آهنگسازی که برای آثار خوبش تنبیه می‌شود!/ جنگ روی نُت‌های «کارن»

سینما خراسان -گروه هنر-علیرضا سعیدی: یکی از این چارچوب‌های مرتبط با فعالیت‌های فرهنگی – هنری که پیرامون موضوع دفاع مقدس توانسته یادگاری‌های خوبی برای ما به جای بگذارد و تبدیل به سندی ارزشمند در جریان جنگ تحمیلی شود، «موسیقی فیلم» است که بسیاری از آن‌ها آنچنان در ذهن ما ثبت شده که شاید خیلی از ما با شنیدن یا مواجهه با کلید واژه‌ای چون «دفاع مقدس» و «جنگ» یاد این آثار می‌افتیم. آثاری که حتی گاهی از خود فیلم هم بیشتر در گوش شنیداری و نگاه دیداری جامعه ایرانی باقی مانده و به حدی از خود تاثیر به جای گذاشته که قطعاً نمی‌توان از آنها بی تفاوت عبور کرد. اینها قطعاً اسنادی ارزشمند در کنار سایر مستندات دورانی هستند که تاریخ هم از رشادت‌ها و شهامت‌هایش به نیکی و احترام یاد خواهد کرد.

بر همین اساس گروه هنر سینما خراسان همزمان با فرارسیدن «هفته دفاع مقدس» در ادامه دیگر پروژه‌های مناسبتی و موضوعی خود که طی ماه‌های اخیر متناسب با مناسبت‌های تاریخی، مذهبی و ملی به آن پرداخته در پرونده‌ای ویژه به بررسی کارنامه و فعالیت تعدادی از آهنگسازان برگزیده سینمای ایران در حوزه سینمای دفاع مقدس و سینمای مقاومت خواهد پرداخت.

در دومین روایت از این سلسله گزارش‌ها که با عنوان «آهنگسازان شاخص سینمای دفاع‌مقدس و مقاومت» در اختیار مخاطبان قرار داده می‌شود، به بررسی اجمالی کارنامه موسیقایی کارن همایونفر از آهنگسازان صاحب سبک سینمای کشورمان پرداخته‌ایم. هنرمندی که در پیشینه فعالیت‌های او همکاری با کارگردانان متعدد با سلایق متفاوت دیده می‌شود. او قطعاً از جمله هنرمندان جریان‌ساز عرصه آهنگسازی فیلم است که با ورودش به سینما شکل و شمایل جدید یا متفاوتی از موسیقی فیلم را به تماشاگران سینما نشان داد.

کارن همایونفر ۵۲ ساله از جمله هنرمندانی است که از هفت سالگی فراگیری ساز پیانو و تئوری موسیقی را آغاز کرد. او پس از اتمام تحصیلات دبیرستان برای ادامه تحصیل در رشته موسیقی به کشورهای انگلستان و ترکیه سفر کرد و بعد از حضور در مدرسه موسیقی «بی لکنت» با کنسرواتوار موسیقی «هاجد تپه» آنکارا به تحصیلات تکمیلی خود ادامه داد. همایونفر در این دوران بود که در حضور استادان بزرگ موسیقی کشور ترکیه با اصول تئوریک حوزه موسیقی کلاسیک و نوازندگی پیانو بیشتر آشنا شد و بعد از طی این دوران بود که از سال ۱۳۷۳ به صورت جدی و تخصصی آهنگسازی فیلم را آغاز کرد.

او که در کارنامه فعالیت‌های خود آهنگسازی بیش از ۱۰۰ اثر سینمایی و تلویزیونی را انجام داده که در این چارچوب نیز موفق به دریافت سه سیمرغ بلورین از جشنواره فیلم فجر برای فیلم‌های «به‌وقت شام – ۱۳۹۶» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا، «جرم – ۱۳۸۹» به کارگردانی مسعود کیمیایی و «زادبوم – ۱۳۸۷» به کارگردانی ابوالحسن داودی شده است.

