«سرزمین پدری» قصه یک مده‌آی امروزی است/ انتقاد از اجراهای دم‌دستی

 به گزارش پایگاه خبری سینما خراسان، محمد قاسمی نویسنده و کارگردان نمایش «سرزمین پدری» که این روزها در تالار سایه روی صحنه است درباره چگونگی اقتباس این نمایش از نمایشنامه «مده آ» اوریپید، گفت: فکر می‌کنم جزو آرزوهای هر کارگردان و بازیگری است که نمایشنامه «مده آ» را روی صحنه داشته باشد اما چون تاکنون این نمایشنامه به شیوه‌های مختلفی اجرا شده است تصمیم گرفتم با نگاه تازه‌تری به این اثر بپردازم.

وی ادامه داد: از سال ها قبل که این نمایشنامه را خواندم این مساله که چرا تاکنون به ۲ فرزند مده آ که توسط او برای انتقام از همسرش قربانی می شوند، پرداخته نمی شود، ذهنم را مشغول کرده بود چون به هرحال بخشی از این تراژدی برپایه قتل فرزندان مده آ توسط او استوار شده است که به دلیل خیانت همسرش جیسون و کینه‌توزی مده آ صورت می گیرد از همین رو نمایش «سرزمین پدری» با نگاهی متفاوت، برگرفته از قصه «مده آ» و با محوریت ۲ کودک کشته شده شکل گرفته است.

قاسمی با اشاره به اینکه این تراژدی هیچگاه کهنه نمی شود، بیان کرد: ۲ سال قبل در اخبار مطرح شد که زنی به دلیل خیانت همسرش او را به قتل می رساند و از آنجا که فکر می کرده گیر می افتد و او را اعدام می کنند برای اینکه ۲ فرزند دوقلویش بی سرپرست نشوند آنها را هم سر می برد. این اتفاق کاملا شبیه به تراژدی «مده آ» است و در واقع یک مده آی وطنی در جغرافیای ما شکل گرفته بود. این نمایشنامه ۲۵۰۰ سال قبل نوشته شده است اما همچنان هم شاهد بروز چنین رخدادهایی هستیم. همه ما یک وجه شخصیتی پنهان داریم که با آن روبرو نمی شویم اما در یک لحظه است که دست به اعمال خشونت بار می زنیم. ممکن است فردی تمام طول عمرش را خیلی شرافتمند زندگی کرده باشد اما در یک «آن» بُعدی از شخصیتش را به نمایش می گذارد که خودش هم شناختی از آن ندارد.

این کارگردان تئاتر یادآور شد: تم و موضوع نمایشنامه هایی همچون «مده آ» جزو دغدغه های بدوی بشر هستند. مضامینی مثل خیانت، جنایت، انتقام، کینه توزی، خشم و … از بدو تولد انسان و زمان هابیل و قابیل وجود داشته و همزاد بشریت هستند به همین دلیل آثاری از این دست هیچ وقت تاریخ انقضا ندارند و حرفشان حرف زمانه است و هنرمندان تئاتر موظف هستند که آنقدر روی این موضوعات کار کنند تا مردم یاد بگیرند این غرایز را کنترل کرده و کمتر از آنها استفاده بکنند.

وی درباره شیوه اجرایی نمایش توضیح داد: سال ها قبل با گروه ولادیمیر استانیفسکی کارگردان سرشناس تئاتر لهستان آشنا شدم. آثار این هنرمند برگرفته از موسیقی، فرم و انرژی در اجرا بود و محتوا در لایه های زیرین اثر قرار می گرفت. این شیوه اجرایی به چشم من خیلی خوش آمد و با توجه به قابلیتی هایی که از گروهم سراغ داشتم در این نمایش نیز نگاهی موسیقایی به اثر وارد کردم و علاوه بر اینکه شخصیت ۲ فرزند مده آ را که در اینجا ندا نام دارد پررنگ کردم کلا نمایش را از دید ۲ موزیسین به نمایش گذاشتم؛ موزیسین هایی که دارند نت های موسیقی متن نمایشنامه «مده آ» را می خوانند و هر نتی را که خارج می زنند وضعیت بازی سازها در آن سوی صحنه نیز دگرگون می شود.

وی تصریح کرد: ایرانیزه کردن همه آثار نمایشی بزرگ دنیا امکان پذیر نیست و «مده آ» هم از جمله این آثار است. زمانی که این متن را می نوشتم اسامی شخصیت ها را تغییر دادم و از اسامی قوم های قبیله ای و عشیره ای استفاده کردم اما بعدها این اسامی را عوض کردم و داستان را جهان شمول تر دیدم از این جهت در نمایش گویش ها و زبان های مختلف عربی، کردی، فرانسوی، انگلیسی و … استفاده شده است چون معتقدم این اتفاقات در همه جای دنیا ممکن است رخ دهد.

قاسمی در پایان صحبت هایش درباره وضعیت این روزهای تئاتر بیان کرد: سال هاست که با برداشته شدن دست حمایت دولت از گروه های نمایشی شاهد حضور بازیگران چهره در نمایش ها هستیم تا اقتصاد کارها را تامین کنند به همین دلیل اجراهای خاصی را می بینیم که در آنها طراحی صحنه و لباس و زیبایی شناسی بصری کم رنگ شده و بیشتر به حضور بازیگران اهمیت می دهند. از طرف دیگر قشر عظیمی از تئاتر دانشگاهی ما دیگر جایی برای ارائه هنرشان ندارند و عده زیادی هم به سمت تولید نمایش های کم پرسوناژ و بدون تحرکت و میزانسن رفته اند. در واقع تئاتر ما از شکل اصلی خودش دور شده است و بیشتر شاهد اجراهای دم دستی و جیب پرکن هستیم و جای تئاترهای واقعی در کشور ما بسیار خالی است. یکی از دلائل انتخاب این شیوه اجرایی برای نمایش «سرزمین پدری» که ترکیبی از عناصر زیبایی شناسی و فرم و بازی است همین مساله نزدیک شدن به تئاتر واقعی بوده است.

نمایش«سرزمین پدری» به نویسندگی و کارگردانی محمد قاسمی و بازی پری بارانی، محمد قاسمی، مجتبی شجاعی، ملینا قدیمی، شکیلا سماواتی، امیر یوسفی، محمدعلی رحمانی هر روز ساعت ۱۸ به مدت زمان ۶۰ دقیقه در تالار سایه تئاتر شهر روی صحنه است.