«استقلال» سرلوحه فعالیت انجمن عکاسان است/سرانجام «موزه ملی عکاسی»

‌سینما خراسان- گروه هنر- آزاده فضلی: محمدمهدی رحیمیان هنرمند پیشکسوت عکاس، پژوهشگر و مدرس عکاسی در دانشگاه تهران است. از جمله سمت‌های او می‌توان به عضویت در شورای سیاستگذاری و کارشناسی عکس انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس ۱۳۸۱، عضویت در هیأت مؤسس انجمن عکاسان ایرانشهر، انجمن عکاسان بحران و انجمن عکاسان تبلیغاتی، صنعتی، سینما و معماری ایران اشاره کرد.

رحیمیان همچنین کتاب «عکسخانه شهر» را با همکاری شهریار عدل، محمد ستاری و اسماعیل عباسی تألیف کرد که یکی از سه کتاب نامزد کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در حوزه هنر در سال ۱۳۸۶ بود.

وی در آخرین جلسه هیأت مدیره انجمن عکاسان ایران در بهمن ماه ۱۳۹۸، به عنوان رئیس هیأت مدیره این انجمن انتخاب شد.

با آغاز سال جدید و البته شیوع بیماری کرونا و تحت شعاع قرار گرفتن برنامه‌های هنری، با وی درباره برنامه‌های انجمن عکاسان به صحبت نشستیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

* آقای رحیمیان برای شروع درباره برنامه‌های «انجمن عکاسان ایران» در سال جدید توضیحاتی ارائه دهید.

چشم‌انداز و برنامه‌های اجرایی «انجمن عکاسان ایران» در چارچوب اساسنامه و اهداف دوازده‌گانه آن تدوین شده و پیش رفته است. تلاش انجمن در ۱۰ سال گذشته این بوده که ساختاری را طراحی و ایجاد کند تا به مسائل و ارتباطات داخلی و تشکیلاتی آن و نیز به تعاملات بیرونی آن بپردازد. هرچند خواسته‌ها و نیازهای جامعه عکاسی ایران در این سال‌ها دستخوش رشد و تغییرات بسیاری شده که البته اجتناب‌ناپذیر بوده و آن نیز به دلیل تحولات فکری و رویدادهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی بوده که در ایران و جهان پیش آمده است.

ضرورت، انگیزه و اندیشه شکل‌گیری انجمن در شکل فعلی آن به بیش از ۱۵ سال پیش باز می‌گردد و در بررسی اساسنامه تدوین شده و مصوب دهه هشتاد با رویکرد و اهدافی مواجهیم که طرح و ایده اصلی آن متعلق به دو دهه پیش است که با انعطاف‌پذیری و آینده‌نگری، چشم‌اندازی را تصویر و ترسیم کرده و تاکنون همه تلاش‌ها برای تحقق آن چشم انداز، برنامه‌ریزی و اجرا شده است. کارنامه عملکردِ کمی و کیفی آنچه انجمن عکاسان ایران طی این سال‌ها انجام داده، موجود است اما آنچه برای سال جدید در هیأت مدیره در نظر داریم و در سال ۱۳۹۹ در اولویت است، دعوت از اعضا برای حضور، تعامل و گسترش فعالیت‌های کمیته‌ها و سایر بخش‌های انجمن به ویژه در شهرستان‌ها است.

نام «انجمن ملی عکاسان ایران» در روند تصویب اساسنامه و در وزارت کشور، بر اساس ضوابط موجود در دولت، به ناچار به «انجمن صنفی عکاسان ایران» تغییر داده شد تا پروانه فعالیت دریافت کند اما علی‌رغم آنچه در عنوانش، واژه «صنفی» گنجانده شده در واقع یک انجمن صنفی به معنای متعارف آن نیستبرای شناسایی و جذب اعضای مستعد و علاقمند، به بررسی و تحلیل وضعیت موجود و مسائل اعضای انجمن در تهران و شهرستان‌ها نیازمندیم. همچنان که فعال‌ترین کمیته انجمن، کمیته عضویت است و این کمیته علاوه‌بر عضوگیری، موظف است تا وضعیت، نیازمندی و خواسته اعضا را در زمینه‌های مختلف در اختیار دو کمیته رفاهی و علمی قرار دهد تا بتوانیم نسبت به بررسی و تحلیل نیازسنجی اعضا در زمینه آموزش، پژوهش، امور حقوقی، امور نمایشگاهی و امور رفاهی اقدامات متناسب را برنامه ریزی و اجرا کنیم. ما باید بدانیم وضعیت موجود اعضا چیست و به چه امکانات و تسهیلاتی برای پیشبرد اهداف خود در چهارچوب شرح وظایف انجمن نیاز دارند؟

