سینمایی که نازپرورده و لوس است!

 نشست مجازی تحلیل «جایگاه جشنواره در سینمای پس از انقلاب» صبح امروز سه‌شنبه ۲۴ فروردین‌ماه با حضور محمد حمیدی مقدم مدیرعامل مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و دبیر جشنواره «سینماحقیقت»، سیدصادق موسوی مدیرعامل انجمن سینمای جوانان ایران و دبیر جشنواره فیلم‌های کوتاه تهران و علیرضا تابش مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی و دبیر جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان به میزبانی دانشگاه سوره و با اجرای رامتین شهبازی برگزار شد.

در ابتدای این نشست پس از پخش بریده صحبت‌های شهید سید مرتضی آوینی درباره اهمیت «سینما»، علیرضا تابش درباره نسبت سینما و انقلاب اسلامی عنوان کرد: پیش از انقلاب، سینمای ایران جشنواره‌هایی به خود دیده بود. مثلاً قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی کشور ما جشنواره «رشد» است. پیش از آن هم کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، جشنواره کودکان و نوجوانان را برگزار می‌کرد. این جشنواره‌ها متناسب با زیست دوران سینمایی خود بود اما از سال ۵۷ به بعد اساساً فیلم‌های مهم به حضیض می‌رسند و فیلم‌های عامه‌پسندتر مطرح می‌شوند یعنی فیلم‌های مهم ما در بروز و ظهور جشنواره‌های سینمایی، محلی از اعراب نداشتند.

تابش ادامه داد: با وقوع انقلاب اسلامی هرچند تعویق در برگزاری رویدادها به وجود آمد اما آرام‌آرام جشنواره‌های مهمی شکل گرفتند. اساساً در نسل ما جشنواره بیشتر با نام فجر شناخته می‌شود چون یک وجه مردمی هم دارد، صف‌های طویل، مردم و… یادآور جشنواره‌هاست اما سینما در عرصه‌های مختلف مردم بروز و ظهور دیگری دارد یک پیوندی هم با فجر انقلاب دارد که باعث می‌شود در زیست مردم تغییرات الگویی می‌بینیم.

ذات سینما فرمایشی نیست

سپس حمیدی مقدم بیان کرد: با همه انتقادات و البته حفظ لایه‌های امید، باید گفت ما فراز و نشیب‌های در طول این سال‌ها داشته‌ایم. نقاط عطفی داشته و گاهی اوقات هم افول کرده‌ایم. به هر حال این ذات سینماست و خیلی فرمایشی نیست. جشنواره پیش از این یک فضای لوکس بود که بر اساس نگاه اروپایی شکل گرفته بود. آن حرکت‌ها تحت تاثیر جریان روشنفکری بود و تاثیر سینمای فرانسه و اروپا بر سینمای ایران همیشه مشهود بوده است. قطعاً جشنواره فیلم فجر مهمترین حرکت بعد از انقلاب است.

صادق موسوی هم اظهار کرد: اساساً انقلاب اسلامی قبل از اینکه یک انقلاب اقتصادی و سیاسی باشد، یک انقلاب فرهنگی بوده است. شاید یکی از بخش‌هایی که بیش از هر چیز دیگری دچار تحول شد، سینما بود و سپس ادبیات کودک دچار این تحول شد. سینمای پس از انقلاب را می‌شود بیشتر از همه برش‌های اقتصادی سیاسی و.. بررسی کرد. چهار سال بعد از انقلاب جشنواره‌ها و سینما دچار یک وقفه شدند. سینما بحران‌های سیاسی اجتماعی سال‌های اول را پذیرفت و وارد دوره تثبیت شد.

وی افزود: در بهمن ۶۱ حدود ۱۰۸ فیلم به جشنواره راه یافت به طوری که در پوستر اول جشنواره فیلم فجر چیزی با عنوان «انجمن سینمای جوانان ایران» دیده نمی‌شد اما از دوره سوم جشنواره فیلم فجر می‌بینیم که واژه انجمن سینمای جوانان ایران دیده شد اما حالا امروز جشنواره فیلم کوتاه تهران مهمترین جشنواره غرب آسیاست.

