کامیابی‌ها و ناکامی‌های ۴۰ ساله موسیقی/ رشد بی‌رویه «پاپ» ضربه زد

رضا مهدوی کارشناس، پژوهشگر، مدرس و نوازنده موسیقی ایرانی که طی سال‌ها قبل به‌عنوان مدیریت مرکز موسیقی حوزه هنری و در سال‌های اخیر در مقام ناشر، کارشناس و مدرس موسیقی به فعالیت مشغول بوده است در گفتگو با سینما خراسان درباره دستاوردهای موسیقی ایران در آستانه چهل سالگی انقلاب اسلامی بیان کرد: در همین ابتدا باید به این نکته اشاره کنم که ما نباید از کلیت موسیقی ایران قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به‌طور کامل بگذریم زیرا در دوران پیش از انقلاب اسلامی هنرمندان بزرگی چون جلیل شهناز، فرامرز پایور، پرویز یاحقی و بسیاری دیگر حضور داشتند که انصافا خدمات ارزنده‌ای را برای گسترش و تعمیم موسیقی ارزشمند ایرانی انجام دادند. به‌عبارتی حضور این عزیزان بود که باعث شد در همان دوران گروه‌ها و فعالیت‌های بسیار بزرگی در عرصه موسیقی ایرانی انجام پذیرد که نباید از این خدمات به راحتی عبور کرد. کما اینکه در همان مرکز حفظ و اشاعه موسیقی، هنرمندانی تبلور پیدا کردند که بعدها در قالب مجموعه‌هایی چون «چاوش» در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی سردمدار موسیقی انقلاب شدند.

وی ادامه داد: خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی بود که به موسیقی نگاه جدی‌تری شد و ما شاهد بودیم که پس از چندی در حوزه‌های گوناگون، گروه‌های مختلفی عرض‌اندام کردند. این در حالی است که ما در بخش‌های تخصصی نیز شاهد ارتقا تولیدات موسیقایی بودیم، به طوری که روند تولید و انتشار آلبوم به شکلی هدایت شد که هم اکنون حتی روزی ۵ آلبوم موسیقی به صورت همزمان در بازار منتشر می‌شود.

مهدوی افزود: شما اگر به آمار اجراهای صحنه‌ای نیز نگاهی بیندازید خواهید دید که ما در این زمینه هر سال شاهد روند صعودی در تمامی ابعاد بوده‌ایم که در جایگاه خود می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. اگر چه در همین فضا موضوع نشان ندادن ساز در تلویزیون همچنان به‌عنوان یکی از بزرگترین چالش‌ها پیش روی مخاطبان قرار دارد، زیرا اگر در این زمینه مشکل فقهی وجود داشته باشد در صدای ساز است نه سیمای آن که برخی از هنرمندان نسبت به آن واکنش نشان داده‌اند و لازم است در همین چهل سالگی انقلاب فکری برای حل این معضل داشته باشیم.

متاسفانه از دهه ۷۰ که موسیقی پاپ شکل پررنگ‌تری در فعالیت‌های موسیقایی کشورمان گرفت به مرور لطمات زیادی را به جریان کلی موسیقی وارد کرد که حتی در مقاطعی شرایط را بدتر از دوران پیروزی انقلاب کردمدیر اسبق مرکز موسیقی حوزه هنری گفت: ما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در حوزه پژوهش و تولید آثار تالیفی نیز پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته‌ایم که اگر بخواهیم به این موضوع از زاویه کمی و کیفی بپردازیم قطعا شاهد اتفاقات خوبی در این چارچوب بوده‌ایم. کما اینکه تعداد نشریات و کتاب‌های مختلف موسیقی که با همت هنرمندان و پژوهشگران جوان این عرصه تدوین و منتشر شده گواه مناسبی برای اثبات این ماجراست.