نام «انجمن ملی عکاسان ایران» در روند تصویب اساسنامه و در وزارت کشور، بر اساس ضوابط موجود در دولت، به ناچار به «انجمن صنفی عکاسان ایران» تغییر داده شد تا پروانه فعالیت دریافت کند اما علی‌رغم آنچه در عنوانش، واژه «صنفی» گنجانده شده در واقع یک انجمن صنفی به معنای متعارف آن نیست و عمده فعالیت‌های متنوع اعضایش صرفاً جنبه‌های صنفی ندارند تا فرضاً کمیته حقوقی یا کمیته عضویت این موارد را شناسایی و پیگیری کنند، آن هم به این دلیل است که زمینه فعالیت و گرایش اعضای انجمن بسیار متنوع و گوناگون است که این تنوع تحقیقاً و دقیقاًً در هیچ یک از انجمن‌های صنفی عکاسی وجود ندارد و انجمن‌هایی مانند انجمن صنفی عکاسان مطبوعاتی ایران، انجمن صنفی عکاسان سینما، انجمن عکاسان خانه تئاتر ایران، انجمن عکاسان تبلیغاتی و صنعتی ایران، انجمن عکاسی میراث، انجمن عکاسان انقلاب و دفاع مقدس و سایر انجمن‌های مشابه تکالیف و شرح وظایف مشخص صنفی و حرفه‌ای برای اعضای خود در نظر دارند.

بنابراین انجمن از فعالیت‌های میان‌رشته‌ای و آزاد و عکاسانه اعضای خود در زمینه «عکاسی مستند» و «عکاسی ایده‌محور» یا «عکاسی ایده‌مند» پشتیبانی می‌کند مانند بسترسازی در برگزاری دوسالانه سیزدهم، ۱۰ روز با عکاسان و …

آنچه امسال در نظر داریم و برای تحقق آن برنامه‌ریزی کردیم، رسیدگی به امور شهرستان‌ها و بررسی وضعیت اعضا در شهرستان‌ها است. برای حضور در استان‌ها برنامه‌ریزی‌های مقدماتی را انجام داده‌ایم تا هیأت مدیره و کمیته‌های انجمن در تعامل و ارتباطی متقابل با اعضای انجمن قرار گیرند. نقطه آغاز این حرکت در بهمن و اسفندماه ۹۸ بود تا با اعضای انجمن و نیز عکاسان استان کرمان بتوانیم چنین ارتباطی را برقرار کنیم.

«بازنمایش» گزیده‌ای از نمایشگاه هفتمین دوره «۱۰ روز با عکاسان» را در این شهر پیگیری و برگزار کردیم و با حضور آقای حسن غفاری از اعضای هیأت مدیره، جلسه‌ای مشترک با اعضای انجمن در استان و اعضای هیأت مدیره انجمن عکاسان کرمان با هدف گفتگو پیرامون وضعیت و مشکلات عکاسی در استان کرمان و بررسی راهکارهای برون رفت از آن تشکیل شد اما با توجه به وضعیت شیوع ویروس کرونا، برنامه‌هایی که برای فروردین و اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ پیش‌بینی کرده بودیم، متأسفانه نمی‌توانیم برگزار کنیم. البته امیدوارم با همکاری کمیته رسانه و روابط عمومی انجمن اگر زیرساخت‌های این برنامه‌ها فراهم باشد بتوانیم این تعامل را به فضای مجازی و بستر اینستاگرام انجمن انتقال دهیم.

آنچه امسال در نظر داریم و برای تحقق آن برنامه‌ریزی کردیم، رسیدگی به امور شهرستان‌ها و بررسی وضعیت اعضا در شهرستان‌ها است. برای حضور در استان‌ها برنامه‌ریزی‌های مقدماتی را انجام داده‌ایم تا هیأت مدیره و کمیته‌های انجمن در تعامل و ارتباطی متقابل با اعضای انجمن قرار گیرنددر گام دوم و در سال جاری به شکلی جدی‌تر باید به چهاردهمین دوسالانه عکس ایران بپردازیم که گفتگوهای اولیه‌اش از شهریورماه در چهارچوب نشست‌های «دوشنبه‌های عکاسی» برگزار شد. در این فرصت گزیده‌ای از برترین آثار بخش نمایشگاهی سیزدهمین دوسالانه عکس را در خانه هنرمندان ایران به نمایش گذاشتیم و با دعوت از آقای اسماعیل عباسی دبیر و آقای دکترمحمد خدادادی مترجم زاده دبیر علمی و آقای مسعود زنده روح کرمانی رئیس وقت هیأت مدیره در سیزدهمین دوره سالانه عکس ایران به بحث و گفتگو پیرامون تحلیل فراز و فرودهایی که در آن دوره با آن مواجه شده بودیم پرداختیم. درنشست دوم آقای مهرداد افسری و آقای دکترمحمدرضا شریف زاده به بررسی نقطه نظرات کارشناسی و تبیین رویکردشان برای برگزاری دوسالانه چهاردهم و ویژگی‌های آن اشاره و تاکید کردند.