دریافت تندیس زرین بهترین موسیقی متن نوزدهمین جشن خانه سینما برای فیلم‌های «اروند – ۱۳۹۶» به کارگردانی پوریا آذربایجانی، تندیس زرین بهترین موسیقی متن هجدهمین جشن خانه سینما برای فیلم «بادیگارد – ۱۳۹۵» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا، تندیس زرین بهترین موسیقی متن پانزدهمین جشن خانه سینما برای فیلم «جرم- ۱۳۹۰» به کارگردانی مسعود کیمیایی، تندیس بهترین قطعه موسیقی تلفیقی در آلبوم «گذشته، حال استمراری» از دومین دوره جشن موسیقی ما در سال ۱۳۹۳، برنده تندیس بهترین موسیقی متن در هشتمین جشن منتقدان سینمای ایران برای فیلم «همه چیز برای فروش» به کارگردانی امیرحسین ثقفی، برنده تندیس زرین بهترین موسیقی متن از دوازدهمین جشن خانه سینما برای فیلم «خاک آشنا – ۱۳۸۷» به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا و برنده تندیس زرین بهترین موسیقی متن در یازدهمین جشن خانه سینما برای فیلم «ژانی گه‌ل – ۱۳۸۶» از دیگر افتخاراتی است که کارن همایونفر در عرصه آهنگسازی فیلم به دست آورده است.

کارن همایونفر علاوه بر این فعالیت‌ها طی دوران مختلف کاری خود دست به انتشار چند آلبوم موسیقی از آثار سینمایی و تلویزیونی خود زد که از آن جمله می‌توان به آلبوم «سرانجام – ۱۳۹۰» مشتمل بر موسیقی فیلم‌های «جرم – مسعود کیمیایی» – «خاک آشنا – بهمن فرمان آرا» – «گزارش یک جشن – ابراهیم حاتمی کیا» – «سوت پایان – نیکی کریمی» – «قصه پریا – فریدون جیرانی» – «یکی از ما دو نفر»، آلبوم «حال، گذشته، استمراری – ۱۳۹۲» مشتمل بر موسیقی سریال «سفر سبز – سیروس مقدم» – سریال «حلقه سبز – ابراهیم حاتمی‌کیا» – «سلطان – مسعود کیمیایی»، «آکواریوم – ایرج قادری»، «برف روی کاج‌ها – پیمان معادی»، «پل چوبی – مهدی کرم پور»، آلبوم «همه این روزها – ۱۳۹۵» شامل موسیقی فیلم‌های «خشم و هیاهو – هومن سیدی» – «خانوم – تینا پاکروان» – «مردی برای تمام فصول – بهمن فرمان‌آرا» – «نقش نگار – علی عطشانی» – «شیفت شب – نیکی کریمی»، «من – سهیل بیرقی»، سریال «نفس گرم – محمد مهدی عسگر پور» – «استراحت مطلق – عبدالرضا کاهانی» – «ناخواسته» – «این سیب برای همه تو – بایرام فضلی» – «نیمه شب اتفاق افتاد – تینا پاکروان» – سریال «تنهایی لیلا – محمد حسین لطیفی»، آلبوم «خاطرات مبهم» با صدای رضا یزدانی، آلبوم «یک خیابان سهم یک افسانه نیست» با روایت اندیشه فولادوند و آلبوم «دوستت دارم» با دکلمه و شعر احمدرضا احمدی اشاره کرد.

نگاه یک آهنگساز معتبر به موضوع مقاومت در سوریه

یکی از نکات جالب توجهی که چندی پیش درباره کارن همایونفر مطرح می‌شد، بحث مذهب این آهنگساز بود که خیلی‌ها می‌پنداشتند او یک آهنگساز ارمنی است که وی در یک گفتگوی رسانه‌ای به این ابهامات پاسخ داد: در عین ارادت به هم وطنان ارمنی، برخی از مردم و حتی رسانه‌ها به دلیل اسم خاص من، گمان می‌کنند که من ارمنی هستم و حتی در صفحه «ویکی پدیا» هم این اشتباه صورت گرفته و با اینکه حتی در تلویزیون هم به این موضوع اشاره کرده‌ام، هم چنان این سوء‌تفاهم ادامه دارد، در صورتی که اسم «کارن» یک نام ایرانی و برگرفته از داستان «کاوه آهنگر» است.

