فیلم منتخب «ونیز» چرا در «فجر» رد شد؟/ ناگفته‌های «دشت خاموش»

احمد بهرامی کارگردان فیلم سینمایی «دشت خاموش» که در بخش افق‌های جشنواره فیلم ونیز پذیرفته شده است، در گفتگو با سینما خراسان درباره این فیلم گفت: فیلمبرداری این فیلم خرداد و تیر سال گذشته انجام شد و اواخر سال علی قاسمی پخش‌کننده ما، «دشت خاموش» را در جشنواره‌های «کن»، «ونیز» و «سن سباستین» ثبت نام کرد که شروع حضورهای خارجی این اثر هم از جشنواره «سن سباستین» اسپانیا بود که در بخش اصلی پذیرفته شدیم.

وی درباره محتوا و داستان فیلم خود توضیح داد: فیلم من درباره روابط پیچیده زندگی یک سری کارگر با کارفرمایان یک کوره آجرپزی است. در حقیقت فیلمی درباره مسایل بین کارگران و کارفرمایان ساخته‌ایم. البته این موضوع را به صورت یک سویه روایت نکرده و مشکلات را فقط به گردن کارفرما یا کارگر نینداخته‌ایم. درواقع یک قصه کمی عاشقانه را در کنار زندگی کارگران روایت کرده‌ایم که با یکدیگر درگیری‌هایی هم دارند.

روایتی سیاه و سفید از دهه ۵۰

بهرامی ادامه داد: قصه «دشت خاموش» متعلق به اوایل دهه ۵۰ و یک فیلم سیاه و سفید است. من وقتی تاریخ معاصر ایران را می‌خواندم احساس می‌کردم در چند برهه کوره‌های آجرپزی خاموش شده و از فعالیت افتاده‌اند، این در حالی است که این کار در ایران قدمتی ۷ هزار ساله داشته و معماری‌های زیادی وجود دارد که با آجر طراحی شده‌اند. طی این سالیان به ویژه در این ۱۵۰ سال گذشته، تعداد این کوره‌ها کم و رفته‌رفته خاموش شده‌اند به ویژه در دهه ۵۰ هم این اتفاق زیاد افتاده است. از همین رو من دوست داشتم نگاه ویژه‌ای به آدم‌های آن دهه داشته باشم البته ما درباره این کوره‌ها مستندنگاری نکرده‌ایم، قصه عاشقانه‌ای داشته‌ایم که در کنار این قصه مسایل کارگران و کارفرمایان را هم مطرح کردیم.

من خودم واقعاً دوست نداشتم وارد سینمای بدنه شوم و شاید توانمندی آن را هم نداشتم. اگر روزی بتوانم شبیه آقای اصغر فرهادی بنویسم و بسازم، قطعاً این کار را می‌کنم منظورم آن سینمای اجتماعی است که به درستی در آثار آقای فرهادی نمود پیدا می‌کند او می‌تواند با آثارش با بیننده خاص، عام، منتقد، جشنواره‌ها و… ارتباط برقرار کند بهرامی با بیان اینکه «دشت خاموش» یک فیلم هنر و تجربه‌ای است، اظهار کرد: سال گذشته فیلم قبلی‌ام با عنوان «پناه» در «هنر و تجربه» اکران شد که یک تجربه خوب برای من بود چون با «پناه» در گروه «هنر و تجربه» با تماشاگر ارتباط گرفتم. درست است در این گروه تعداد تماشاگران کمتر از سینمای بدنه است، اما بیننده‌های جدی تر و افرادی که دوست دارند فیلم ببینند و بعد کمی درباره آن فکر کنند، اتفاقاً در همین گروه سینمایی متمرکز شده‌اند.