گام سوم ما در انجمن، مشخص شدن رویکرد نهمین دوره «۱۰ روز با عکاسان» در سال ۱۳۹۹ است که به جمع‌بندی نهایی هیأت مدیره انجمن ارتباط پیدا می‌کند که چه ترکیبی را برای این رویداد در نظر بگیریم که جز اختیارات و شرح وظایف هیأت مدیره و کمیته همایش‌ها است. امیدوارم بتوانیم به زودی و با فروکش کردن بحران ویروس کرونا، جلسات حضوری هیأت مدیره را تشکیل دهیم و به سرعت در این سه محوری که عرض کردم، به نتیجه مطلوبی دست پیدا کنیم.

ضمناً در سال گذشته کمیته حقوقی به سرپرستی آقای سعید دستوری درگیر جلسات فشرده کارشناسی پیرامون «نظام صنفی هنر» بود و امیدواریم با پیگیری‌های مستمر و تحقق توافقات انجام شده، این دغدغه هنرمندان در سال ۹۹ به نتیجه مطلوب برسد.

در سال‌های گذشته پس از پذیرش رسمی عضویت انجمن در شورای عالی خانه هنرمندان ایران، فعالیت انجمن در خانه و در همکاری مؤثر با دیگر انجمن‌های تجسمی با حضور در شورای تجسمی، کمیسیون هنری و شورای راهبردی خانه روندی رو به گسترش داشته و امسال نیز با حضور آقای فرزاد هاشمی به عنوان نماینده انجمن و آقای افشین شاهرودی به عنوان بازرس در شورای عالی برای پیشبرد اهداف خانه هنرمندان در این شورا، کمیسیون هنری، شورای تجسمی و کمیسیون راهبردی در امر سیاستگذاری و نظارت بر اجرای کمی و کیفی برنامه‌های خانه و نمایشگاه‌های تجسمی و سایر فعالیت‌های فرهنگی خانه در تلاش خواهیم بود.

در دو سال گذشته یکی از اهدافی که انجمن عکاسان ایران به شدت پیگیر آن بوده پروژه‌ای ملی با عنوان «موزه ملی عکاسی» یا «موزه عکس ایران» است.

* آیا محلی برای برپایی «موزه ملی عکاسی ایران» در نظر گرفته شده و آیا صحبت‌های اولیه انجام شده است؟

صحبت‌های اولیه را از سه سال پیش با سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران مطرح کردیم. پیشنهاد اولیه ما در تهران اختصاص بخشی از املاک در محدوده منطقه فرهنگی-گردشگری عباس آباد در کنار سایر مجموعه‌های فرهنگی و هنری است و در حال حاضر موضوع را از طریق آقای دکتر حق‌شناس در کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران و نیز در شهرداری تهران پیگیری می‌کنیم.

پیش از آن، پیش‌بینی کردیم که به یک پژوهشکده «تاریخ عکاسی ایران» نیاز داریم که بتوانیم مقدمات نظری و عملی موزه را همزمان با پژوهش‌های تاریخی در آن پیش ببریم. کرسی «تاریخ عکاسی ایران» و حتی رشته یا گرایش آن نیز در هیچ یک از دانشگاه‌های ما وجود ندارد، بنابراین انجمن عکاسان ایران در این زمینه پیشقدم شد تا بتواند با کمک شهرداری تهران و نهادهای دانشگاهی، این پژوهشکده را دایر کند؛ ممکن است اگر خوش بین باشم گشایش این پژوهشکده در نیمه نخست سال ۱۳۹۹ در تعامل با دانشگاه هنر انجام شود و از طرف شهرداری نیز مکان و فضایی در اختیار انجمن قرار گیرد تا امکان شکل‌گیری و راه‌اندازی «پژوهشکده مطالعات تاریخ عکاسی ایران» میسر شود.

