آفاتی که سینما را از تراز انقلاب دور کرد

سینما خراسان- گروه هنر: سال ۷۰ بود که جلساتی برای حمایت از فیلم‌های سینمایی مرتبط با دفاع مقدس و به تصویر کشیدن رشادت‌های رزمندگان شکل گرفت و از دل همین جلسات در سال ۷۲ «انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس» متولد شد.

این انجمن در زمینه حمایت از پژوهش و آموزش، تولید آثار مستند، کوتاه داستانی و نیز فیلم بلند سینمایی در حوزه دفاع مقدس مشغول به کار شد.

از آن سال تا امروز این انجمن در تولید فیلم‌هایی همچون «مردی شبیه باران» ساخته سعید سهیلی، «پنجاه قدم به آخر» ساخته کیومرث پوراحمد، «پیک نیک در میدان جنگ» ساخته سیدرحیم حسینی و… نقش محوری داشته و به عنوان بازوی اجرایی ساخت فیلم‌هایی دفاع مقدسی شناخته می‌شود. البته نقدهایی هم به شیوه کار این مجموعه وجود دارد و برخی معتقدند «انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس» نتوانسته در حیطه مسئولیت‌هایش به درستی عمل کند.

همزمان با ۴۰ سالگی انقلاب اسلامی با حسین صابری که در حال حاضر سکاندار انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس است درباره عملکرد این مجموعه و روندی که سینمای ایران در طول این چهل سل طی کرده به گفتگو نشستیم.

سینما نتوانسته قهرمان‌هایی همچون خرازی و همت و… را معرفی کند

حسین صابری در گفتگو با سینما خراسان درباره عملکرد سینمای ایران در این چهل سال گذشته گفت: انقلاب به عنوان یک پدیده فرهنگی تاثیرگذار، تاثیرات عمیقی بر فضای فرهنگی در هر کشوری دارد اما متاسفانه در چهل سال اخیر جز چند مورد استثنا که هیچگاه تبدیل به جریانی قدرتمند نشد، سینما نتوانست تاثیری جدی بر فضای فرهنگی ایران داشته باشد.

مدیرعامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس سینما افزود: در چهل سال اخیر در حوزه سینما توجه به بومی‌گرایی، تنوع ژانر، گسترش سخت‌افزاری و ابزار فنی سینما و حضور موثر در عرصه‌های بین‌المللی از نقاط قوت سینمای ایران بوده اما در مقابل عدم همراهی سینما با اهداف کلان فرهنگی انقلاب، نداشتن راهبرد مشخص و چشم‌انداز تعریف شده، عدم توجه به بخش خصوصی و توجه افراطی به گیشه را می‌توان از نقاط ضعف عمده سینمای ایران برشمرد.

صابری عنوان کرد: از جمله پیشرفت‌های سینما در چهل سالگی انقلاب می‌توان به درگیر کردن بدنه جامعه در صنعت سینما اشاره کرد اما توجه نکردن به تبیین راهبردهای کلان، توجه نکردن به نقش سینما در ساختارسازی برای سبک زندگی ایرانی-اسلامی و تولید محتوا از غفلت‌های عمده‌ای بوده که آثارش در سینمای امروز پس از چهل سال قابل مشاهده است. به ویژه در حوزه‌هایی همچون دفاع مقدس، غفلت‌های برشمرده فوق، باعث شده سینما نتواند برای نسل جوان قهرمان‌هایی همچون خرازی و همت و … را معرفی کند. ضمن اینکه در مورد بردن سینما به دل مردم هم توفیق چندانی نداشته ایم.

جریان نوپایی که می‌خواهد سینما را به نقاط محروم ببرد

مدیرعامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس با بیان اینکه هرچند انقلاب ما انقلاب مستضعان بود ولی آن‌ها سهمی از سینما ندارند، اظهار کرد: متاسفانه سبد کالای فرهنگی خانواده‌ها از سینما خالی است. این به این معنا نیست که سینما نمی‌روند، بلکه به این معناست که سینما رفتن برایشان اولویت ندارد. البته مستضعفان سهمی از هیچ چیز ندارند؛ آنها فقط به تکلیفشان عمل می‌کنند. خوشبختانه جریانی نو، پا گرفته و سعی دارد سینما را به نقاط محروم ببرد که قابل قدردانی است.

صابری اضافه کرد: انقلاب اسلامی حاصل یک فرهنگ مذهبی پویا و جامعه‌ای دین‌محور بود که در تقابل با ساختار حاکمیتی مبتنی‌بر ارزش‌های غربی به پیروزی رسید. پس انتظار این می‌رفت که سینما به عنوان یکی از ارکان فرهنگی در بنا کردن ساختار نوین فرهنگی برآمده از شرایطی که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شده بود، نقش عمده‌ای ایفا کند اما حال و روز امروز سینمای ایران به ویژه در حوزه انقلاب و دفاع مقدس به وضوح نشان می‌دهد که این ایفای نقش هرگز صورت نپذیرفته است. سینما در بخش خصوصی به یک پدیده دنباله رو و در بخش دولتی به یک ابزار تبدیل شده است.