وی افزود: ضمن اینکه در آن دوران تمام مجموعه «هنر و تجربه» به ویژه امیرحسین علم الهدی مدیر پیشین این گروه، به ما لطف داشتند و «پناه» را به خوبی نمایش دادند. همین موضوع برای من انگیزه‌ای شد. به هر حال افرادی همچون من که در سینمای بدنه کار نمی‌کنیم یا فعلاً قصد و امکاناتش را نداریم، می‌توانیم همین مدل فیلم‌های کم هزینه را بسازیم. البته برخی از ما چندان علاقه هم نداریم ضمن اینکه همه امکانات مربوط به مسایل مالی نیست و باید امکانات ذهنی هم باشد. به هر حال وقتی وارد حوزه‌ای می‌شوی تمایلات و تعاریفی به وجود می‌آید از همین رو من خودم واقعاً دوست نداشتم وارد سینمای بدنه شوم و شاید توانمندی آن را هم نداشتم.

کارگردان «دشت خاموش» گفت: اگر روزی بتوانم شبیه آقای اصغر فرهادی بنویسم و بسازم، قطعاً این کار را می‌کنم منظورم آن سینمای اجتماعی است که به درستی در آثار آقای فرهادی نمود پیدا می‌کند او می‌تواند با آثارش با بیننده خاص، عام، منتقد، جشنواره‌ها و… ارتباط برقرار کند و واقعاً یک فیلم چند وجهی می‌سازد. اگر این توانمندی را داشته باشیم، خیلی خوب است. البته مسایل مالی هم مهم است چون با این مبالغی که ما فیلم می‌سازیم در سینمای بدنه نمی‌شود کار کرد. ما شاید با یک پانزدهم بودجه فیلم‌های بدنه، فیلم می‌سازیم.

«دشت خاموش» در فجر سی‌وهشتم رد شد!

این کارگردان ادامه داد: سال گذشته «دشت خاموش» را به سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر هم دادیم اما پذیرفته نشد، یعنی اصلاً نمی‌دانم فیلم را دیدند یا نه. درواقع یک نسخه ۱۱۰ دقیقه‌ای آماده کردیم و به دبیرخانه دادیم ولی گویا این فیلم مدنظرشان نبود. اتفاقاً ما به عنوان اولین جشنواره، فیلم را به فجر دادیم و من خیلی دوست داشتم «دشت خاموش» در این جشنواره دیده شود. اصلاً به نظرم همه جشنواره‌های جهانی یک طرف و جشنواره و مخاطب داخلی یک طرف؛ اتفاقاً جشنواره داخلی وزنه سنگین‌تری دارد. جشنواره فیلم فجر قوانینی دارد که به پروانه ساخت‌ها اهمیت می‌دهد، از آنجایی که پروانه ساخت «دشت خاموش» ویدیویی بود به نظرم این فیلم به همین دلیل پذیرفته نشد.

به نظرم همه جشنواره‌های جهانی یک طرف و جشنواره و مخاطب داخلی یک طرف؛ اتفاقاً جشنواره داخلی وزنه سنگین‌تری دارد. اما جشنواره فیلم فجر قوانینی دارد که به پروانه ساخت‌ها اهمیت می‌دهد، از آنجایی که پروانه ساخت «دشت خاموش» ویدیویی بود به نظرم این فیلم به همین دلیل پذیرفته نشد وی افزود: این موضوع از آن مسایلی است که اصلاً آن را نفهمیده‌ایم. خیلی از فیلمسازان مستقل بارها گفته‌اند که این قانون درست نیست و چرا اجرا می‌شود. این قانون برای زمانی بوده که نگاتیو کارکرد داشته و حالا واقعاً بی‌معنی است. سال گذشته به ما گفتند اگر فیلمتان خوب باشد می‌توانیم کارهایی برایتان انجام دهیم چون سالی چند فیلم پروانه خود را عوض کرده و به فجر راه پیدا می‌کنند اما دوستان این کار را هم برای ما نکردند، یعنی سال گذشته هربار به ما می‌گفتند شورا برگزار نشد و فیلم را ندیدند.

بهرامی ادامه داد: البته واقعاً دیدگاه من این نیست که دست‌اندرکاران جشنواره فیلم فجر نخواسته‌اند که فیلم من را ببینند و به فجر راه بدهند. بحث پیچیده‌تر از این حرف‌هاست چون بالاخره این قانون هم از سوی دوستان سینماگر اعمال شده که از یک کره دیگر نیامده‌اند؛ یک خرد جمعی به این نتیجه رسیده که قانونی بگذارد برای عدم حضور فیلم‌هایی که با پروانه‌های ویدئویی ساخته شده‌اند. بنابراین مهم این است که این قانون باید عوض شود.

