ناگفته‌های جشنواره تئاتر دانشگاهی به روایت دبیر/ دستمان خالی بود!

به گزارش سینما خراسان، امین مختاری دبیر بیست و دومین جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران، پنج ماه پس از پایان جشنواره طی یادداشتی در رابطه با ویژگی‌ها و نکات گفته نشده دوره بیست و دوم جشنواره، شرحی را ارائه داده است.

در یادداشت امین مختاری که برای انتشار در اختیار سینما خراسان قرار گرفته، آمده است:

سیستم مالی جشنواره

پرداختی‌های جشنواره تئاتر دانشگاهی در چند دوره اخیر از صفر تا صد مستقیما توسط وزارت علوم انجام شده است. به این معنا که هر پرداختی به هر شخصی و با هر مبلغی – مثلا پنجاه هزار تومان- با ارسال درخواست دبیرخانه به وزارت علوم و ارائه گزارش عملکرد مربوطه و اطلاعات حساب به عنوان بخشی که وظیفه دبیرخانه است، صورت می‌پذیرد. سپس وزارت علوم در ابتدا آن را مورد بررسی و با طرح مالی اولیه مطابقت می‌دهد و در صورتی که طبق پیش‌بینی‌ها انجام شده باشد، با آن مورد موافقت کرده و بالاخره فرآیند پرداختی که حداقل یک ماه زمان می‌برد، آغاز می‌شود.

از مراحل عجیب این فرآیند؛ یکی کاهش سلیقه‌ای مبلغ پرداختی توسط وزارت علوم است که در اکثر مطلق موارد پرداختی اتفاق می‌افتد و دیگری میزان مالیات ده درصدی است که از همه موارد کسر می‌گردد؛ حتی از کمک‌هزینه حداقلی یه گروه دانشجویی بعد از یک سال زحمت و تلاش و از عددی که ممکن است پول چای و بیسکویت گروه را هم به سختی تامین کند!

البته در سال‌های گذشته و تا دوره قبل یعنی دوره بیست و یکم، مبلغی به عنوان تن‌خواه برای هزینه‌های خُرد اجرایی به جشنواره داده می‌شد که جشنواره بیست و دوم از آن نیز محروم بود. به این معنا که همه‌ هزینه‌های خرد هم توسط دبیرخانه و با پول شخصی اعضای دبیرخانه انجام می‌شد و سپس فاکتورها و گزارش مالی به وزارت‌خانه تحویل داده می‌شد که شاید بعد از هرچندماه تسویه‌ای صورت پذیرد. پرواضح است که این فرآیند در شرایط سخت اقتصادی مانند این دوره، با گیر و دار بیشتری پیش برود. البته دبیرخانه از شکل کلی انجام تمامی پرداخت‌ها توسط وزارت‌خانه به دلیل نظارت و شفافیت و معاف بودن دبیرخانه از مسئولیت‌های مالی و پرداختی، استقبال کرده است اما عدم تخصیص تن‌خواه یکی از بزرگترین مشکلات جشنواره ما بود. مشکلی که حداقل تا دوره قبل از ما کمتر با آن مواجه بودند و مواردی به‌عنوان تن‌خواه جهت انجام امور اجرایی جاری خود دریافت کرده بودند.

چند ویژگی مهم جشنواره بیست و دوم

طرح مالی جشنواره بیست و دوم بعد از چندبار اصلاحیه، در نهایت چیزی نزدیک به دوره قبل جشنواره تئاتر دانشگاهی بود. آن هم در سالی که همه هزینه‌های اجرایی چندین برابر و مدت زمان فعالیت دبیرخانه حدود ۸ ماه و بیش از ۲ برابر دوره‌ قبل بود!

