«اسطوره‌های آهنی» دیده نشده مش اسماعیل به نمایش گذاشته شد

به گزارش سینما خراسان به نقل از روابط عمومی گالری «طراحی هنر»، نمایشگاه «اسطوره های آهنی» شامل ۶ مجسمه به نمایش در نیامده از آثار توکل اسماعیلی معروف به مش اسماعیل است که با حضور هنرمندان و هنردوستان ۲۰ تیر ماه افتتاح شد.

در آئین گشایش این نمایشگاه هنرمندانی همچون محمدرضا اصلانی کارگردان و مستندساز پیشکسوت، عباس مجیدی رئیس انجمن مجسمه‌سازان ایران، حمید اسماعیلی فرزند مش اسماعیل و هنرمند، محمدهادی فدوی نقاش، جهانگیر کازرونی کارشناس هنری، فریدون امیدی نقاش و فریال سلحشور کارشناس هنری حضور داشتند.

در این نمایشگاه که تا ۵ مرداد ادامه دارد، ۶ اثر از مش اسماعیل در ابعادی متنوع، گاه بسیار بزرگ مثل فولاد زره و مادر فولاد زره و گاهی کوچک و ظریف مثل دعانویس، رستم و درویش و همچنین اثر بسیار آشنای این هنرمند مثل مجسمه بز، قابل مشاهده است.

روایت محمدرضا اصلانی از مش اسماعیل

محمدرضا اصلانی نویسنده، شاعر، کارگردان و مستندساز در جریان گشایش این نمایشگاه در مورد مش اسماعیل و آثار به نمایش در آمده در این نمایشگاه گفت: این مجموعه متعلق به دکتر فلامکی است. مش اسماعیل در دهه ۴۰ به عنوان مستخدم در دانشکده هنر دانشگاه تهران استخدام شد. دست بر قضا در آتلیه مجسمه‌سازی مشغول به کار شد آن هم به این دلیل که دخترهای دانشجو کار کردن با آرماتور برای‌شان سخت بود و بنابراین مش اسماعیل در چیدن آرماتورها به آنها کمک می‌کرد. همین طور به دلیل سابقه حرفه خانوادگی که داشت در گرفتن دستگاه جوش وارد بود و می‌توانست نقش کمک‌کننده‌ای به دانشجوها داشته باشد، ضمن اینکه خوش اخلاق بود و ارتباط خوبی با دانشجوها برقرار می‌کرد. بچه‌ها هم به او علاقه مند شده بودند و می‌گذاشتند مجسمه‌سازی را تجربه کند در ضمن مخل کار دانشجوها هم محسوب نمی‌شد.

وی ادامه داد: در همین حین مش اسماعیل آرماتور چینی را فراگرفت و تبدیل به یک متخصص آرماتورسازی شد. اگر نگاه کنید مجسمه‌های بز او از آرماتورهای فلزی تشکیل شده که به مجسمه تبدیل شده‌اند. مش اسماعیل ابتدا توسط دکتر سیحون به عنوان رئیس دانشگاه کشف می‌شود، سپس دکتر کوثر و بعد هم دکتر فلامکی نقش پررنگی در شناخته شدن مش اسماعیل داشتند.

اصلانی بیان کرد: افراد اوایل با لبخند با کارهای او مواجه می‌شدند و با طرح این سوال که اصلاً دارد چه می‌کند؟ اما به تدریج کارهایش تبدیل به آثار هنری جدی شدند به نحوی که دکتر سیحون و دکتر کوثر تلاش می‌کردند آثارش را جمع‌آوری کنند. ضمن اینکه خودش هنوز واقف نبود که این کارها ارزش هنری دارند. می‌توان گفت مش اسماعیل به تدریج اواخر دهه ۴۰ و اوایل دهه ۵۰ متوجه ارزش کارهایش شد.

روایت گم شدن یک مستند از زندگی مش اسماعیل

این سینماگر پیرامون آشنایی اش با مش اسماعیل و چگونگی ساخت مستندی درباره او گفت: آشنایی من با مش اسماعیل به اواخر دهه ۴۰ برمی‌گردد که با دیدن مجسمه‌هایش در منزل دوستان شکل گرفت. سپس سال‌های ۵۲-۵۱ سفارشی به من شد که درباره زندگی مش اسماعیل یک مستند بسازم. این اتفاق برای من هم جالب بود و هم وسوسه‌کننده چون شاید آثار تناولی و دیگر مجسمه‌سازان بنام و نامی اصالت داشتند اما روایتی نداشتند که برای من به عنوان یک مستندساز جذاب باشد.

وی افزود: مجسمه‌های مش اسماعیل در عین ساده بودنِ کاراکتر سازنده‌شان، اصلاً ساده نبودند ضمن اینکه روح حاکم بر آثار او یک ذهنیت اسطوره‌ای داشت مثل اثر فالگیر بغدادی یا مجسمه‌های دیو که بیشتر با ذهنیت او و برآمده از افسانه‌های روستای محل زندگی‌اش هستند. شروع کار مش اسماعیل هم با ساختن همین بزها بود و با آنها معروف شد.

نویسنده و کارگردان سریال «سمک عیار» در توضیحی بیشتر درباره این اثر مستند گفت: تحقیق و پژوهش این مستند را مرحوم ایرج انباری که هم‌دانشکده‌ای من بود بر عهده گرفت. با زندگی درونی مش اسماعیل با رفتن به روستای محل زندگی‌اش آشنا شدم و بدون اینکه فیلم از حالت مستند خارج شود، بازسازی کوچکی از دوران کودکی او داشتم. کودکی که به همه چیز نگاه می‌کند.

اصلانی درباره سرنوشت مستند زندگی مش اسماعیل اضافه کرد: مراحل تولید و ساخت فیلم به دلیل کمبود بودجه طولانی شد تا اینکه سال ۵۷ در فرهنگسرای نیاوران چند بار به نمایش درآمد. پس از آن نگاتیو فیلم را به لابراتوار خصوصی فیلم‌ساز دادم و پوزتیوها که ۲ حلقه بودند در فرهنگسرای نیاوران ماندند. قرار شد آقای کلانتری رئیس لابراتوار فیلم‌ساز یک کپی از نگاتیو کار به من بدهند که دوباره فرصت پیگیری پیدا نکردم تا اینکه لابراتوار بسته شد و آرشیو نگاتیوها به فیلم‌خانه ملی منتقل شد اما فیلم من در فهرست آثار نبود و خبری از سرنوشت این فیلم ندارم.

گفتنی است آثار مش اسماعیل علاوه بر ایران در نمایشگاه‌های ایتالیا، بلژیک، آلمان، انگلستان و ترکیه به نمایش درآمده است.

مجسمه درخت مقدس در پارک ملت، رستم و دیو سفید در استادیوم آزادی و بز در پارک جمشیدیه و دانشکده هنرهای زیبای تهران از آثار آشنا و در معرض دید عموم اوست. توکل اسماعیلی در سال ۱۳۷۳ در سن ۷۱ سالگی در گذشت. علاقه‌مندان برای بازدید از این نمایشگاه می‌توانند تا ۵ مرداد از ساعت ۱۰ تا ۲۰ به نشانی ولی‌عصر نرسیده به زعفرانیه پلاک ۲۸۸۰، گالری «طراحی هنر» مراجعه کنند. این گالری روزهای چهارشنبه تعطیل است.