مسعود شناسا، هنرمند موسیقی سنتی که با مجموعه آلبوم ۵ گانه در زمینه ردیف نوازی گامی در شناخت موسیقی ایرانی برداشته، اعتقاد دارد موسیقی پاپ ازنوع بدش درایران شدیدا رایج شده است. به گزارش پایگاه خبری تحلیلی سینما خراسان به نقل از مهر، ردیف، پایه، اساس، مهمترین و ارزنده ترین سند موسیقی ملی ایران و […]
مسعود شناسا، هنرمند موسیقی سنتی که با مجموعه آلبوم ۵ گانه در زمینه ردیف نوازی گامی در شناخت موسیقی ایرانی برداشته، اعتقاد دارد موسیقی پاپ ازنوع بدش درایران شدیدا رایج شده است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی سینما خراسان به نقل از مهر، ردیف، پایه، اساس، مهمترین و ارزنده ترین سند موسیقی ملی ایران و از برجسته‌ترین نشانه‌ها و هویت ملی ایرانی است؛ مسعود شناسا، ردیف میرزاعبدالله را پس از سال‌ها تجربه و پختگی و با برداشت‌ها و دریافت‌های بسیار ویژه ای که در ریتم‌ها و نوانس ها از این ردیف دارد، با سنتور نواخته است.
مسعود شناسا، هنرمند موسیقی دان و نوازنده در گفت و گو با سینما خراسان، می‌گوید: از کودکی موسیقی را آغاز کردم چرا که خانواده ما از قدیم به موسیقی اصیل و جدی می‌پرداخت؛ از ۸ سالگی تنبک را آغاز کردم و چند سال بعد به نواختن سنتور پرداختم در حالی که در سالهای ۵۰ بود در آنجا موسیقی ایرانی سنتی یا به اصطلاح موسیقی کلاسیک و آهنگسازی کلاسیک اروپایی خواندم.
شناسا ادامه می‌دهد: در رشته آهنگسازی کلاسیک دانشجوی ممتاز شدم و برای آمریکا بورسیه گرفتم که نرفتم؛ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شرایط تغییر کرد و این شد که ادامه بدهم. سپس آهنگسازی و در زمینه‌های موسیقی ایرانی دو کتاب چاپ کردم؛ کتاب «سنتور نامه» که متد آموزشی می‌باشد و دیگری که «سرگذشت» نام دارد و دوره عالی کارهای خودم شامل ضربی و آوازی است را شامل می‌شود.
وی می‌افزاید: چند آلبوم منتشر کردم به نام «تندر» سال‌ها پیش که تم نوازی یا دو نوازی سنتور و تنبک بود؛ آلبوم دیگری دارم به نام «غم زیبا» که با شهرام ناظری منتشر شد.
شناسا که با آلبوم دیگری دارم به نام «سرگذشت» که بازسازی آلبوم تندر است اقدام به چند صدایی کردن آن برای سنتور و ارکستر زهی کرد؛ دو سال پیش کنسرتی در شیراز برگزار کرد به نام خلوتگاه که آلبوم آن به این نام منتشر شد.
*اساساً؛ ردیف در موسیقی چه نقشی دارد؟
در فرهنگ ردیف نوازی این پدیده ایست که هر کسی پس از گذراندن دوره شاگردی کم کم پس از طی گذر سال‌ها با تدریس اندیشه و شخصیت خود را در نواختن ردیف پیاده و ارائه می‌کند.
من به همراه دیگر هنرمندان در دانشکده هنرهای زیبا و مرکز انتشار موسیقی کار کردم و درس‌ها گرفتیم؛ در آغاز همه در نواختن یک شکل بودیم اما به مرور زمان هر کسی در ردیف نوازی شخصیت خود را پیدا کرد طبیعتاً تفکر و روحیه و فکر خودم را پیدا کردم و ایجاب کرد که بگونه‌ای که خودم می نوازم ارائه و روایت کنم.
