چطور دارالمجانین بهترین جای زندگی می‌شود/ حلول ۱۰ شخصیت در یک نفر

فاطمه محمودی کارگردان نمایش «نقل مکان» که از فردا ۲۰ آذر، در تالار مولوی روی صحنه می‌رود، درباره انتخاب داستانی از محمدعلی جمالزاده برای بازنویسی و اجرا در قالب یک نمایش به سینما خراسان گفت: سال ۱۳۹۱، «دارالمجانین»ِ محمدعلی جمالزاده را خواندم. او را در کتاب‌های دبیرستان شناختم و داستان‌هایش را در کتابخانه پدر و مادرم می‌دیدم. دارالمجانین، واژه و عنوانِ کم‌جاذبه‌ای نیست. کتاب را تمام کردم اما ایده اصلیِ داستان در من ماند و پرسشی ساخته شد با این مفهوم که چه باید بر یک آدم بگذرد، تا بهترین جا برای ادامه زندگی را دارالمجانینِ شهر بداند؟ و این پرسش در ذهن من باقی ماند و به این نتیجه رسیدم باید از آن اقتباس کنم.

وی ادامه داد: داستان را در ۱۳۹۷، ابتدا به نمایشنامه‌ای با چند شخصیت تبدیل کردم اما به این نتیجه رسیدم که چرا همه شخصیت‌ها، به یک شخصیت تبدیل نشوند. بنابراین شخصیت محمود را از جمالزاده وام گرفتم و در نهایت اقتباسی نیمه‌وفادار شکل گرفت و تبدیل به «نقل مکان» شد.

این کارگردان تئاتر درباره مدت زمان تمرین و چگونگیِ رسیدن به فرم اجرا بیان کرد: «نقل مکان» را ابتدا به هوای اجرا در دهمین جشنواره مونولوگ دانشگاه هنر آماده کردیم. سه ماه تمرین شد و اجرا آذر ۹۷ در پردیس باغ ملی دانشگاه هنر، روی صحنه رفت. مطابق با متن مونودرام، بیش از ۱۰ شخصیت در شخصیت اصلی حلول می‌کنند. برای اجرای مونودرام و برای نمایش این حلول‌ها، ابتدا استفاده از اشیای متعدد و بازآفرینی فضای نمایش ایرانی در ذهنم بود اما با گفتگو در تمرین‌ها، تمام اکسسوارها را حذف کردیم و کوشیدیم آن حلول‌ها را از طریق بازیگر و ساخت فضای خودمان خلق کنیم که مهارت و تجربه امیر شمس بازیگر نمایش بسیار در این مسیر کمک‌مان کرد.

محمودی یادآور شد: از فرط زیاد بودن واژه‌های متن، مصمم بودیم فضای بصری را سبک و ساده بگیریم. پس از اجرای جشنواره و دریافت بازخوردهای بسیار زیاد اساتید و دوستان، مناسب دیدیم تا با تقویت فضای بصری اجرا به اجرای عمومی هم فکر کنیم.

نویسنده و کارگردان نمایش «نقل مکان» در این باره که چرا رجوع به متون معاصر ایرانی برای اقتباس در نسل‌های جوان‌تر، کم شده است، عنوان کرد: معتقدم ابتدا باید دید که آیا کم شده یا نه و در این زمینه با استناد به آمار به گپ و گفت پرداخت. اما اگر پیش‌فرض این باشد که اقتباس جوانان از متون معاصر ایرانی کم شده، باید پژوهش کرد و دید چرا چنین اتفاقی افتاده است. البته جواب‌هایی از پیش تعیین‌شده برای این پرسش وجود دارند مانند اینکه چون نسل‌های جوان‌تر کمتر کتاب می‌خوانند. اما آیا کمتر کتاب می‌خوانند؟ به گمانم باز هم باید پژوهید و دید.

محمودی در پایان در پاسخ به اینکه آیا متون کهن و معاصر ایرانی ظرفیت‌های نمایشی دارند یا خیر یادآور شد: متون ایرانی چنین ظرفیتی دارند. برای تبدیل آن‌ها به نمایش، در برخی موارد باید عناصر نمایشی زیادی را ساخت و به آن ایده اقتباسی از داستان افزود تا حالت نمایشی پیدا کند. در برخی مواقع هم داستان خودش دارای مواد لازم جهت تبدیل‌شدن به یک نمایش است. به گمانم وقتی یک قوطی نوشابه در کنار خیابان می‌تواند ایده‌هایی برای اجرا بدهد، یک متن داستانی یا تاریخیِ ایرانی هم مطمئنا می‌تواند.

نمایش «نقل مکان» به کارگردانی فاطمه محمودی از ۲۰ آذر تا ۶ دی در سالن کوچک تالار مولوی روی صحنه می‌رود. امیر شمس در این مونولوگ به ایفای نقش می‌پردازد.

عکس کنار خبر از فرهاد نجداد است.