بخش خصوصی مال‌سازی می‌کند نه سینماسازی

سینما خراسان-گروه هنر-نیوشا روزبان: بحث سالن‌سازی در کشور با توجه به افزایش جمعیت از اهمیت بسیاری برخوردار است، مساله‌ای که سینمای ایران با کمبود آن مواجه است، طی سال‌های گذشته در کشور سالن‌های بسیاری ساخته شده است اما همچنان نتوانسته است بخشی از نیاز سینمای ایران را تامین کند.

در همین راستا میزگردی با موضوع وضعیت سالن‌سازی در سینمای ایران با حضور محمد قاصداشرفی رییس انجمن سینماداران، محمود کاظمی مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» و علی سرتیپی سینمادار در سینما خراسان برگزار کردیم.

در بخش نخست این میزگرد محمدقاصد اشرفی و محمود کاظمی به ارائه گزارش‌هایی آماری از فرازوفرود سینماسازی در سال‌های پس از انقلاب سخن گفتند و در ادامه میزگرد مباحث به سمت سهم بخش خصوصی و دولتی در سامان‌دهی شرایط سوق پیدا کرد.

با ما در بخش دوم و پایانی این نشست همراه باشید.

افزایش سالن‌سازی تا جایی به نفع سینما است

یکی از مسائلی که در زمینه سالن‌سازی در سینما وجود دارد، این است که مدیریت درستی برای انتخاب جغرافیای سالن‌های سینمایی وجود ندارد، به گونه‌ای که برخی از مناطق تهران دارای تعداد بسیاری سالن سینما و برخی مناطق بدون سالن سینما هستند.

علی سرتیپی از سینماداران فعال در بخش خصوصی گفت: متاسفانه در حال حاضر نظارت درستی روی ساخت و ساز سالن‌های سینمایی وجود ندارد، به عنوان مثال در غرب تهران پردیس‌هایی مانند «کورش»، «زندگی»، «مگامال» فعال است که هر کدام چندین سالن سینما دارد، با وجود این تعداد سالن سینما، یک پردیس دیگری با نام «رزمال» در حال ساخت است که دارای ۸ سالن سینما است، یا «ایران مال» که در حال حاضر با ۱۱ سالن سینما ساخته شده است و می‌خواهد ۲۰ سالن دیگر نیز به مجموعه خود اضافه کند.

وی ادامه داد: در واقع مجموعه غرب تهران تا آنجا که ما می‌دانیم تعداد بسیاری سالن سینما دارد و هیچ‌کس روی این امر نظارت نمی‌کند که چرا باید این تعداد سالن در یک منطقه ساخته شود. درست است که ساخت سالن سینما تا جایی به نفع سینما است اما از مرحله‌ای به بعد افزایش سالن سینما باعث می‌شود تا مخاطبان سالن‌های دیگر کم شود و سرانه هر سالن سینما از بین برود. در چنین شرایطی می‌بینیم که شرق تهران سالن سینما ندارد.

سرتیپی افزود: این مشکل تنها در تهران وجود ندارد، بلکه در شهرهای بزرگ دیگر نیز این مشکل وجود دارد، به عنوان مثال شهر مشهد تعداد بسیاری سالن سینما دارد که بیش از ظرفیت این شهر است و این امر نشان می‌دهد که هیچ نظارتی در امر سالن‌سازی وجود ندارد. مهمترین مساله این است که باید سرمایه‌گذاران در این زمینه راهنمایی شوند تا سالن‌های سینمایی در جغرافیای مناسبی ساخته شود.

سالن سینما دارای یک تعریفی است که باید به آن توجه شود، آیین نامه ساخت سالن‌های سینمایی در سال ۱۳۴۵ تصویب شده است و ما همچنان برهمان اساس در زمینه ساخت سالن‌های سینمایی ورود پیدا می‌کنیممحمدقاصد اشرفی نیز بیان کرد: معتقدم سالن‌هایی که امروز در حال ساخت است با مشکلاتی نیز همراه است، بسیاری از این سالن‌ها را نمی‌توان نام سالن سینما رویشان گذاشت و به‌عنوان یک سینمادار این سالن‌ها را قبول ندارم. اکران فیلم در هرجایی درست نیست. سالن سینما دارای تعریفی است که باید به آن توجه شود، آیین‌نامه ساخت سالن‌های سینمایی در سال ۱۳۴۵ تصویب شده و ما همچنان بر همان اساس در زمینه ساخت سالن‌های سینمایی ورود پیدا می‌کنیم.