کارگردان «پناه» با اشاره به حضور سه فیلم از سینمای ایران در جشنواره ونیز توضیح داد: من فیلم سینمایی «خورشید» ساخته مجید مجیدی را ندیده‌ام اما گویا ورژن جدید آماده کرده‌اند، ۲۰ دقیقه از آن نسبت به نسخه ارایه شده در جشنواره فیلم فجر، کمتر شده و یک فیلم خوب از آب درآمده است به طوری که برخی با تماشای نسخه جدید پیش‌بینی کرده‌اند که «خورشید» جایزه شیر طلای ونیز را هم می‌تواند از آن خود کند. من هم آرزو می‌کنم این اتفاق بیفتد. جدای از اینکه آقای مجیدی استاد من است و ما از تماشای آثار او همواره لذت برده‌ایم، ولی امیر بنان تهیه‌کننده «خورشید» هم از هم دانشگاهی‌های من در دانشکده سوره بود و امیدوارم با دست پر از ونیز برگردند.

وی افزود: در بخش افق‌های جشنواره ونیز هم در کنار من، شهرام مکری با فیلم «جنایت بی‌دقت» حضور دارد. من با ناهید عزیزی مشاور کارگردان «دشت خاموش» و شهرام مکری در چهار سال دانشگاه همکلاسی بودیم و بسیار خوشحال شدم فیلم من در کنار فیلم شهرام مطرح شده است. در همان دوران دانشجویی چند کار خوب با یکدیگر داشتیم و شهرام لطف می‌کرد کار تدوین را انجام می‌داد. من آرزو می‌کنم اتفاق خوبی در این جشنواره برای سینمای ایران و به ویژه آقای مجیدی و آقای مکری رخ دهد، ضمن اینکه امیدوارم فیلم من هم خوب دیده شود. این روزها آقای علی قاسمی پخش کننده «دشت خاموش» زحمت زیادی می‌کشد و برای فروش و رایت فیلم ارتباط می‌گیرد. فکر می‌کنم در بخش اصلی بتوانیم اتفاقی را رقم بزنیم.

مصائب کرونایی حضور در «ونیز»

بهرامی با تاکید بر اثرگذاری شرایط کرونایی بر پخش فیلم‌ها عنوان کرد: طبق اطلاعاتی که از آقای قاسمی گرفته‌ام شرایط کرونایی باعث شده خیلی از پخش‌کننده‌ها و خریداران اعلام کنند که ممکن است امسال به صورت مجازی با جشنواره در ارتباط باشند. حتی خود جشنواره هم از این موضوع تاثیر گرفته است برای مثال در سال‌های گذشته برای بخش افق‌ها ۷، ۸ نفر از هر فیلم به جشنواره دعوت می‌شدند اما امسال برای مثال تنها سه دعوت نامه برای عوامل فیلم ما آمده است و حتی تاکید کرده‌اند ممکن است هر اتفاقی بیفتد، اصلاً نتوانیم پذیرای شما باشیم و ممکن است به صورت آنلاین با شما ارتباط بگیریم.

وی در پایان گفت: از عوامل این فیلم که زحمت زیادی کشیدند، تشکر می‌کنم. سعید بشیری در مقام تهیه کننده، مسعود امینی تیرانی به عنوان فیلمبردار، سحر یاوری تدوینگر، ناهید عزیزی صدیق مشاور کارگردان و بقیه بچه‌ها زحمت زیادی کشیدند. حسن مهدوی حدود ۶ ماه برای طراحی صدای «دشت خاموش» زمان گذاشت. این فیلم به صورت سکانس پلان تولید شده یعنی ۶۰ پلان دارد که هر کدام یک سکانس هستند از همین رو بحث صدا خودش را به خوبی نشان می‌دهد. بیژن حجازی از دستیار برنامه ریزان خوب سینماست و در این فیلم کمک زیادی به ما کرد. صالح غربی جوان هم در «دشت خاموش» بسیار در کنار ما بود و کمک کرد.