کارن همایونفر: من با افتخار مسلمان، شیعه هستم و حتی خود را به معنای ارزشی آن حزب‌اللهی می‌دانم، من فرزند جنگ هستم و در صورت مهیا بودن شرایط خیلی دوست داشتم به سوریه بروم و بتوانم برای اعتقادات و منافع ملی کشورم فعالیت کنم وی در ادامه اظهاراتش گفته بود: من با افتخار مسلمان، شیعه هستم و حتی خود را به معنای ارزشی آن حزب‌اللهی می‌دانم، من فرزند جنگ هستم و در صورت مهیا بودن شرایط خیلی دوست داشتم به سوریه بروم و بتوانم برای اعتقادات و منافع ملی کشورم فعالیت کنم؛ زیرا می‌دانم اگر این اقدامات امروز در سوریه نبود ممکن بود با تروریست‌ها در همین میدان آزادی تهران مواجه می‌شدیم. من با مخالفت برخی درباره مقاومت در سوریه کاری ندارم و با نظر آن‌ها شخصاً مخالف هستم و اگر مسئولیت خانواده نبود حتماً به سوریه می‌رفتم، هرچند شاید هم اکنون اسلحه به دست گرفتن برای من مشکل باشد ولی بسیار علاقه داشتم که منطقه و شرایط را از نزدیک ببینم و نسبت به این اتفاقاتی که دل انسان را از هر مذهب و تفکری به درد می‌آورد، بی تفاوت نباشم. هرچند به دلایلی برخی از اشخاص فعالیت ما موزیسین‌ها را خیلی حلال نمی‌دانند و ما را به دور از این اعتقادات می‌دانند، ولی ما هم دوست داریم مانند بقیه مردم این کشور برای اعتقادات دینی و ارزش‌های ملی خود فعال باشیم.

اما یکی از نقاط اوج فعالیت‌های این آهنگساز معتبر سینمای ایران که در سال‌های اخیر حضور چشمگیری هم در فعالیت‌های صنفی داشته مربوط به موسیقی متن دو فیلم «بادیگارد – ۱۳۹۴» و «به وقت شام- ۱۳۹۶» می‌شود. آثاری که هر کدام به دلیل محتوای همیشگی و البته مستقل سینمای ابراهیم حاتمی کیا دربرگیرنده ویژگی‌های خاص و متفاوتی بود که موسیقی متن آن نیز از این قاعده مستثنا نبود و شرایطی را ایجاد کرد که این دو آثار در کنار برخی دیگری از موسیقی فیلم‌های کارن همایونفر بیشتر در حافظه شنیداری مخاطبانش باقی بماند. این شرایط به شکلی بود که همایونفر را بر آن داشت که برای موسیقی هر دو اثر آلبوم‌های جداگانه‌ای را منتشر کند که اتفاقاً دربرگیرنده طیف گسترده‌ای از مخاطبان سینمای جنگ هم شد.

البته سابقه این آهنگساز در حوزه ساخت موسیقی متن آثار جنگی فقط به این دو اثر مربوط نمی‌شود، چرا که کارن همایونفر تجربه آهنگسازی چند فیلم حوزه سینمای جنگ از جمله «شب واقعه – ۱۳۸۸» به کارگردانی شهرام اسدی، «اروند – ۱۳۹۴» به کارگردانی پوریا آذربایجانی را از سر گذرانده که هرکدام در نوع خود آثار قابل توجه و شنیدنی در این چارچوب هستند.

هیچیک از کارهایم به سختی موسیقی «به وقت شام» نبود

کارن همایونفر اردیبهشت ماه ۹۷ و در مراسم رونمایی از آلبوم موسیقی فیلم «به وقت شام» بود که به تفاوت‌های آهنگسازی فیلم‌های حاتمی کیا در حوزه سینمای مقاومت اشاره کرد و گفته بود: ایستادن کنار حاتمی کیا یک افتخار است که البته این حرف را در جشنواره فجر گفتم و همه جا هم خواهم گفت. بیش از ۱۰۰ اثر موسیقی ساختم اما هیچکدام سخت‌تر از ساخت موسیقی «به وقت شام» نبود از این رو سعی کردم با روح و قلبم آن را تولید کنم.