رئیس انجمن سینماداران افزود: البته به تازگی آیین‌نامه جدیدی در حوزه ساخت و ساز سالن‌های سینمایی تدوین شده تا برای تصویب به جلسه هیات وزیران ارائه شود. سالن سینما، سالن غذافروشی نیست، معتقدم در این زمینه باید محدودیت‌هایی اعمال شود. به این معنا که اگر کسی در نظر دارد تا در حوزه سالن سازی سرمایه‌گذاری کند باید با محدودیت‌هایی همراه شود تا در آینده دچار مشکل مخاطب نشویم. این روزها با ساخت سالن‌های سینمایی در یک منطقه شرایطی پیش می‌آید که در آینده سرمایه‌گذار از نظر جذب مخاطب دچار مشکل شود. در گذشته به دلیل اکران فیلم‌های خارجی که هر سالن سینما می‌توانست در کنار فیلم‌های ایرانی، فیلم‌های متفاوت خارجی نیز اکران کند و این به معنای تنوع در اکران بود. اما امروز یک فیلم باید در همه سینماها اکران شود و همین مساله سبب می‌شود تا فروش‌های خوبی نداشته باشیم.

وی تاکید کرد: هرچند امروز فیلم‌های خوبی در سینما تولید می‌شود، اما باز هم تعدادی فیلم ساخته می‌شود که نمی‌تواند در جذب مخاطب موفق باشد و سینماداران مجبور هستند تا این آثار را اکران کنند. در حال حاضر تنها در کشور ۵۰۳ پرده سینما، ۳۱۷ سینما و ۱۵۰ هزار صندلی در کشور داریم که این آمار هنوز به آمار تعداد سالن‌های قبل از انقلاب نرسیده است و این امر برای جمعیتی که در کشور وجود دارد کافی نیست. به‌عنوان نماینده سینماداران از دولت می‌خواهم که در شهرها و شهرستان‌هایی که فاقد سالن سینما هستند، سالن‌سازی کند. البته در این زمینه تنها وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نباید وارد عمل شود، بارها گفته‌ام که استانداری‌ها و شورای شهر باید بودجه لازم برای سالن‌سازی داشته باشند در غیر این صورت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بودجه محدودی که دارد نمی‌تواند چنین کاری انجام دهد. بخش خصوصی نیز زمانی وارد عرصه سالن‌سازی می‌شود که توجیه اقتصادی داشته باشد. امیدوارم دولت از مشورت و راهنمایی صنوف مربوطه در امر سالن سازی استفاده کند تا شرایط مناسبی در سراسر کشور فراهم شود.

بخش خصوصی به‌دنبال مال‌سازی است نه سینماسازی

نبود نظارت دولتی برساخت سالن‌سازی توسط بخش خصوصی، در شرایطی که بخش خصوصی سالن‌سازی را به عنوان یک فعالیت اقتصادی با بازگشت سرمایه قابل توجه می‌داند، خود مشکلاتی را به همراه می‌آورد. سرتیپی در این باره توضیح داد: اینکه بخش خصوصی تمایل به ساخت سالن سینما دارد، هم درست است هم غلط. بخش خصوصی در حال حاضر تنها در مال‌ها و مراکز تجاری است که تمایل به ساخت سالن سینما دارد، اما اگر یک زمین باشد و از بخش خصوصی خواسته شود در آن سالن سینما بسازد، قبول نمی‌کند چرا که صرفه اقتصادی برای آن ندارد. بخش سالن سازی در حال حاضر تنها در مجتمع‌های تجاری جواب می‌دهد. در گذشته وقتی مجتمع‌های تجاری ساخته می‌شد برای معرفی آن هایپرمارکت‌هایی ایجاد می‌شد تا مردم از طریق آن با مجتمع مورد نظر آشنا شوند. خوشبختانه بعد از موفقیت «کورش»، صاحبان مال‌ها به جای ایجاد هایپرمارکت، دست به ساخت سالن سینما زده‌اند و بسیاری از مال‌ها این روزها سالن سینما دارند. حتی نمونه «گلوریا» نیز هست که مغازه‌های خود را تبدیل به سالن سینما کرده است. این امر نشان می‌دهد جوان‌ها برای دیدن فیلم به این مجتمع‌های تجاری می‌آیند و بی شک برای صاحبان مجتمع آورده مالی به همراه دارد.