دریافتی که از ریتم در ردیف دارم از نظر حسی و نُوانس هایی که دریافت، کشف و پیدا کردم یا جایگاه جمله‌ها از نظر ساختارهای ریتمی هر کدام با چه حس و نظمی است؛ البته اینها قطعی نیست هر بار که ردیف می‌نوازیم تفاوت‌های بسیاری می‌کند از لحاظ حسی و این همین بخشی از ارزش ردیف است که هر بار که تکرارش می‌کنیم با بار پیش فرق می‌کند و استفاده از برخی مضراب‌ها و تکنیک‌ها و امکانات ساز هر بار که گوشه‌ای را اجرا می‌کنیم حتماً فرق می‌کند، گاهی از نظر حسی و فکری معجزه‌ای رخ می‌دهد در اجرای ردیف و غوغایی می‌شود که البته بستگی دارد که چه کسی بنوازد. ردیف را بعضی کسان نواخته‌اند و تدریس کرده‌اند که باعث شده بعضی از شاگردان زده شوند از کسی که می‌خواهد ردیف را آموزش دهد.
کسی که می‌خواهد ردیف را آموزش دهد باید اول خودش آن را به خوبی فهمیده باشد و به خوبی درک کرده باشد، خوب با جزئیات خو گرفته باشد و آن را با حس خوبی ارائه دهد که شاگرد را جذب و خرسند کند و بداند که هر لحظه، هر جمله و فیگوری از ردیف و هر موتیفی چگونه باید به شاگرد تفهیم و انتقال توضیح دهد که در کجا چه اتفاقی می‌افتد و او باید چگونه فکر کند در این لحظه اگر شخص خودش متوجه نشده باشد طبیعی است که نمی‌تواند مفهوم را انتقال دهد.
*در موسیقی سنتی ایران چه ردیف‌هایی داریم؟
ردیف صبا، ردیف میرزا عبدالله، میرزا حسینقلی، موسی خان و ردیف چپ کوک فرامرز پایور.
*آیا برای آموزش آواز سنتی ضرورتی برای آموزش تئوریک هست؟
در چارچوب سنتی ضرورتی برای آموزش تئوریک به آن معنی نیست کسی که موسیقی کار می‌کند؛ اصولاً هر چیزی در بخش تئوری خوب است.
در گذشته شاید تئوری به معنی امروز نبود و در گفتگوی سینه به سینه مطالبی را استاد به شاگرد می گفته است اما نه شاید به صورت تکمیل شده امروز، البته که هر کس در زمینه تئوریک در عمل اثر دارد.
*چند ردیف در موسیقی ایرانی داریم و چرا میرزا عبدالله برای شما از اهمیت برخوردار است؟
دلیل اصلی علاقه مندی من به ردیف میرزا عبدالله در آغاز این بوده که ما ردیف را کار کردیم و طبیعتاً جذبش شدیم؛ همه ردیف‌ها خوب است. ردیف استاد صبا را کار کردم ردیف میرزا حسین نوری را تا پس از انقلاب مدتی کار کردم و ارتباط بسیاری با ردیف بر قرار کرده و با هم آنکه این ردیف را مرتب بود را اجرا و در جمله بندی غوغا کرده؛ کم و زیاد را در جمله بندی نمی‌بینید، یک مضراب کم و زیاد پیدا نمی‌کنید؛ آن ارتباطی که برقرار می‌شود خود به خود علاقه بیشتری را ایجاد می‌کند در هر صورت در بر حق بودن ردیف میرزا عبدالله شکی نیست، البته در ردیف‌ها نمی‌توان گفت الان ردیف ساده و فلان ردیف سخت است.
*وضعیت آموزشی موسیقی سنتی را چطور می‌بینید؟
سطح آموزش در آموزشگاه‌ها آنچنان که باید باشد نیست زیرا کسانی را دعوت می‌کنند برای تدریس و بسیاری کسان هم پذیرفته می‌شوند؛ دانشجویانی هستند که می‌بینیم بسیار ضعیف هستند البته آدم‌های با استعدادی هم در آنها وجود دارد.
این مسئله بستگی به سیاست دانشگاه‌ها دارد ممکن است دانشگاهی آنقدر اهمیت بدهد که دانشجویان با استعداد و دارای زمینه را بپذیرد برخی دانشگاه‌ها هم اهمیت نمی‌دهند.