ابراهیم حاتمی کیا در مراسم رونمایی از آلبوم «به وقت شام» بود که خطاب به حاضران در برنامه گفت: وقتی این موسیقی در سالن پخش اشک من هم سرازیر شد و این یعنی اینکه موسیقی فیلم کار خودش را انجام داده است. من فیلمسازی هستم که در همه امور مربوط به سینما مسلطم اما موسیقی فیلم تنها بخشی است که در آن هیچ کاری از دستم بر نمی‌آید. در موسیقی فیلم «به وقت شام» هم همین شرایط را داشتم اما کنار کارن همایونفر نشستم و حالم درباره فیلم را روایت کرد. گرچه بسیار نگران بودم و در مقاطعی هم موسیقی‌ها را ساده قبول نکردم اما وقتی در نهایت موسیقی متن فیلم را شنیدم دیدم اتفاق افتاده است. دیدم و شنیدم که این موسیقی احوال دوران ماست و فکر می‌کنم پژواک این موسیقی از خود فیلم «به وقت شام» جلوتر می‌رود.

روایت جالب ابراهیم حاتمی از موسیقی بادیگارد

آهنگسازی موسیقی متن فیلم «بادیگارد» نیز یکی از آثار مهم کارن همایون فرِ پرکار در این سال‌ها بوده که در آن احسان بیرقدار یکی از آهنگسازان صاحب ذوق و جوان کشورمان در آن به عنوان دستیار حضور داشته‌اند. این در حالی است که علی جعفری پویان، همایون رحیمیان، نیما زاهدی، میثم مروستی، میلاد عالمی، امین غفاری، کریم قربانی، مهرداد عالمی، حسن فراهانی، آرین قیطاسی، علی پژوهشگر، احسان بیرقدار و کارن همایونفر از نوازندگان این اثر هستند.

همایونفر درباره موسیقی فیلم بادیگارد در صفحه شخصی خود نوشته بود: «شک نکنید زیباترین موسیقی‌ای که در سینما ساخته‌ام و لحظه به لحظه، نت به نت آن را با عشق و هیجان می‌نویسم. حاتمی کیا با یک پرویز پرستویی تکرار نشدنی با بازگشت به اوجی غریب از مریلا زارعی درخشان و امیر آقایی حیرت‌انگیز و بابک حمیدیان متفاوت و فیلمبرداری باشکوه محمود کلاری دوست قدیمی و گروهی بی نظیر امسال قلب‌هایتان را تسخیر خواهد کرد. از شما چه پنهان با عشق می‌نویسم و ترس. می‌ترسم یک نت یک ساز یک رنگ آمیزی یک احساس یک ملودی یک ترکیب بندی یک لحظه یک فریم از بقیه که در اوج هستند کم بیاورم. بادیگارد حاتمی کیا را اصلاً اصلاً اصلاً به هیچ قیمتی از دست ندهید و دعا کنید من هم وصل بشم به کائنات. خداوند از این فرشته‌های موسیقی جادویی را یک تیر و کمان جادویی بدهد و تیری شلیک کنند به ما شاید موسیقی م مثل این دل‌نوشته تصویری نسل من جادویی شود»

ابراهیم حاتمی کیا درباره تجربه موسیقی این فیلم سینمایی نیز در جایی نوشته بود: «تجربه موسیقی بادیگارد با هفده فیلم قبلی‌ام متفاوت شد. چون کارن همایونفر در بادیگارد چنان جوشید که خود تجلی مضمون اصلی فیلم، یعنی محافظ بادیگارد شد. در چنین موقعیتی، کارگردان بادیگارد جز فخر به حضور چنین هنرمندی چه باید بگوید.»