درست چند روز مانده به آغاز جشنواره و در زمانی که ستاد اجرایی در اوج فعالیت‌های خود به سر می‌برد تا برای برگزاری جشنواره آماده شود، وزارت علوم به من اعلام کرد که به دلیل عدم وجود بودجه، جشنواره باید چندماه عقب بیفتد! چنین چیزی به هیچ طریقی ممکن نبود

این کنترل هزینه‌ها به چند شکل محقق شد. اول از همه کاهش حقوق ستاد دبیرخانه جشنواره نسبت به ۲ دوره قبل بود. اعضای ستاد اجرایی جشنواره ضمن ۲ برابر شدن زمان فعالیت در دبیرخانه، در نهایت مبلغ دریافتی مساوی و یا کمتر از ۲ دوره قبل جشنواره داشتند؛ مبلغی که هنوز بخش اصلی آن باقی مانده است. آن هم برای دانشجویانی که برای راحتی سایر دانشجویان فعالیت کرده‌اند و اکثرا از ادامه فعالیت‌های هنری خود در برهه زمانی جشنواره بازمانده‌اند. دوم کنترل هزینه‌های بخش بین‌الملل جشنواره بود. بخشی که علی‌رغم بی‌رمقی که با خود یدک می‌کشید، هزینه‌های بسیاری را بر دوش جشنواره گذاشته بود؛ از بلیت اساتید و گروه‌ها گرفته تا دستمزد گروه‌های اجرایی و هزینه‌هایی جدی مانند دستمزدهای ارزی که شاید تنها محلی که وزارت علوم امکان نظارت کافی را هم نداشت، در همین مورد بوده است اما جشنواره بیست و دوم علی‌رغم داشتن ۱۰ اجرای مشارکتی و غیرمشارکتی در بخش بین‌الملل و ۲۵ مهمان خارجی از کشورهای فرانسه، ترکیه، سوییس، سریلانکا و گرجستان بدون هیچ‌گونه پرداخت هزینه‌ای به عنوان دستمزد، تنها بلیت ۶ استاد ورکشاپ را از میان ۲۵ مهمان خارجی پرداخت کرد.

این مهم به واسطه رایزنی‌های تیم بین‌الملل و همه دوستان و همراهان جشنواره محقق شد آن هم در حالی که ۱۱۷ ساعت ورکشاپ با اساتید خارجی صورت پذیرفت و ۲ مورد آن منتج به اجرا شد که با دانشجویان شهرستان‌های کرمان و کاشان بود. دانشجویانی که در ۲ گروه مجزا و با ۲ استاد خارجی یکبار در اسفند ۹۷ به مدت ۷ تا ۱۰ روز در شهر خود آموزش دیدند و بار دیگر طی ۱۵ روز در زمان جشنواره و در تهران آموزش خود را تکمیل کرده و به اجرا رساندند.

اندک هزینه‌های بخش بین‌الملل، صرف میزبانی و حضور دانشجویان شهرستان در تهران شد و هزینه‌ها و دستمزدهای مهمانان خارجی از طریق دانشگاه‌های مبدا گروه‌ها، وزارت‌خانه‌های فرهنگ کشور مبدا و یا حتی اشخاص حقیقی تقبل شد. یعنی درست در زمانی که وزارت‌ علوم بر اساس تجربه‌های ناموفق قبلی و در شرایط دشوار فعلی قصد بر کمرنگ‌تر کردن بخش‌ بین‌الملل جشنواره داشت، بخش بین‌الملل با حضوری پررنگ‌تر، ایده‌های جدید و محوریت هزینه برای دانشجویان داخل، برگزار شد.

به تاخیر انداختن جشنواره چند روز مانده به آغاز

اما بخش بین‌الملل تنها اعلام موضع و اصرار وزارت علوم به جشنواره نبود! درست چند روز مانده به آغاز جشنواره و در زمانی که ستاد اجرایی در اوج فعالیت‌های خود به سر می‌برد تا برای برگزاری جشنواره آماده شود، وزارت علوم به من اعلام کرد که به دلیل عدم وجود بودجه، جشنواره باید چندماه عقب بیفتد! چنین چیزی به هیچ طریقی ممکن نبود به ۲ دلیل واضح که یکی تمرین و زمان آمادگی گروه‌ها جهت اجرا بود و دیگری زمانی بود که سالن‌ها به جشنواره اختصاص داده بودند.