معضل امروز ما اصل شدن حضور در جشنواره‌ها است

در بخش دیگری از این نشست مجازی حمیدی مقدم اظهار کرد: باید ببینیم ما بعد از این همه تاثیرگذاری جشنواره در کجا قرار داریم و چرا آقای درویش می‌گویند ما سینمای جهانی نداریم؟ ما باید این موضوع را بررسی کنیم، چرا مخاطب نداریم؟ باید بدانیم گره کار کجاست چرا سینمای ما به معنی ارتباط با توده‌های مردم جهانی نمی‌شود، هرچند در طول این سال‌ها جشنواره «سینما حقیقت» خوب پیش رفته ولی باید بررسی کنیم که آیا ما به فیلمسازان می‌گوییم که به چه سوژه‌هایی پرداخته شود یا ما و فیلمسازان می‌توانیم مکمل هم باشیم. جریان سینما در حوزه‌های مختلف باید بعد از ۴۲ سال خود را از جشنواره‌ها جدا کند. امروز معضل ما اصل شدن حضور در جشنواره‌هاست.

به نظرم وضع جشنواره فیلم کوتاه تهران به این دلیل خوب است که وضع فیلم کوتاه خوب است. جریان زنده‌ای در فیلم کوتاه وجود دارد و حیات دارد. این یک سرمایه بزرگ است. هم جشنواره‌ها توانسته‌اند چهره‌ها را معرفی کنند و فرصت دیده شدن به افراد بدهند هم فیلم‌های خوب در جشنواره‌ها حضور دارند. سال ۹۹ هرچند جشنواره به شکل حضوری و مجازی برگزار شد، اما مخاطبان زیادی داشتیم. از همین رهگذر است که می‌بینیم فیلم‌های پرفروش دو سه سال اخیر حاصل کار کسانی بوده که با فیلم کوتاه و انجمن سینمای جوانان ایران شروع به کار کردند جریان فیلم کوتاه توانسته به معرفی فیلم کوتاه و به سینمای بلند کمک کند.

وی تأکید کرد: با همه تواضع می‌خواهم بگویم همین سه جشنواره فیلم کوتاه تهران، «سینما حقیقت» و جشنواره کودک و فیلم‌های آن امروز دارند سینمای فرهنگی ایران را نمایندگی می‌کنند، مزیت نسبی ما همین جشنواره‌ها هستند. هرچند فیلم‌های پر فروش دنیا فیلم‌های ایرانی نیستند ولی در بخش فیلم‌های فرهنگی جهان، سینمای ایران حرفی برای گفتن دارد. در سال‌های گذشته دیده‌ام که تهیه‌کنندگان سینمای بلند به منظور کشف استعداد به مراسم‌های فیلم کوتاه می‌آیند. فکر می‌کنم جشنواره‌های ما از حیث معرفی و کشف استعداد موفق ظاهر شده‌اند.

در ادامه تابش درباره استقبال کم از آثار بیان کرد: سینمای کودک و نوجوان در این چند دهه تحولات زیادی داشته و مخاطبان امروزی این سینما مشخصاً فرزندان زمانه خود هستند که دسترسی به منابع تصویری و سرگرمی‌های متنوع زیادی دارند. فارابی به عنوان حامی تولید در سینمای کودک و نوجوان حمایتگر فیلمسازان این حوزه بوده است وقتی به این نهاد آمدم یک آسیب‌شناسی داشتیم و متوجه شدیم که این مسیری که بنیاد برای تولید آثار صرفاً جشنواره‌ای می‌رفته اشتباه بوده است.

وی ادامه داد: روزی که به فارابی آمدم با ۴۸ فیلم آرشیو شده و اکران نشده رو به رو بودم چون هیچکدام قابلیت اکران و حتی آوردن به شبکه نمایش خانگی را نداشتند به همین دلیل این روند را قطع کردیم و خواستیم جریان را نوسازی کنیم در چند سال اخیر فارابی تولیدی که صرفاً با عجله برای رساندن به جشنواره داشته باشد، مطلقاً نداشته است. لزوماً بررسی‌های فیلمنامه‌ای ما منجر به تولید نمی‌شود، عنصر جذابیت برای کودکان امروزی و توجه به ژانرهای مهجور و اقتباس برای ما مهم بوده است. ما مطالعه کردیم و دیدیم تولید فیلم کوتاه کودک کم بوده و با آقای موسوی صحبت کردیم تا فیلمسازان ترغیب شوند، برای کودکان هم فیلم بسازند و متناسب با ذائقه تماشاگران امروزی که اغلب متولد دهه‌های ۸۰ و ۹۰ هستند، این اتفاق رخ دهد.