در دانشگاه‌هایی که تدریس کرده‌ام شاگردانی بسیار ضعیف دیده‌ام درحالیکه شاگردانی هم دیده‌ام که نوازندگانی بسیار خوب بودند؛ روی‌هم‌رفته کیفیتی که باید داشته باشند در دانشگاه‌ها وجود ندارد شاید در همه رشته‌ها همین باشد نه فقط در موسیقی.
*با وجود غلبه سلیقه پاپ وضعیت موسیقی سنتی را چگونه پیش بینی می‌کنید؟
موسیقی پاپ از نوع بدش در ایران شدیداً رایج شده است و به ندرت خواننده خوب پیدا می‌شود اما، خوشبختانه گرایش جوانان برای یادگیری موسیقی کلاسیک ایران که به غلط آن را سنتی می‌نامیم چون سنتی واژه درستی برای هنر نیست چیزی به نام موسیقی سنتی نداریم و به غلط جا افتاده است، بسیار زیاد دیده می‌شود؛ به هر حال موسیقی کلاسیک ایران کار خودش را می‌کند. موسیقی اصیل ایرانی آموزش داده می‌شود کنسرت‌های هم گرچه بسیار کم است هر از گاهی برگزار و در سطح گسترده‌ای هم آموزش داده می‌شود.
خوشبختانه گرایش دیده می‌شود، البته اگر موسیقی پاپ از نوع خوبش بود و کمتر نفوذ داشت البته نتیجه بهتر بود؛ شوربختانه نفوذ موسیقی پاپ از نوع بدش لطمه‌های زده و گرایش خیلی از جوانان می‌شود همین موسیقی پاپ در نتیجه موسیقی اصیل یا کلاسیک ایرانی کمتر آنها را جذب می‌کند اما به هر حال ناامید کننده هم نیست.
*آیا موسیقی تلفیقی را به رسمیت می‌شناسید؟
مخالف تفکرهای دیگر گونه نیستم و فکر می‌کنم کارهایی باید صورت گیرد تا اینکه آدم دو سبک موسیقی را تلفیق کند می‌تواند غلط نباشد مهم این است که کی چه کار می‌کنند آیا کسی که می‌خواهد تلفیق کند آیا به‌خوبی موسیقی ایرانی را فهمیده است؛ اینکه آیا موسیقی پاپ را خوب فهمیده باشیم در موسیقی کلاسیک غرب هم دیده می‌شود.
برخی از سنت‌گراها تعصب دارند که نباید موسیقی غرب را با موسیقی ایران آمیخت، زیرا معتقدند موسیقی ایرانی باید یک صدایی باشد اشکالی ندارد اما برخی مثل من مخالف این حرف‌ها هستند و طرفدار ترکیبش هستم.
معتقدم کسی که می‌خواهد این کار را بکند باید شرایطی داشته باشد از جمله اینکه موسیقی ایرانی را خوب فهمیده باشد و عمیق درک کرده باشد، دوم موسیقی غربی را خوب درک کرده باشد و جنبه‌های تئوریک و علمی آن را هم خوب فهمیده باشد. این فرد ذوق، صلاحیت، استعداد و شعور ترکیب اینها را داشته باشد حتماً چیز خوبی از آب در می‌آید.
*برخی بدون آموزش ردیف اقدام به آموزش می‌کنند؛ آیا به صرف آموزش تصنیف می‌توان موسیقی آموخت؟
بدون آموزش ردیف نمی‌توان موسیقی آموخت زیرا به یک جز سردستی بدل می‌شود برای اینکه شخص بخواهد موسیقی را به طور واقعی بشناسد باید ریشه را دریابد و اساس کار را بشناسد که بخش مهمی از آن ردیف است و بخشی از آن هم ضربی هاست؛ چهارمضراب‌ها، پیش درآمدها و قطعات دیگر البته ردیف از پایه و اساس مرکزیت دارند.