ما اگر نتوانیم فعالیت‌های پژوهشکده را به نتیجه برسانیم، آن گاه برای دسترسی به «موزه ملی عکاسی ایران» راهی دشوار در پیش خواهیم داشت. ما باید در جایی بتوانیم کاری اساسی و بنیادی انجام دهیم و این پژوهشکده در آینده قطعاً در مرکز موزه قرار می‌گیرد. مطالعات متعددی را درباره فعالیت‌های مشابه در دنیا انجام دادیم و گفتگوهایی را با مؤسسات پژوهشی و موزه‌های اروپایی در پیش گرفته‌ایم تا بتوانیم تبادلات علمی و فنی لازم را انجام دهیم اما متأسفانه با کرونا در اروپا و خارج کشور مواجه شدیم. امیدوارم با کمک شهرداری مکان و تسهیلات مناسبی را برای استقرار پژوهشکده آماده کنیم و با تخصیص اعتبارات لازم و در همکاری با پژوهشگران و کارشناسان در «کارگروه تاریخ عکاسی ایران» بتوانیم نسبت به پیشبرد طرح‌های پژوهشی و مطالعاتی اقدام کنیم.

* در مورد ادامه فعالیت‌های انجمن عکاسان ایران و تأمین هزینه‌های جاری این انجمن توضیح دهید. معمولاً روال انجام فعالیت‌های انجمن به چه صورت و آیا انجمن از پشتوانه مالی خوبی برخوردار است؟

«اعضا» و «حق عضویت سالانه» تنها پشتوانه‌های همیشگی انجمن در همه زمینه‌ها هستند. درآمد حاصل از دریافت حق عضویت، فقط هزینه‌های جاری سالانه انجمن را پوشش می‌دهد. اما فعالیت‌های دیگر انجمن مانند ۱۰ روز با عکاسان، از اعتبار و بودجه‌ای مستقل و با اتکا به حامیان مالی تأمین، اجرا و هزینه می‌شود.

انجمن عکاسان ایران، نهادی غیرانتفاعی است که نمی‌تواند درآمدزایی داشته باشد و اگر حمایت‌های مالی از جانب بخش خصوصی و دولتی که نقشی در توسعه فعالیت‌های فرهنگی و هنری دارند انجام نشود عملاً به دشواری و مشکل بر خواهیم خوردانجمن عکاسان ایران برای حرکت به سوی چشم‌انداز و تحقق اهدافش نیازمند بسترسازی و ایجاد تسهیلات برای حضور و ارائه فعالیت و آثار اعضا و عکاسان ایران است و این امر مهم، میسر نمی‌شود مگر اینکه انجمن بتواند برای انجام این فعالیت‌ها از پشتوانه مالی مناسب و بودجه سالانه برخوردار باشد.

نمی‌توانیم رویداد «۱۰ روز با عکاسان ایران»، «دو سالانه عکس ایران» و فعالیت‌های استانی و حضور در عرصه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را با درآمد انجمن از محل حق عضویت اعضا تأمین و برگزار کنیم. تاکنون انجمن هرگز وارد این مقوله نشده که از اعتبارات حق عضویت سالانه که توسط اعضا پرداخت می‌شود، برنامه‌های انجمن، سمینارها و حتی «دوشنبه های عکاسی» را برگزار کند.

اگر روند تأمین اعتبارات مالی به همین صورت پیش برود، انجمن در توسعه فعالیت‌هایش با مشکلات جدی مواجهه می‌شود و حتماً باید حامیان مالی در کنار ما باشند. انجمن عکاسان ایران، نهادی غیرانتفاعی است که نمی‌تواند درآمدزایی داشته باشد و اگر حمایت‌های مالی از جانب بخش خصوصی و دولتی که نقشی در توسعه فعالیت‌های فرهنگی و هنری دارند انجام نشود عملاً به دشواری و مشکل بر خواهیم خورد.

آنچه که انجمن در سال‌های گذشته انجام داده، این است که با چند نهاد فرهنگی ارتباطاتی تنگاتنگ داشته است که از آن جمله می‌توان به مجموعه‌های زیرنظر شهرداری تهران شامل سازمان زیباسازی و سازمان فرهنگی هنری شهرداری اشاره کرد همچنین در دوره‌های گذشته «۱۰ روز با عکاسان» از سوی بخش خصوصی نیز حمایت‌های چشمگیری انجام شده است که فهرست حامیان مالی در کاتالوگ هر دوره و در سایت انجمن آمده و در دسترس است. برگزاری هشتمین دوره از حمایت کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران، شهرداری تهران، خانه هنرمندان ایران و مؤسسه سینما شهر برخوردار بود و امیدوارم سازمان زیباسازی شهر تهران نیز نیز به این گروه افزوده شود. خوشبختانه در سال جاری تلاش‌ها، اقدامات و پیگیری‌های کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران به نتیجه مطلوب رسیده است و ردیف بودجه سالانه‌ای برای همه انجمن‌های هنری مستقر در تهران در شورا مصوب و برای اجرا ابلاغ شده است.