تابش افزود: تلاش کردیم این ارتباط را تصحیح کنیم. در عرضه بین‌الملل هم سینمای کودک در چند دهه گذشته توفیقات خوبی داشته، اساسأ سینمای کودک بود که جنبه‌های بین‌المللی به سینمای ما داد. از نقش انیمیشن‌هایی که طی یک دهه اخیر تولید شده نباید غافل شویم، محصولاتی داشته‌ایم که باید از سازندگانش تشکر کنیم چون فضای جدیدی را به وجود آوردند. برخی از این چالش‌های جشنواره سینمایی را باید بیشتر بررسی کنیم اگر جشنواره‌های ما یک سازمان بسامان داشته باشند، کارها بهتر پیش می‌رود، نگاه صنوف و جریان سازی رسانه‌ای می‌توانند راهگشا باشند

حمایت‌های دولتی سینمای ایران را نازپرورده لوس بار آورده است

سپس حمیدی‌مقدم اظهار کرد: بعد از جریان دوران فطرت، ایزوله کردن سینمای ایران یکی از معضلات ما بود. ضمن اینکه این موضوع که ما به خاطر بقای سینمای داخلی، سینمای خارجی را نشان ندهیم خوب نیست. حمایت‌های دولتی از تولید باعث شد این سینما بیش از حد نازپرورده و لوس به بار آید و بعد هم همین هنرمندان نوک پیکان انتقادات را به سمت سیستم دولتی حمایت‌کننده گرفتند.

حمیدی‌مقدم تأکید کرد: هیچ کشوری جز ما صاحب این سهم زیاد در تولید داخلی برای حضور در جشنواره‌های خود نیست. جشنواره سینما حقیقت، جشنواره کودک و فیلم کوتاه همه همینطور هستند، وقتی به سهم ملی هر کدام از کشورهای اروپایی نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم آن‌ها یک سهم کوچک را به تولید داخلی خود می‌دهند. این میزان تولیدات داخلی جشنواره‌های داخلی را تحت فشار قرار می‌دهند و جایزه‌ها اهمیت خارج از کادر پیدا می‌کنند. این در حالی است که جشنواره‌های خارجی با آن توصیفی که کردم فیلمسازان را به راحتی در معیار رقابت با فیلمسازان خارجی قرار می‌دهند اما همیشه بخش رقابت ملی در جشنواره‌های خودمان خیلی اهمیت دارد. باید در سال‌های آتی این موضوع را حل کنیم.

وی افزود: در یکی دو سال گذشته تحول بزرگی که داشتیم این بود که وارد فضای آنلاین شده‌ایم همه جشنواره‌های جهان وارد یک حوزه جدید شده‌اند و می‌شوند. از این نظر ورود به این عرصه بار و فشار را از روی جشنواره‌ها برمی‌دارد و عدالت نمایشی به وجود می‌آورد. دیگر جشنواره‌ها تنها محل عرضه یک فیلم نخواهند بود. کشور ما در حوزه آموزش و کارهای آکادمیک رکورددار است این تعداد کلاس و فضای متکثر آموزشی واقعاً مثال‌زدنی است این در حالی است که چندان زیرساختی نداریم. حوزه برخط یک موهبت الهی بود و می‌تواند پاسخگوی این میزان علاقه‌مند باشد.

حمیدی‌مقدم مطرح کرد: دوران حمایت گذشته، دوران عرضه به سینمای جهان و جایزه گرفتن هم رد شده ما هر آنچه داشتیم را رو کرده‌ایم، از مهمترین جشنواره‌ها جایزه گرفته‌ایم. سال گذشته بالاترین میزان حضور را داشتیم. همه اینها نوید این را می‌دهد که مراحل دریافت و بازخورد از سینمای هنری جهان را گذرانده‌ایم و باید به بازار سینمای جهان ورود کنیم این بازار تنها به معنی نمایش در سینماها نیست بلکه حضور در پلتفرم‌ها و نمایش‌های تلویزیونی و البته نشان دادن گسترده فرهنگ ایرانی هم مهم است.

سیدصادق موسوی هم در پایان گفت: ما تا سال‌های گذشته عرضه فیلم کوتاه را فقط در جشنواره‌ها داشتیم ولی حالا مخاطبان جدیدی به فیلم کوتاه اضافه شده، پرده سینما هیچوقت محل عرضه فیلم کوتاه نبودند ولی حالا چندی است که نمایش اینترنتی را داریم. قرار است بعد از بازگشایی سینماها ماهی یک بار یک باکس از فیلم کوتاه را در هنر و تجربه داشته باشیم. امیدواریم بتوانیم علاوه‌بر علاقمندان فیلم کوتاه بیشتر در دل مردم عادی خودمان را جای بدهیم و بازار سازی جدیدی شود.مهر