سینما در بخش خصوصی به یک پدیده دنباله‌رو و در بخش دولتی به یک ابزار تبدیل شده است. وی در بخش دیگر از صحبت‌هایش عنوان کرد: سینمای ایران در چهل سال گذشته با چند رویکرد قابل رصد است رویکرد جشنواره‌ای و اجتماعی، رویکرد گیشه‌ای و کمدی و رویکرد سفارشی و دولتی. در رویکرد اول، فعالیت‌هایی شده هرچند بعضی از آثار سیاه‌نمایی‌هایی را همراه داشته ولی کارهای فاخری در ژانرهای متفاوت به جهان ارایه شده که مورد توجه قرار گرفته و افتخارات بین المللی نیز کسب کرده است. رویکرد گیشه‌ای و کمدی هم صرفا به ابعاد تجاری سینما پرداخته و قصد داشته فروش بالایی به دست آورد و پول سازی کند. اینگونه سینما با به دست آوردن پول و زرق و برق‌های اقتصادی نه تنها به فرهنگ جامعه کمکی نکرده بلکه گاهی موجب آسیب به ساختارهای فرهنگی نیز شده است.

صابری افزود:‌سینمای سفارشی هم هرچند در بدو تولد خود و در دهه شصت و اوایل دهه هفتاد کارش را به خوبی انجام داد و در راستای اهداف فرهنگی ایران به تولید می‌پرداخت اما بعد از آن به تدریج از رونق افتاد و آن هم در ورطه کاسب‌کارانه‌ای فرو غلتید که باعث عدم مسئولیت پذیری سینماگران در این رویکرد شد. بخشی از این نقصان به دلیل عدم نظارت‌های دقیق بوده است.

مدیرعامل انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس مطرح کرد: در تحولات چهل ساله ایران سینما در حوزه معرفی صنعت و پیشرفت‌های علمی و فناوری نیز ضعیف بوده و حضور کمرنگی داشته، در حوزه اجتماع‌محور نیز بیشتر تلاش سینماگران معطوف به نقد بوده است که از قضا به دلیل عدم قدرت نرم‌افزاری سیاه‌نمایی‌های افراطی جای نقد را گرفت. البته استثنائاتی نیز وجود داشته است که در عین لحاظ کردن سویه‌های نقادانه، از سیاه نمایی‌های مرسوم فاصله داشته‌اند. در مجموع سینمای ایران با پیشرفت‌های کشور کمتر همراه بوده و بیشتر سعی داشته آسیب‌شناسانه عمل کند که متاسفانه در این حوزه نیز چندان موفق نبوده است.

وی درباره دستاوردهای انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در این چهل سال عنوان کرد: انجمن با تولید چند اثر و مشارکت یا حمایت اکثر پروژه‌های حوزه دفاع مقدس و در اختیار گذاشتن شهرک سینمایی دفاع مقدس سعی داشته است پشتیبان و حامی فیلمسازان باشد که مهمترین جلوه این رویکرد مجموعه «روایت فتح» به کارگردانی شهید آوینی در اوایل جنگ تا اواسط دهه هفتاد بوده است. در حوزه فیلم کوتاه با توجه به رویکرد انجمن در جهت استعدادیابی، انجمن توانسته چند فیلمساز کوتاه را به سینمای بلند معرفی کند همچنین اخیرا رویداد فرهنگی هنری «چهل سال چهل فیلم» ساختاری نوین از تولیدات و حمایت‌ها را در برنامه‌های خود دارد.

سینمای ما در تراز انقلاب نیست

صابری ادامه داد: سینمای ما در تراز انقلاب نیست زیرا همواره دولت‌ها سعی داشتند با توجه به سویه‌های سیاسی خود کلان سینما را کنترل کنند. از بخش خصوصی هم نمی‌توان انتظار داشت که درباره سینمای تراز دغدغه‌ای داشته باشند. برخی نهادها و ارگان‌ها هم متاسفانه علیرغم اراده‌های اولیه درباره ورود به این عرصه پیش از ورود آنها را از حیز انتفاع ساقط می‌کنند. در این میان بیان مقام معظم رهبری درباره آتش به اختیار بودن در حوزه‌های فرهنگی می‌تواند راهگشا باشد. مراکزی مانند انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس، سازمان هنری رسانه‌ای اوج، حوزه هنری و … می‌توانند با ایجاد سازوکارهای علمی و پویا بستری برای تعامل کارشناسان جهت تعریف و سازماندهی سینمای تراز انقلاب اسلامی ایجاد کنند. سینما زمانی می‌تواند نقش راهبردی خود به عنوان یک کالای فرهنگی استراتژیک را ایفا کند که در راستای تبیین چشم اندازهای ساختار، هویت داشته باشد.

وی در پایان توضیح داد: متاسفانه یکی از دلایل اصلی که سینما هویت ابزاری یافته، رویکردهای متفاوت و گاه متناقض دولت‌ها و دخالت ایشان در بدنه و صنف سینما بوده است. دولت‌های مختلف با رویکردهای متفاوت و با حمایت‌های سینوسی از فیلم ها، گونه‌ای ابزارگرایی معطوف به تخریب هویت سینما را باعث شده اند. اینکه فلان دولت یا فلان گرایش سیاسی بر سر کار بیاید و دسته‌ای از فیلمسازان همسو را پشتیبانی کند و در دولت بعدی عده‌ای دیگر حمایت شوند، باعث می‌شود سینما به ابزاری برای کسب منافع و یا بیان دیدگاه‌ها تبدیل شود. در چنین شرایطی سینما در سراشیبی بی هویتی قرار می‌گیرد.