*ویژگی‌های آلبوم جدید شما چیست؟
آلبوم «ردیف میرزا عبدالله – برومند» با تفکر و احساس خودم آغشته شده است؛ همان چیزی که پس از سال‌ها تدریس بعد از ۴۰ و اندی سال تدریس پیدا و درک کرده‌ام. چه در بخش مقایسه چه در بخش ریتمیک جمله بندی ها و تاکید ها هم خودم خیلی نیاز دیدم که این کار را انجام دهم و خیلی‌ها این را از من خواستند که این یک واقعیت است که در این سی، چهل سال سر کلاس آمده‌اند و شیوه ردیف نوازی حس و حال و شیوه‌ای که ردیف و تدریس می‌کنم دیده‌اند و شنیده‌ام تأکید کرده‌اند که باید آلبوم را منتشر کند فکرش را داشتم تا در سه، چهار سال گذشته شرایطش به وجود آمد و آن را ضبط کردم.
*برگزاری جشنواره‌ها و رقابت‌های موسیقی کمکی به روند اعتلای موسیقی ایرانی کرده است؟
برگزاری جشنواره‌های متعدد در بالا رفتن سلیقه موسیقایی مردم تأثیر داشته و نمی‌تواند بی تأثیر باشد زیرا باعث ایجاد انگیزه در جوانان می‌شود و تجربه می‌کنند و می‌توانند در دیدگاه هنرمندان تأثیر گذار باشند.
*مدتی است که هنرمندان از نبود سالن مناسب و فرسودگی تالار حافظ در شیراز گلایه دارند و استاد حسین علیزاده هم به این موضوع واکنش نشان داد؛ آیا شما هم از این موضوع احساس کمبود می‌کنید؟
برای اطلاع و همه گیر شدن یک فرهنگ در واقع بخش‌های گوناگون فرهنگی در جامعه حمایت و بودجه و کار دولتی پسندیده است؛ یک دولت اگر که برای مردم کار می‌کند باید بودجه بگذارد و مدیریت کند؛ سالن‌ها و محیط‌های آموزشی مناسب به وجود بیاورد و از اهل فرهنگ و هنر چه نویسنده کتاب یا نوازنده حمایت مالی کند آنان را شاد می‌کند.
چه صنعتگری که در حوزه تجسمی کار می‌کند چه آنکه در حوزه موسیقی کار می‌کند باید حمایت مالی شود در امور مختلف در آلبوم معرفی و شناساندن آن به مردم کمک کنند هزینه‌ها را پرداخت کنند تا نتیجه درستی بدهد. شک نیست که حمایت مالی و ساختن سالن، به وجود آوردن محیط‌های فرهنگی و آموزشی و به کار گرفتن افراد بر حق و درست تأثیر بسیاری دارد.
*مراودات فرهنگی بین المللی را در زمینه موسیقی مناسب ارزیابی می‌کنید؟
دست کم در زمینه موسیقی سنتی فکر نمی‌کنم به تعداد زیاد بوده است؛ یا من خبر ندارم، اینها به یک سری مسائل باز می‌گردد که بخشی از آن به سیاست‌های دولت مربوط است که ارتباطی میان دولت‌های مختلف ایجاد کند و بده بستان های فرهنگی ایجاد کنند. البته من اجراهایی در خارج از کشور با اساتید مختلف داشتم درحالیکه تکنوازی، سه نوازی، گروه نوازی و خوانندگی در خود ایران هم کم نبوده است.
هرچه مردم بیشتر توجه کنند و اهمیت دهند و سرمایه گذاری مادی و غیرمادی کنند از جانب خودشان برای فرهنگ خودشان و فرزندانشان شکی نیست که نتیجه خوبی گرفته خواهد شد و در اعتلای یک جامعه بخشی از حرکت و کار این است که هر شخصی و هر فردی از جامعه دگرگونی، پیشرفت، تحول و اعتلا را از خود شروع کند و آغاز از خودش باشد. وجود تفکرات درست با مطالعه در زمینه‌های درست محقق می‌شود.
به گزارش سینما خراسان، آلبوم «ردیف میرزاعبدالله – برومند» در یک بسته که شامل ۵ سی دی است.
Δ