در برابر انتخابی قرار گرفته بودم که می‌دانستم یا باید به هر طریقی جشنواره را برگزار کرد و یا به احتمال زیاد جشنواره بیست و دوم به‌کلی برگزار نمی‌شد. با اینکه می‌دانستیم چه تبعاتی را پیش‌رو خواهیم داشت، انتخاب کردیم که برگزار کنیم. البته وزارت علوم اندک مبلغی را در روزهای پایانی منتهی به جشنواره به ما رساند اما آن مبلغ و سایر درآمدهای جشنواره روی هم به سختی می‌توانست هزینه بلیت آن ۶ استاد خارجی جشنواره را تامین کند! به هر شکلی که بود با کمک تک به تک اعضای دبیرخانه جشنواره و دوستان همیشگی خارج از دبیرخانه، جشنواره برگزار شد؛ جشنواره ای که با مدیریت درست ستاد و با دست خالی و مشکلات پرتعداد به پایان رسید و در پایان دکور صحنه اختتامیه خود نماد کوچکی بود از کل آنچه که روی داده بود.

دیده شدن و اجرای عموم؛ دستاورد اصلی جشنواره

بعد از ۵ ماه تصمیم به گفتن مواردی گرفتم که تاکنون به شکل رسمی در جایی بیان نکرده بودم. به نظرم ‌آمد لازم است بعضی بیشتر درباره آنچه که بر ما گذشته بدانند، به‌خصوص دانشجویانی که تا ایستگاه‌ پایانی جشنواره را همراهی کردند. مسلما انتظاراتی که دانشجویان نسبت به پرداخت‌های انجام نشده یا کاسته شده توسط دبیرخانه و وزارت علوم دارند، به‌جاست و این حق برای هرکسی وجود دارد که مطالباتش را به شیوه مورد نظرش طرح و پیگیری کند اما تصور می‌کردم و انتظار داشتم که دانشجویان کمی انصاف را نسبت به اعضای دبیرخانه‌ای که در تمام مراحل جشنواره تمام‌قد پشتیبان دانشجویان بوده و از انجام هیچ‌چیز برای آنها دریغ نکرده، رعایت کنند. اعضایی که هنوز پاسخگوی تمام دانشجویان و اساتید هستند درحالی که خود مطالبات‌شان را از وزارت علوم دریافت نکرده‌اند و با این تفاوت که این مدت هم برای سایرین کار کردند و نه برای هنر خودشان.

باید کمی مراقب بود تا به دور از جو و شنیده‌ها، بر اساس واقعیت‌های بدیهی رفتار کرد و نشانه‌ها را به سمت درست گرفت تا «دلخوشی» که تنها و مهم‌ترین داشته‌ای است که از جشنواره بیست و دوم و بعد از یکسال فعالیت تمام‌وقت برای ما باقی مانده، از بین نرود. به امید اینکه در ادامه آثار اجرا شده تاکنون، سایر آثار جشنواره نیز به اجرای عموم که مهم‌ترین ویژگی و دستاورد جشنواره تئاتر دانشگاهی است، برسند. دبیرخانه نیز همچون قبل که طبق برنامه‌ریزی در این راستا فعالیت و مذاکره کرده، همچنان تلاش خود را ادامه خواهد داد.

یادمان باشد این جشنواره در طول تاریخچه پربارش از تنگناهای بسیاری عبور کرده تا به دست ما رسیده است. جشنواره‌ای که رسالت اصلی‌اش حفظ جریان تئاتر دانشگاهی بوده و سال‌هاست به عنوان تنها مأمن دانشجویان عرصه تئاتر شناخته می‌شود. رسالتی که قبل از هرچیز امکان کار کردن و دیده شدن و اجرای عموم استعدادهای نخبه را فراهم می‌کند و همیشه با حداقل‌ها کار کرده تا امکان تنفس خود را از دست ندهد.

دانشجویان نیز به همین دلیل در جشنواره شرکت می‌کنند وگرنه هیچ گروهی برای کمک‌هزینه یک میلیون تومانی کار تولید نمی‌کند. البته که این اعداد ناچیز حق و حقوق مسلم گروه‌هاست و باید به دست صاحبان آن برسد اما شایسته نیست به این دلایل اصل رویداد تئاتر دانشگاهی زیر سوال برود. باید در برهه‌های سخت و حساس از جشنواره بیشتر مراقبت کرد و جدا از انتخاب زمان درست درباره پرداختن به آنچه ذات تئاتر است و یا باید باشد؛ تن به بازی برخی نسپارد.»