* با توجه به اینکه یکی از اولویت‌های انجمن عکاسان ایران در سال جدید توجه به اعضا است و از طرف دیگر برخی اعضای این انجمن در دیگر انجمن‌های عکاسی نیز عضویت دارند، آیا درصدد تعدیل اعضا هستید؟

در این مورد هیچ منعی وجود ندارد و هر عضوی از انجمن عکاسان ایران می‌تواند عضو هر انجمنی باشد، چون انجمن عکاسان ایران، انجمنی فراگیر است و خودش را محدود به فعالیت‌های صنفی و حرفه‌ای نکرده است. این فراگیری، انجمن را به سمت تعدیل اعضایش نمی‌برد بلکه کمیته عضویت انجمن، شیوه‌نامه‌ای جامع در ارتباط با بررسی درخواست‌ها، پذیرش اعضا و مدیریت گرایش و علایق اعضا دارد و در مرحله نخست نگاه سختگیرانه‌ای نسبت به پذیرش اعضا اعمال می‌کند که بخشی از آن به فعالیت‌های شخصی و بخشی دیگر به فعالیت‌های انجمن بر می‌گردد که این مهم، افق و چشم انداز ما در سال جدید است که اعضا، در اداره امور خودشان بیش از پیش ورود کنند تا ساختار و شاکله انجمن با تفکر و یاری اعضا در کمیته‌ها به سوی افزایش بهره وری برای همه پیش رود.

امیدوارم اگر همه تصمیم‌گیری‌ها در همسویی با برنامه‌های ما پیش رود، چهاردهمین دوسالانه عکس ایران اواخر سال ۱۳۹۹ یا در سال ۱۴۰۰ برگزار شود* جزئیات بیشتری را در مورد چهاردهمین بینال عکاسی می‌توانید ارائه کنید؛ آیا زمان مشخصی برای برگزاری آن در سال ۱۳۹۹ در نظر دارید و چقدر در این مورد برنامه ریزی صورت گرفته است؟

بر اساس آنچه که مرسوم و معمول بوده، «چهاردهمین دوسالانه عکس ایران» باید همچون دوسالانه سیزدهم، در تعامل با اداره کل هنرهای تجسمی ارشاد و مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی برگزار شود. امیدوارم بتوانیم در اردیبهشت ماه به نتایج لازم در مذاکرات مقدماتی با آقای هادی مظفری برسیم.

اگر مقدمات دوسالانه چهاردهم در سال جدید فراهم آید و هدف گذاری‌ها مشخص شوند، ممکن است برگزاری بینال به پایان سال یا سال آینده موکول شود چون هنرمندان و عکاسان باید متناسب با رویکرد نظری انجمن، شورای هنری، شورای علمی و دبیر دوسالانه از فرصت کافی برای تولید اثر، متناسب با فضای نمایشگاهی برخوردار باشند و البته ممکن است گردآوری آثار یا دعوت از هنرمندان از طریق کیوریتور دوسالانه و دبیر انجام شود که این تصمیم گیری مهم در ارتباط مستقیم با نظر کمیته‌ی همایش‌ها و در هماهنگی نهایی با تصمیم هیأت مدیره انجمن است. امیدوارم اگر همه تصمیم گیری‌ها در همسویی با برنامه‌های ما پیش رود، چهاردهمین دوسالانه عکس ایران اواخر سال ۱۳۹۹ یا در سال ۱۴۰۰ برگزار شود.

* رویداد «۱۰ روز با عکاسان ایران» یکی از جدی‌ترین و مهمترین برنامه‌های عکاسی کل کشور به حساب می‌آید که طی آن عکاسان ایرانی می‌توانند عملکرد یک ساله خود را به نمایش بگذارند. با توجه به اینکه هشتمین رویداد «۱۰ روز با عکاسان» با تغییراتی در اجرا، چینش آثار و حضور هنرمندان عکاس برگزار شد که مخالفانی نیز داشت، آیا نهمین رویداد نیز به همان شیوه برگزار خواهد شد؟

انجمن عکاسان ایران یک مؤسسه، نهاد یا شرکت با مسئولیت محدود برای برگزاری سخنرانی و نمایشگاه‌های عکاسی در خانه هنرمندان ایران نیست. فعالیت‌های انجمن باید در جهت تحقق اهداف آن برنامه ریزی و اجرا شوند. عدم همسویی انجمن با اهداف فرهنگی و شیوه‌های اجرایی دولت در زمان برگزاری دوسالانه دوازدهم و قطع همکاری طرفین با یکدیگر ما را بر آن داشت تا به سوی طراحی و برگزاری یک رویداد مستقل سالانه عکاسی پیش برویم و در سال ۹۰ و ۹۱ شعار «عکاسی، فرهنگ، جامعه» برای آن توسط اعضای هیئت مدیره برگزیده شد و با دشواری‌های بسیار و با موفقیت و سربلندی به اجرا درآمد.