وی بیان کرد: اگر دست بخش خصوصی باز گذاشته شود اتفاق‌های خوبی در این زمینه رخ می‌دهد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بودجه چندانی ندارد و اگر بخواهد در این زمینه ورود پیدا کند بیشتر به حوزه هنری و دیگر نهادهای دولتی کمک می‌کند.

کاظمی اما در پاسخ به سرتیپی گفت: البته آقای سرتیپی در این زمینه شوخی می‌کند، چرا که تنها جایی که از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به آن کمک نمی‌شود، حوزه هنری است، چرا که معتقدند این نهاد دولتی است و نیازی به حمایت ندارد. به عنوان مثال در ۵ سال گذشته در سینماهای حوزه هنری ۲۸ میلیارد تومان هزینه شده است و تعداد بسیاری سینما وارد چرخه اکران شده است. این مشکلات در زمینه ساخت سالن‌های سینمایی در کشور به دلیل نبود مدیریت درست است. اگر بخش خصوصی علاقه‌مند به توسعه فرهنگ در کشور است چرا مستقیم در شهرستان‌ها برای ساخت سالن سینمایی ورود پیدا نمی‌کند. چرا این ساخت و سازها تنها باید در شهرهای بزرگ باشد؟ این امر نشان می‌دهد که بخش خصوصی تنها به دنبال منافع اقتصادی خود است، اما در این زمینه باید منافع مردم نیز مورد توجه قرار گیرد، چرا یک مال در یک شهر کوچک ساخته نمی‌شود که در کنار آن ۲ سالن سینما نیز داخل آن ساخته شود.

سرتیپی توضیح داد: بحث ساخت و ساز در شهرهای کوچک در حال حاضر در دزفول و قزوین توسط بخش خصوصی در حال انجام است.

برای سالن‌سازی به شهرهای کوچک برویم

کاظمی در پاسخ گفت: شما باز هم به مراکز استان‌ها اشاره می‌کنید، این نوع از ساخت و ساز اصلا معنا ندارد، باید در زمینه ساخت و ساز سالن سینما به شهرهای کوچک برویم. در حال حاضر ۱۲۰۰ شهر داریم که تنها ۱۵۰ شهر از این تعداد سینما دارد، آخرین استاندارد جهانی می‌گوید برای هر ۱۰ هزار نفر باید یک پرده سینما وجود داشته باشد و این یعنی باید ۸ هزار پرده در ایران وجود داشته باشد. آقای سرتیپی باید به این مسائل نیز در امر سالن‌سازی اشاره کنیم. ما در حال حاضر زیر ۵۰۰ پرده نمایش داریم که به ازای هر ۱۶۰ هزار نفر در کشور یک پرده سینما وجود دارد که این آمار یک هفدهم استاندارد جهانی است. سرمایه گذار زمانی که می‌خواهد با هزینه خود در شهرستان‌ها سالن بسازد، دولت باید به آن کمک کند، در غیر این صورت این سرمایه گذاری هیچ فایده ایی ندارد، معتقدم کمیسیون فرهنگی مجلس در این زمینه باید ورود پیدا کند تا سالن سازی در شهرهای کوچک رخ می‌دهد. در برنامه چهارم و پنجم توسعه اعلام شد که زمین و وام ۳ درصد به سرمایه گذار برای ساخت سالن پرداخت می‌شود، اما این امر در برنامه ششم توسعه دیده نشد.

کاظمی: در حال حاضر ۱۲۰۰ شهر داریم که تنها ۱۵۰ شهر از این تعداد سینما دارد، آخرین استاندارد جهانی می‌گوید برای هر ۱۰ هزار نفر باید یک پرده سینما وجود داشته باشد و این یعنی باید ۸ هزار پرده در ایران وجود داشته باشدقاصداشرفی با اشاره به اینکه کمک‌های دولتی همیشه به موقع نبوده است، گفت: البته این را نباید فراموش کرد که دولت در همان دوران هم زمانی به کمک بخش خصوصی می‌آمد که سرمایه گذار دچار ورشکستی کامل می‌شد، دولت نباید اینگونه از سرمایه گذار بخش خصوصی حمایت کند بلکه باید دست سرمایه گذار را بگیرد و بالا ببرد.

