«بئاتریچه‌ها» به ایران رسیدند/ تک‌گویی‌هایی زنانه در گذر تاریخ

هدا عربشاهی، مترجم زبان ایتالیایی و روزنامه‌نگار در گفتگو با سینما خراسان درباره ترجمه نمایشنامه «بئاتریچه ها» گفت: «بئاتریچه‌ها شامل ۶ مونولوگ کمدی زنانه است و در پایان هر مونولوگ یک شعر طنز مرتبط با آن وجود دارد که می‌تواند بین هر تک‌گویی به‌صورت موسیقی زنده اجرا شود.

وی درباره علت نامگذاری این کتاب توضیح داد: مونولوگ اول از زبان بئاتریچه، محبوب و همراه دانته در سفر به بهشت در «کمدی الهی» روایت می شود که استفانو بنی روایت امروزی و جدیدی از زندگی و خواسته‌های قلبی او را بیان می‌کند و با آنچه تاکنون درباره بئاتریچه می‌دانستیم تفاوت دارد. بقیه شخصیت‌های این مونولوگ‌ها هم به نوعی در ارتباط با بئاتریچه هستند و هر یک با زبانی استعاری جنبه‌ای از شخصیت زنان را در گذر تاریخ و در جوامع مختلف به تصویر می‌کشند. از این‌رو، این کتاب «بئاتریچه‌ها» نامگذاری شده است.

وی درباره انتخاب اثری از استفانو بنی برای ترجمه بیان کرد: استفانو بنی امروزه به‌ عنوان یکی از شناخته‌شده‌ترین نویسندگان زنده معاصر ایتالیا شناخته می‌شود که هم در عرصه رمان و داستان کوتاه فعالیت دارد و هم در حوزه نمایشنامه‌نویسی و مطبوعات اما با وجود این شهرت جهانی، پیش‌ از این فقط پنج اثر از او به فارسی برگردانده شده بود که از این تعداد هم فقط ۲ اثر «کافه زیر دریا» ترجمه رضا قیصریه و «مارگریتا دُلچه ویتا» ترجمه حانیه اینانلو به چاپ‌های بعدی رسیده‌اند و شناخته‌شده هستند. «بئاتریچه‌ها» را به این دلیل انتخاب کردم چون هم می‌تواند مثل مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه خوانده شود و هم نمایشنامه است؛ یعنی هم مخاطب عام دارد و هم مخاطب تئاتری. به‌ شخصه علاقه بسیاری به تماشای تئاتر دارم و برای همین ترجمه نمایشنامه همیشه یکی از دغدغه‌های من بوده است و این کتاب در واقع در ادامه ۲ نمایشنامه کمدی از ایتالو کُنتی دومین کتاب نمایشنامه‌ای است که ترجمه کرده‌ام.

عربشاهی ادامه داد: رویای ترجمه اثری از بنی از سال ۱۳۸۳ همراه من بود یعنی از زمانی که استادم دکتر رضا قیصریه مجموعه داستان «کافه زیر دریا» را به فارسی ترجمه و ما را با نویسنده جدیدی آشنا کرد که واژه‌سازی‌های عجیب و استفاده از رئالیسم جادویی، آثارش را بسیار خاص و منحصربه‌فرد می‌کند. همین ویژگی‌ها سبب می‌شود که ترجمه آثار بنی بسیار دشوار شود زیرا او واژگانی می‌سازد که در هیچ فرهنگ‌نامه‌ای پیدا نمی‌شوند و همین مسئله مترجمان را با چالشی جدی و البته لذتبخش مواجه می‌کند به‌طوری‌که حتی دلیل تعداد کم آثار ترجمه این نویسنده به فارسی می‌تواند همین واژه‌سازی‌های عجیب او باشد. برای همین بسیار خوشحالم که سرانجام امسال رویایم تحقق یافت و توانستم کتاب دیگری از او را به فارسی‌زبانان معرفی کنم.

این مترجم زبان ایتالیایی درباره همکاری با نشر نیماژ توضیح داد: پیشنهاد ارائه «بئاتریچه‌ها» به نشر نیماژ از سوی علی شمس دبیر بخش نمایشنامه این انتشارات مطرح شد و البته با پیگیری‌های مداوم او خیلی زود به چاپ رسید. معتقدم معرفی «بئاتریچه‌ها» به تئاتر ایران می‌تواند به غنی‌سازی تک‌گویی‌های شخصیت‌های زن بسیار کمک کند و این امکان را در اختیار بازیگران خانم قرار دهد که به منولوگ‌های بیشتر و البته جدیدی دسترسی داشته باشند. به‌خصوص که هدف بنی هم از نوشتن این کتاب دقیقا همین است که به بازیگران زن تئاتر ایتالیا فرصت دهد با نقش‌های بهتری در تئاتر بمانند و برای مطرح‌شدن اسیر تلویزیون نشوند.

عربشاهی در پایان درباره کارهای آینده‌اش بیان کرد: «کتاب دیگری با عنوان «هنر رازآلود بازیگر» را به‌ صورت مشترک با علی شمس ترجمه کرده‌ایم که قرار است تا نمایشگاه کتاب از سوی نشر نیماژ منتشر شود. این کتاب که نوشته ائوجنیو (یوجین) باربا و نیکولا ساوارزه است، هرچند کتابی آکادمیک درباره تئاتر به‌شمار می‌رود اما به‌ حدی خواندنی است که فکر می‌کنم نه‌ فقط برای دانشجویان و اهالی تئاتر جذاب باشد که مورد پسند علاقه‌مندان و مخاطبان این هنر نمایشی هم قرار گیرد.

هدا عربشاهی مترجم، نویسنده و روزنامه‌نگار است که علاوه‌ بر ترجمه «بئاتریچه‌ها» رمان‌های «آن‌ روز خواهد آمد»، «زمان منفی» و «شهریور داغ» و همچنین آثار ترجمه «مریخی‌ها خود ما هستیم» و «دو نمایشنامه کمدی از ایتالو کُنتی» را در کارنامه دارد.