برای شنیدن بخشی از موسیقی متن فیلم سینمایی «بادیگارد» اینجا را کلیک کنید.

همیشه بابت کارهای خوبم تنبیه شده‌ام

کارن همایون فر آهنگساز فیلم سینمایی «به وقت شام» بهمن ماه سال ۱۳۹۶ بود که با تاکید بر اینکه موسیقی این اثر در ایران ساخته شده است به سینما خراسان گفت: من اعتقاد دارم که تک تک آهنگسازان ما وظیفه دارند که این صنعت را در اینجا زنده نگه دارند از همین رو من هم موسیقی این اثر را در تهران ساختم. کار با حاتمی کیا بسیار سخت و البته دلچسب است زیرا او کارگردان به شدت باهوشی است و تا چیزی باب طبعش نباشد دست از آن نمی‌کشد. در این چند سالی که در آثار ابراهیم حاتمی کیا حضور داشته‌ام متوجه شده‌ام که او در هیچ موردی از مونتاژ و فیلمبرداری گرفته تا ساخت موسیقی کوتاه نمی‌آید بنابراین همه عوامل همیشه مجبور هستند که بهترین کار خود را ارایه دهند.

آهنگساز «بادیگارد» بیان کرد: من برای موسیقی «به وقت شام» زحمت زیادی کشیدم ولی تجربه این‌طور بوده که برای کارهای متوسط تشویق و برای کارهای خیلی خوبم تنبیه شده‌ام به همین دلیل هیچگاه نمی‌توانم درباره کیفیت این اثر هم نظر بدهم با این وجود امیدوارم اتفاق خوبی برای فیلم رخ دهد.

همایون فر با اشاره به اینکه در «به وقت شام» موسیقی به خوبی روی فیلم نشسته است، توضیح داد: ماه‌ها روی موسیقی این اثر کار کردیم و در طول کار خیلی چیزها را حذف و خیلی چیزها را اضافه کردیم و اتودهای زیادی زدیم. ما درباره اثری صحبت می‌کنیم که بسیار فیلم سختی بود و کوچک‌ترین گاف فیلم را به یک مرز دیگر می‌برد. برای مثال صحنه‌ای در این فیلم وجود دارد که یک مدافع حرم و پسر یک داعشی با نام ابوخالد از هواپیما به پایین پرت می‌شوند که در آن صحنه پدر ابوخالد هم حضور داشت که به یکدیگر در لحظه پرت شدن نگاه می‌کردند. نگاه آنها پدر و پسری بود بنابراین ما به این فکر می‌کردیم که موسیقی چه موضعی باید بگیرد؟ آیا باید با مدافع حرم شهید شده همراهی می‌کرد یا با آن پدر و پسر؟ بنابراین ما مجبور بودیم کارهای مختلفی کنیم و روی فیلم بگذاریم تا ببینیم چه تاثیری می‌گذارد درنهایت به این نتیجه رسیدیم به همین صورت که در فیلم می‌شنوید کار کنیم که به نظر من جای موسیقی و نحوه آن درست است.

به هر ترتیب کارن همایون فر اگرچه در کارنامه فعالیت‌هایش در حوزه موسیقی متن با فراز و نشیب‌های زیادی رو به رو بوده که قطعاً نقد و تحلیل آثار او در حوزه موسیقی متن می‌تواند در جایی دیگر که به شدت هم فقدان آن در سینما و موسیقی کشورمان احساس می‌شود، مورد بررسی قرار گیرد. اما او هنرمندی است که اولاً با اتکا به جنبه‌های تئوریک و دانشگاهی حوزه موسیقی و دوماً شناخت از عناصر و ابعاد مختلف آهنگسازی سینما که قطعاً دربرگیرنده مولفه‌های متعددی است توانسته خود را به عنوان یکی از مهم‌ترین آهنگسازان سینمای ایران به ویژه سینمای مقاومت معرفی کند. شاکله‌ای که از پس سینمای دفاع مقدس و تجربه‌های ارزشمند هنرمندان این حوزه تبدیل به جریان جدیدی شده که می‌توان درباره آن ساعت‌ها بحث کرد.