حفظ استقلال و عدم وابستگی به نهادها و مؤسسات دولتی و بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌ها و اتخاذ مواضع مستقل در عکاسی و امور مرتبط با آن از سال ۱۳۸۸ در سر لوحه همه فعالیت‌های انجمن بوده است (به جز یک مورد خاص در رابطه با وزارت کشور که در ارتباط با پرسش شما و ۱۰ روز با عکاسان نیست).

بنابراین ۱۰ روز با عکاسان، تصمیمی خردمندانه برای صیانت از استقلال انجمن و استمرار فعالیت فراگیر آن در حمایت از عکاسان ایران و ارائه افکار، اندیشه‌ها، تجربیات و نمایش آثار متفاوت آنان به مدت ۱۰ روز در خانه هنرمندان ایران بود. دوره سوم با توجه به ضرورت ایجاد و حفظ همسویی میان اعضای انجمن عکاسان ایران و اعضای سایر انجمن‌ها و تشکل‌های عکاسی، رسانه‌های تخصصی، پژوهشی و دانشگاهی از سوی هیأت مدیره پیشنهاد و در همکاری با دانشکده‌های هنری، انجمن‌ها و تشکل‌های عکاسی و هنرمندان و پژوهشگران مستقل با موفقیت اجرا شد.

عدم همسویی انجمن با اهداف فرهنگی و شیوه‌های اجرایی دولت در زمان برگزاری دوسالانه دوازدهم و قطع همکاری طرفین با یکدیگر ما را بر آن داشت تا به سوی طراحی و برگزاری یک رویداد مستقل سالانه عکاسی پیش برویم و در سال ۹۰ و ۹۱ شعار «عکاسی، فرهنگ، جامعه» برای آن توسط اعضای هیئت مدیره برگزیده شداین روند کم و بیش تا دوره‌های ششم و هفتم ادامه یافت و آثار برتر و متفاوت عکاسان و هنرمندان مستقل، دانشجویان و هنرمندان نوگرا در بخش «نگاه شخصی» در هر یک از دوره‌ها فضا و زمان بیشتری را به خود اختصاص می‌داد و با استقبال رو به افزایش مخاطبان مواجه می‌شد و این امر در کنار نمایش آثار فعالیت تخصصی انجمن‌ها و تشکل‌های صنفی و حرفه‌ای عکاسی به تدریج سهم بیشتری از ۱۰ روز به عکاسان را در فضای نمایشگاهی و نشست‌های تخصصی به خود اختصاص داد.

خوشبختانه در ۶ سال گذشته به تدریج با ترمیم و تغییر ترکیب اعضای هیأت مدیره تعدادی از انجمن‌های تخصصی عکاسی، فعالیت‌های حرفه‌ای، مسابقات و نمایشگاه‌هایی مستقل و ویژه از سوی این انجمن‌ها شکل گرفت و با موفقیت اجرا شد. به این ترتیب فعالیت‌های نمایشگاهی و نشست‌های تخصصی انجمن‌ها فقط محدود به ۱۰ روز با عکاسان نبود و هریک متناسب با نیاز اعضا و ظرفیت‌های موجود نسبت به برنامه‌ریزی و اجرای نمایشگاه‌های سالانه و رویدادهای مستقل و موفق اقدام کردند.

برگزاری نمایشگاه و نشست‌های تخصصی و یا انجام هر نوع فعالیت رسانه‌ای یا پژوهشی، راه‌ها، روش‌ها و شیوه‌هایی برای تحقق اهداف انجمن عکاسان هستند و برگزاری این فعالیت‌ها برای ما بدون هدف گذاری نهایی و خارج از اهداف اساسنامه فاقد ارزش راهبردی هستند. رویکرد نظری انجمن در امور نمایشگاهی، پژوهشی و نشست‌های تخصصی در سه مرحله عملیاتی و اجرایی شده است: نخست در رویکرد ما در برنامه ریزی و اجرای سیزدهمین دوسالانه عکس ایران، دوم در برگزاری نمایشگاه‌ها، نمایش آثار و در گفتگوی‌های میان رشته‌ای با کارشناسان و هنرمندان به ویژه در بخش «نگاه شخصی» در ادوار گذشته ۱۰ روز با عکاسان و سوم در رویکرد ما در انتخاب دبیر و شورای هنری و انتخاب آثار در «هشتمین دوره ۱۰ روز با عکاسان».