کاظمی تاکید کرد: امیدوارم دولتمردان در سال آینده برنامه مناسبی برای توسعه فرهنگ در کشور داشته باشند. البته مراکز استان‌ها می‌توانند در زمینه سالن سازی برای ارائه کمک به بخش خصوصی ورود پیدا کنند اما اگر نبود مدیریت مناسب در این زمینه ادامه پیدا کند همچنان شرایط به همین منوال ادامه دارد.

سرتیپی نیز بیان کرد: متاسفانه مراکز استان‌ها در زمینه سالن سازی چندان با بخش خصوصی همراهی نمی‌کنند، به عنوان مثال در شهر رشت برای دریافت مجوز سالن سازی مدت‌ها است، دچار مشکل شده ایم.

کاظمی توضیح داد: ما در حوزه هنری تمام تلاش خود را در توسعه سالن‌های سینمایی می‌کنیم، اما این امر را می‌توان وظیفه بخش خصوصی نیز دانست. آقای سرتیپی بخش خصوصی سالن‌های بسیاری در شهرهای بزرگ دارد، خمس و ذکات همین سالن‌ها می‌تواند ساخت سالن در شهرهای کوچک باشد. چه کمکی بهتر از اینکه آقای سرتیپی از اموال خود در سینما، بخشی را به حوزه هنری بدهد تا در یک شهرستان کوچک سالن بسازد.

سرتیپی در پاسخ به پیشنهاد مدیرعامل «بهمن سبز» گفت: اگر قرار به این باشد که خمس و ذکات اموال را پرداخت کنیم که خودمان وارد عرصه ساخت سالن در شهرهای کوچک می‌شویم، مانند شهر چالوس که می‌خواهیم در آنجا سالن بسازیم که البته با مشکلاتی در این زمینه مواجه شده ایم.

کاظمی جواب داد: اتفاقا ما نیز به تازگی با استاندار مازندران جلسه ای داشتیم و به زودی پردیس «ایران» در ساری ساخته می‌شود.

سرتیپی ادامه داد: البته تاکید می‌کنم که حوزه هنری طی ۵ سال گذشته بسیار خوب در زمینه سالن سازی ورود پیدا کرده و توانسته است سالن‌های خوبی را در شهرهای مختلف بسازد. اما متاسفانه در برخی از شهرها نیز حوزه هنری ورود پیدا نکرده است که از جمله این شهرها می‌توان به ارومیه، اهواز اشاره کرد که در این زمینه کسی ورود پیدا نکرده است.

کاظمی بیان کرد: این را باید بگویم که حوزه هنری برای ساخت سالن سینما در شهرهای مانند اهواز و شیراز ورود پیدا کرد، اما مسئولان شهر هیچ حمایتی در این زمینه از ما نداشته اند و همین مساله مشکلاتی را برای ما ایجاد می‌کند، وقتی مسئولان شهر حمایت نکنند من به عنوان سالن ساز به شهر دیگری می‌رویم که دردسر کمتری داشته باشد.

سرتیپی تاکید کرد: یکی از شهرهایی که با مشکل سالن‌سازی در آن مواجه هستیم شهر رشت است، چند سال است که می‌خواهیم جواز ساخت سالن بگیریم و مشکلات بسیاری را برای ما فراهم کرده اند.

کاظمی بیان کرد: در نظر داریم، بازسازی سالن‌های سینمایی بهمن تهران و استقلال را آغاز کنیم و برای هر کدام از این سینماها ۲ سالن بسازیم. این را باید بگویم که تعداد پرده‌های سینمایی حوزه هنری در تهران بسیار کم است و باید این تعداد را افزایش دهیم.

سرتیپی: بخش خصوصی در حال حاضر تنها در مال‌ها و مراکز تجاری است که تمایل به ساخت سالن سینما دارد، اما اگر یک زمین باشد و از بخش خصوصی خواسته شود در آن سالن سینما بسازد، قبول نمی‌کند چرا که صرفه اقتصادی برای آن نداردقاصداشرفی با اشاره به اینکه یکی از مسایلی که باید به آن توجه کرد باقی ماندن هویت سالن سینما است، گفت: زمانی که سینما قدس اصفهان را بازسازی کردند بعد از دیدن سالن بسیار حیرت کردم، به منصور نورپور گفتم اگر به جای شما باشم این سالن را خراب نمی‌کنم و آن را نگه می‌دارم، چنین مواردی مسئولیت دولت است که از سالن‌های قدیمی حمایت کند چرا که این سالن‌ها تاریخ سینمای ایران است و هنوز افسوس می‌خورم که چرا آن سالن زیبای قدیمی خراب شد تا به جای آن ۲ سالن جدید ساخته شود.