مهدوی ادامه داد: از سوی دیگر برگزاری رویدادهایی چون جشنواره موسیقی فجر و جشنواره‌های موسیقی اقوام ایران و مواردی که به آن اشاره کردم به لحاظ کمی دربرگیرنده فضایی خوش‌بینانه است که البته باید به لحاظ کیفی نیز به آن نگاه کرد. گرچه من معتقدم به دلیل بسیاری از محدودیت‌ها کارهای خوبی در عرصه موسیقی تولید شده اما بررسی کارنامه کیفی موسیقی ایران در آستانه چهل سالگی انقلاب نیازمند عملیات کارشناسانه گسترده‌ای است که باید بیشتر از این‌ها مورد توجه قرار گیرد.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود درباره آسیب‌های وارد شده به کیفیت موسیقی ایران پس از ظهور و بروز برخی از تولیدات موسیقی پاپ در کشورمان توضیح داد: متاسفانه از دهه ۷۰ که موسیقی پاپ شکل پررنگ‌تری در فعالیت‌های موسیقایی کشورمان گرفت به مرور لطمات زیادی را به جریان کلی موسیقی ایران وارد کرد که حتی در مقاطعی شرایط را بدتر از دوران پیروزی انقلاب کرد و ما شاهد این هستیم که آثاری در این زمینه تولید شد که نه در حوزه موسیقی و نه در حوزه محتوا حرفی برای گفتن داشتند. کما اینکه در همین راستا آثار ارزشمندی هم تولید شدند که واقعا در این حوزه حرف‌های ارزشمندی برای گفتن داشتند اما به طور کلی می‌توان گفت، گویی یک جریان هدایت شده فضای موسیقی پاپ را به سمت تجاری شدن که به غلط عنوان اقتصاد هنر را نمایان‌گری می‌کرد، کشاند که نتایج مخربی را هم رقم زد و ثمراتش را در این سال‌ها به وضوح می‌بینیم.

این نوازنده و کارشناس موسیقی به موضوع سرود به‌عنوان یکی از پدیده‌های مهم موسیقی پس از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کرد و گفت: طبیعتاً موسیقی طی این چهل سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می‌گذرد دچار تغییراتی شد که موضوع سرود نیز از این قاعده مستثنی نیست. گرچه جریان سرود در سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی درچارچوب پیشرفت‌های قابل ملاحظه ای قرار گرفت و ما شاهد آثار بسیار ارزشمندی در این حوزه بودیم اما ماجرا رفته رفته به جایی کشیده شد که سرودها، آن خاصیت اصلی سرودهای انقلابی را از دست دادند و در شاکله‌ای قرار گرفتند که دیگر نمی‌توانیم به آن سرود بگوییم.

مهدوی ادامه داد: در حالی که من معتقدم چارچوب اصلی سرود باید همان چارچوب آثار دهه شصت باشد که مردم نیز با این نوع ملودی‌ها ارتباط بیشتری برقرار می‌کنند. من فکر می‌کنم چنین آسیب‌هایی که عمدتا متوجه موسیقی کودک نیز می‌شود، چنین فرآیندی را پدید آورد که سر موسیقی مانند یک مرغ هم در عزا و هم در عروسی بریده شود و امروزه ما حسرت موسیقی کودکان دوره علینقی وزیری و دوران درخشان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان را بکشیم.

این هنرمند که در سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر مدیریت بخش سمینارهای پژوهشی ویژه چهل سالگی انقلاب را برعهده دارد، تصریح کرد: من همچنان معتقدم هنرمندان شریف موسیقی ایران در این سال‌ها با تمام محدودیت‌هایی که پیش روی خود داشتند تمام تلاش خود را انجام دادند که موسیقی ایرانی را حفظ کنند. آن‌ها در این مدت حمایت نشدند اما نهایت کوشش را کردند که موسیقی ملی میهنی پاسداری شود.

وی افزود: من براین باورم یکسری موارد در حوزه‌های مختلف موسیقی وجود دارد که باید درچهل سالگی پیروزی انقلاب اسلامی درباره آن صحبت شود. زیرا بسیاری از هنرمندان این سرزمین نشان داده‌اند که در هر مقطع تاریخی همراه مردم و انقلاب بوده‌اند اما این انتظار را هم دارند که در این شرایط ویژه و مهم فضا به گونه ای مدیریت شود که بسیاری از مشکلات مرتفع شده تا آنها با فراغ بال بیشتری به فعالیت مشغول باشند.

مهدوی در بخش پایانی صحبت‌های خود گفت: ما امروز در موسیقی‌مان افرادی را داریم که در موسیقی با اجرای آثار کم ارزش و بی محتوا بنا به هزار و یک دلیل واهی که گفتن آن در این مجال نیست، یک شبه به اوج شهرت می‌رسند. این یک مشکل است که به طور حتم به فرهنگ شنیداری خانواده ایرانی لطمه می‌زند به همین دلیل لازم است در چهل سالگی انقلاب اسلامی فضای مدیریتی حوزه موسیقی به سمتی کشیده شود که توجه به موسیقی انسان مدار با محوریت تربیت خانواده ایرانی – اسلامی در اولویت برنامه‌ها قرار گیرد.