از آنجایی که تشکل‌ها و انجمن‌های عکاسی، به صورت تخصصی فعالیت‌های نمایشگاهی سالانه خود را با موفقیت انجام می‌دهند و دارای آئین بزرگداشت، نکوداشت و برگزاری مسابقات و اهدای جوایز سالانه به اعضا و عکاسان هم‌صنف خودشان هستند، انجمن عکاسان ایران نیز باید در چهارچوب اهداف اساسنامه در تنها رویداد منظم و سالانه خود فارغ از گرایش‌های صنفی به رویکرد نظری خود نسبت به عکاسی ایران و جهان بیندیشد و به تبیین آن بپردازد و فعالیت‌های فکری و عکاسانه اعضای تحت پوشش خود را (که شامل اعضای مستقل و اعضای مشترک با دیگر انجمن‌های عکاسی و دانشجویان و هنرجویان نهادهای دانشگاهی و آموزشی در همه مقاطع نیز می‌شوند) از طریق نیازسنجی آموزشی و در میان مدت در مسیر رفع نیازها و خواسته‌ها قرار دهد و این گرایش را در حداقل به دو بخش کلی تقسیم کند در بخش نخست که عمده فعالیت اعضا را شامل می‌شود، بخش عکاسی مستند است. رویکرد دیگر آرت فتوگرافی یا «عکاسی ایده‌مند» یا «عکاسی ایده محور» است و هر دو این گروه از علاقمندان را به سوی کسب و افزایش مهارت‌های ویژه برای پیشبرد این پروژه هدایت کند و اعضا در صورت نیاز با حمایت انجمن بتوانند در این مسیر بکوشند.

رویکردی که در هشتمین دوره «۱۰ روز با عکاسان» وجود داشت، رویکردی اجتناب‌ناپذیر بود و انجمن پیش از این به این سمت حرکت کرده بود و در این دوره، کل فضای کار به سمت نگاه یا ایده شخصی رفت و نگاه پروژه‌محور مورد تاکید قرار گرفت.در هر حال چنانچه اشاره کردم آنچه که در دوره‌های پیش از هشتم پیش آمده، انجمن به سمت این رویکرد حرکت کرده است؛ یعنی انجمن عملاً طی دوره‌های قبل به سمت نگاه شخصی عکاسان رفته است تا میدانی را برای این نگاه نسبت به عرضه آثارشان پیش بینی کرده باشد. نشست‌ها نیز با رویکرد بین رشته‌ای برگزار می‌شد اما چون حداقل ۵ دوره، نمایشگاه‌ها و رویداد «۱۰ روز با عکاسان» را در تعامل با سایر انجمن‌ها پیش برد، به نظر آمد که به شکل یک رویه درآمده است علیرغم اینکه هدف این نبود بلکه هدف، تعامل و همسویی انجمن‌ها با هم بود تا فعالیت‌های مشترکی انجام دهند.

من در شورای علمی هفتمین دوره این رویداد، وقتی عنوان «چهره ایران» را پیشنهاد دادم، رویکرد و هدفمان این بود به سمت چهره ایرانی در دهه ۹۰ برویم و همه اعضا، علاقمندان و اعضای انجمن‌ها «چهره ایرانی» یا «پرتره ایرانی» را در حوزه‌های تخصصی خودشان عکاسی و به هیأت انتخاب ارائه کنند. اما خود این موضوع، یک پروژه است و پرداختن به آن و رفتن به این سمت، بازه زمانی مشخصی را طلب می‌کند که ما در دوره هفتم، امکان ارجاع این موضوع به انجمن‌ها و اعضای خودمان را نتوانستیم فراهم کنیم. بنابراین عنوان را تغییر دادیم و با نظر دبیر وقت، آقای مجید ناگهی و همفکری که با شورای علمی داشتیم، پروژه «چهره ایران» را پیشنهاد، نهایی و اجرایی کردیم.

رویکردی که در هشتمین «۱۰ روز با عکاسان» وجود داشت، رویکردی اجتناب ناپذیر بود و انجمن پیش از این به این سمت حرکت کرده بود و در این دوره، کل فضای کار به سمت نگاه یا ایده شخصی رفت و نگاه پروژه‌محور مورد تاکید قرار گرفت. اینکه در دوره نهم «۱۰ روز با عکاسان» این نگاه حفظ خواهد شد یا خیر، برآوردم این است که این نگاه ممکن است از سمت هیأت مدیره حفظ شود و اینکه آیا در کنار آن، عکاسی مستند به شکلی دیگر قرار بگیرد محتمل است اما چون هنوز هیچ جلسه‌ای برگزار نشده است و هیأت مدیره به جمع بندی نهایی نرسیده است، این موضوع فقط نظر شخصی من است. از شواهد بر می‌آید که به همان شیوه دوره هشتم، کار ادامه پیدا می‌کند و این روندی که «نگاه شخصی» در ۱۰ روز برای خود جایگاهی مستقل ایجاد کرده است، باید حفظ شود.