رئیس انجمن سینماداران افزود: معتقدم باید سالن‌های جدید در کنار سالن‌های قدیمی ساخته شود تا هویت سینمای مورد نظر باقی بماند. در کشورهای دیگر مانند انگلستان، سالن‌های جدید سینمایی می‌سازند اما در کنار آن سالن‌های قدیمی را نیز حفظ می‌کنند. اما در ایران همه سالن‌هایی که مردم با آن خاطره داشتند تعطیل و بعد تخریب می‌شود تا سالن جدیدی به جای آن ساخته شود. چرا نباید دولت بودجه ای را در نظر گیرد تا سالن‌های قدیمی حفظ شود و این بسیار جای تاسف است که دولت به این تاریخ و هویت توجه نمی‌کند.

وی ادامه داد: چندین سالن قدیمی در جنوب تهران به دلایل مختلف تعطیل شده است، سالن‌هایی که می‌توانست با بازسازی مناسب دوباره به چرخه اکران وارد شود. از دولت می‌خواهیم برای حفظ سالن‌هایی که جنبه نوستالوژی برای مردم شهرها دارند، تلاش کنند. در گذشته ساخت سالن سینمایی استانداردهای خاص خود را داشت، به عنوان مثال یک دوم سینما باید سالن انتظار باشد اما امروز در یک مجتمع تجاری، یک مغازه را تبدیل به سالن سینما می‌کنند که این امر درست نیست.

دولت، صنف سینماداران را جدی نمی‌گیرد

قاصد اشرفی در ادامه در پاسخ به این سوال که «دولت با انجمن سینماداران به عنوان صنفی که می‌تواند در زمینه ساخت سالن‌های سینمایی براساس نیاز جغرافیایی همفکری و مشورت کند، تا چه اندازه مشورت می‌کند؟» گفت: متاسفانه هیچ صحبت و یا مشورتی در این زمینه صورت نمی‌گیرد، حتی در جشنواره‌های فیلم فجر نیز به ما اطلاع ندادند که چند سینما و چند فیلم قرار است در سالن‌ها نمایش داده شود و این نشان می‌دهد که صنوف سینمایی را جدی نمی‌گیرند.

کاظمی نیز بیان کرد: در واقع می‌توان گفت، یک گروه وجود دارد که به جای همه تصمیم می‌گیرند و برای همه فکر می‌کنند که این امر اصلا درست نیست. درست است که مشکلات بسیاری در حوزه سینما وجود دارد، اما پیش از هرچیز باید زیرساخت‌ها درست شود و برنامه ریزی مناسبی برای سالن سازی صورت گیرد. نباید فراموش کرد که هرچقدر هم فضای فرهنگی بسازیم باز هم کم است و باید فضای مناسب فرهنگی برای جوان‌ها فراهم کرد. مساله مهم در این زمینه این است که آیا بعد از ساخت سالن‌های سینمایی برای تامین خوراک آن، که فیلم است فکری کرده ایم؟ سالن سینما با هیچ چیز به غیر از فیلم زنده نمی‌ماند و باید فیلم‌های خوب برای آن داشته باشیم تا بتوانیم مخاطب را به سینما جذب کند. اگر فیلم نباشد فروش خوب هم نیست و نه ما به عنوان سینماساز دولتی و نه بخش خصوصی نمی‌تواند کمر راست کند.

ما باید به ذائقه، شهرها و مردم احترام بگذاریم و سعی کنیم مردم را از سینما راضی کنیم. در حال حاضر ۷۰ درصد از مردم کشور، تماشاچی خاموش هستند و به سینما نمی‌روند و ما باید شرایطی را فراهم کنیم تا این مخاطب را به سینما بیاوریم، با چنین ارقامی می‌توان گفت که خوراک درستی برای جذب مخاطب در سینما نداریم.

قاصد اشرفی در پایان این نشست گفت: در امر سالن سازی مدعی هستیم که خوب پیش می‌رویم، اما باید این را قبول کنیم، بسیاری از آثاری که در سینما تولید می‌شود مناسب سالن‌های سینمایی نیست، همه فیلم‌ها مناسب اکران عمومی نیست و باید به این مساله هم توجه کنیم.