جنگی که چشمان «جمیله» را گرفت/ روایت‌گر بودیم نه قضاوت‌کننده

محمدباقر شاهین کارگردان مستند «جمیله» که به بخش نیمه بلند سیزدهمین جشنواره «سینماحقیقت» راه یافته است، در گفتگو با سینما خراسان درباره این اثر گفت: با توجه به تجربیاتی که در این چند سال در کشورهای همسایه داشته‌ام احساس می‌کنم هر جنگی که در هر نقطه دنیا رخ می‌دهد، به تمام انسان‌های کره زمین در ابعاد مختلف آسیب می‌رساند. چه آن کسی که خبرش را می‌خواند، چه آن کسی که تصویر خشن جنگ را می‌بیند و چه آن کسی که مستقیما درگیر جنگ است.

وی افزود: درواقع این موضوع همیشه یکی از دغدغه‌های اصلی من بوده است. ظواهر اصلی جنگ هیچ وقت برای من جذاب نبوده و سعی کرده‌ام به دور از این مسائل و احساسات، مصائب جنگ را که با نگاه انسانی گره خورده است، به تصویر بکشم. درباره این مستند هم باید بگویم با شرایط سختی که برای رسیدن به سوریه سپری کردیم، در هنگام پژوهش دوست داشتم درباره آثاری که جنگ با اتمامش به جا می‌گذارد، فیلمی تهیه کنم.

شاهین ادامه داد: در آن زمان به هتلی برخوردم که مجروحان فوعه و کفریا را در آن نگه می‌داشتند. در آنجا مشغول تحقیق و نوشتن طرح بودیم که به یکباره آن هتل را از بانیانش گرفتند. اما در مسیر تحقیقم با خانمی به نام جملیه مواجه شدم که در جریان جنگ و محاصره فوعه و کفریا خمپاره‌ای به خانه او اصابت کرده و باعث شده بود او بینایی چشمانش را از دست بدهد. بنابراین فیلم ما درباره مادری نابینا است که در تکاپوی درمان و در آرزوی دیدن فرزندانش است.

روایت یک مستند در سه سفر

وی افزود: ساخت مستند «جمیله» نزدیک به یک سال و نیم طول کشید. این فیلم را در سه سفر تولید کردیم، در سفر اول سوژه را پیدا کردم، در سفر دوم تحقیقاتم را انجام دادم و در سفر سوم همراه با گروه فیلمسازی دست به تولید زدیم. درواقع در «جمیله» به‌دنبال این بودم که مشکلات و آسیب‌های بعد از جنگ را به تصویر بکشیم و بگویم بعد از اینکه جنگ تمام می‌شود تازه مشکلات اصلی، خودشان را عیان می‌کنند.

شاهین عنوان کرد: من و گروه فیلمسازی در «جمیله» تلاش کردیم یک نگاه کاملا انسانی داشته باشیم به طوری که اصلا شاید مخاطب متوجه نشود اتفاقِ مستند در کدام جغرافیا رخ داده و در کجا روایت می‌شود بلکه تلاشمان این بود که به موضوعات جامعه‌شناسانه و انسان‌شناسی نزدیک بشویم و با شناختی که از جهان پنهان سوژه پیدا می‌کنیم، بتوانیم روایت کننده خوبی باشیم تا قضاوت کننده.

کارگردان «مالکیه» در بخش دیگر از صحبت‌هایش درباره جشنواره «سینماحقیقت» بیان کرد: یکی از مشکلات عمده مستندسازی از ۱۰ سال پیش تاکنون مساله مالی بوده و حالا با این تورم، این مشکلات چندبرابر شده است. هرچند در حال حاضر قیمت همه چیز چند برابر شده اما همه عوامل مستند با دستمزد دو، سه سال پیش کار می‌کنند.

سینماحقیقت ویترین سینمای مستند است

وی افزود: نکته دیگر این است که من از سال ۸۷ تاکنون «سینماحقیقت» را دنبال می‌کنم، می‌دانم هر چیزی معایب و محاسنی دارد اما معتقدم «سینماحقیقت» ویترین سینمای مستند ایران و محفلی است تا مستندسازان دور هم جمع شوند، درباره کارهای خود صحبت کنند و به صورت حرفه‌ای آثارشان را نمایش بدهند اما گاهی ازدحام جمعیت این فرصت را می‌سوزاند.

شاهین تاکید کرد: این جای خوشحالی دارد که سالانه مخاطبان جشنواره بیشتر می‌شوند اما ما توقع داریم سالن‌های نمایش مستندها بیشتر شوند چراکه ما در سال‌های گذشته به دلیل ازدحام نمی‌توانستیم فیلم‌ها را ببینیم. این موضوع حتی با بلیتی کردن جشنواره حل نمی‌شود و نیاز است سالن‌های نمایش دهنده آثار بیشتر شود.

وی گفت: ما مستندسازان انتظار داریم آثارمان در شهرهای دیگر هم اکران شود. بچه‌های شهرستان در این شرایط باید چه کنند؟ باید برای تماشای مستند به تهران بیایند؟ این در حالی است که سالانه سطح فیلم‌ها از نظر محتوایی و ساختار بالاتر می‌رود و مخاطبان عادی هم می‌توانند با فیلم ارتباط برقرار کنند بنابراین حق آنهاست که بتوانند فیلم‌ها را تماشا کنند. ما دوست داریم جشنواره تنها محدود به چارسو نباشد و آثار به همه شهرستان‌ها راه پیدا کند.

کارگردان «ادوارد» در پایان اظهار کرد: در فرآیند ساخت پروژه جمیله به ایمان قلبی رسیدم که به تنهایی نمی‌توان به روایت و تولید استاندارد و منسجم رسید، بلکه این اتفاق فقط و فقط با یک گروه همدل و حرفه‌ای صورت خواهد گرفت که جا دارد اینجا از عوامل فیلمم تشکر کنم. از بابک حیدری تدوینگر که در تمامی مراحل تولید فیلم همراه ما بود و در روایت و جهان فیلم نقش بسیار پراهمیتی داشت. از ضیا حاتمی که با شناخت و سواد بصری‌اش توانست تصاویر تاثیرگذاری ثبت کند. احمد صابری که صدای یک دست و مهندسی شده را تحویل صداگذار بدهد. انسیه ملکی با تجربه و خلاقیت صوتی در طراحی صدا، فضای دراماتیکی را برای فیلم به وجود بیاورد. حمیدرضا فطورچیان و برنا جمشیدی که با رنگ آمیزی تصاویر هر ساله جلوه درخشانی به فیلم‌های زیادی به جشنواره «سینماحقیقت» می‌دهند و در این پروژه در کنار ما بودند. مدیر تولید فاطمه خاوری، مترجم عربی بلقیس زرگانی، مترجم انگلیسی بونا الخاص، طراح پوستر علی باقری، مشاور کارگردان علیرضا تلوری، مجری طرح سعید صادقی که اگر زحمات و پیگیری‌های ایشان نبود فیلم اینگونه تولید نمی‌شد و در آخر از مرتضی شعبانی تهیه کننده که در تمامی مراحل فیلم با مشاوره‌ها و تجربیاتشان تلاش می‌کرد، موانع ما را کمتر کند.

مستند جمیله امروز دوشنبه ۱۸ آذرماه ساعت ۲۰ در سالن ۶ و روز جمعه ۲۲ آذرماه ساعت ۱۶ در سالن ۱ در پردیس سینمایی چارسو به نمایش درمی آید.