در انجمن عکاسان ایران، اولویت با وجوه صنفی عکس و مسائل رایج صنفی نیست و این بیانگر تفاوتی آشکار و با اهداف و الویت‌های سایر انجمن‌های صنفی عکاسی است که هدف آنها حمایت صنفی از اعضا و حقوق صنفی آن‌ها استدر بسیاری از مراکز معتبر هنری دنیا به ویژه در اروپا، محدوده سنی عکاسان را در رویدادی مانند ۱۰ روز با عکاسان زیر ۳۵ سال در نظر می‌گیرند، چیزی نیست که خودمان ابتدا به ساکن به آن رسیده باشیم بلکه در دنیا تجربه شده است، البته ممکن است در کنار آن، بتوانید آثار ۱۰ استاد برجسته را نیز قرار دهید.

از طرفی، خلاقیت‌های هنری برای زیر ۳۵ ساله‌ها بسیار مهم است و اینها می‌توانند ۱۵ سال دیگر یک جامعه را به لحاظ تولید آثار شکل دهند و در واقع این تدبیر هوشمندانه‌ای برای اعمال این محدودیت سنی است.

نگرش دانشگاهی نسبت به هشتمین «۱۰ روز با عکاسان» وجود داشت؛ اینکه این موضوع توانسته رضایت همگان را برآورده کند؟ به نظر من قطعاً خیر، چراکه ممکن است انتقاداتی وجود داشته باشد و اینکه رضایتمندی کاملی وجود نداشته باشد. باید توجه کنیم آیا به لحاظ کیفی، آیا این حرکتی که انجمن عکاسان انجام داده است توانسته جریان عکاسی را در ایران در قالب نمایشگاهی ۱۰ روزه شکل دهد؟

اگر واقعاً انجمن عکاسان ایران پیشرو نباشد، چه باید باشد؟ محدودیت‌های فکری و مطالبات صنفی مانند سایر انجمن‌ها در انجمن عکاسان وجود ندارد، همچنان که دیگر انجمن‌های عکاسی، در فضای صنفی و حرفه‌ای سفارش دهنده دارند، ما نداریم و اعضای ما باید بر اساس سفارش خود و نیاز و انگیزه‌ها و اندیشه و تفکر خود یک پروژه مستقل را انجام دهند، البته ممکن است بصورت غیر مستقیم از هر سفارش دهنده‌ای مانند یک گالری یا دوسالانه یا رویداد هنری با توجه به روحیات و سوابق کاری در شرایطی خاص سفارش قبول کنند. بنابراین انجمن عکاسان ایران حتماً باید پیشرو و پیشگام در حرکت‌های مستقل عکاسی باشد.

به نظر من در انجمن عکاسان ایران، اولویت با وجوه صنفی عکس و مسائل رایج صنفی نیست و این بیانگر تفاوتی آشکار و با اهداف و اولویت‌های سایر انجمن‌های صنفی عکاسی است که هدف آنها حمایت صنفی از اعضا و حقوق صنفی آنها است. البته آنچه از دوره سوم و از سوی انجمن در تعامل و همکاری با سایر انجمن‌های عکاسی آغاز شده است در حال تکامل و تغییر وضعیت به سمت یک تشکل فراگیر و ملی است تا در سال ۹۹ انجمن‌ها و صنوف عکاسی با حفظ استقلال حرفه‌ای در انسجامی سازمان یافته و قانونمند با تشکیل یک پیکره واحد و در زیر یک سقف قانونی گرد هم آیند و در کنار یکدیگر با مشکلات مواجه شوند و برای توسعه عکاسی ایران تلاش کنند. در حال حاضر گفتگوهایی را آغاز کرده‌ایم و امیدوارم تا پایان تابستان به نتایج ثمربخشی برای تشکیل این «نهاد عکاسی» برسیم.

حضور و فعالیت در انجمن عکاسان ایران «یک فرصت» برای عکاسان و متفکرانی است که فارغ از تعهدات مشتری محور و قید و بندهای صنفی بر مبنای اندیشه، تفکر و دغدغه‌های انسان معاصر اقدام به عکاسی می‌کنند.