روایتی از نخستین «سرود ملی ایران» پس از پیروزی انقلاب اسلامی

به گزارش سینما خراسان، «شد جمهوری اسلامی به پا…» مصرع آغازین اولین سرود ملی جمهوری اسلامی ایران بود که ابوالقاسم حالت آن را سروده و محمد بیگلری‌پور آهنگینش کرده بود.

مخاطبان تلویزیون در دهه ۶۰ به خوبی به خاطر دارند آغازگر برنامه‌های بسیار محدود رادیو و تلویزیون در آن دوران بعد از ماجرای «برفک‌ها» و آن آرم دیجیتالی معروف که با یک بوق ممتد بسیار گوش خراش همراه بود، آرم گرافیکی سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با زمینه سفید روی صفحه‌های تلویزیون‌های آن دوران که اغلب سیاه و سفید بود به یک باره نمایان می‌شد و اغلب روی همان تصویر سرود ملی جمهوری اسلامی ایران با یک مدت زمان تقریباً طولانی با مطلع «شد جمهوری اسلامی به پا/ که هم دین دهد هم دنیا به ما…» پخش می‌شد.

سرودی که همانند بسیاری از آثار موسیقایی آن دوران به دلیل شرایطی که مردم در حال تجربه آن بودند دربرگیرنده انبوهی از خاطرات بود و شرایطی را ایجاد کرد که نه فقط به عنوان یک سرود که به عنوان یک خاطره مشترک جادویی در ذهن همه ایرانیان نقش ببندد و تبدیل به موزه‌ای همیشه ماندگار شود که می‌توانیم هر زمان که خواستیم به آن مراجعه کنیم و از دریچه هریک وارد سفر طول و درازی شویم که کوله باری از خاطرات تلخ و شیرین را به همراه داشته باشد.

فارغ از این نکات «اولین سرود ملی جمهوری اسلامی ایران» از جمله آثاری است که حین تولید آن جمعی از شناخته‌شده‌ترین و ماهرترین هنرمندان عرصه موسیقی و شعر به عنوان دست اندکار تولید آن حضور داشتند تا این اثر به‌عنوان یکی از خاطره‌سازترین آثار ملی کشورمان ثبت شود.

تولید این سرود که از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۱ به‌عنوان سرود رسمی جمهوری اسلامی ایران شناخته می‌شد، در شرایطی انجام گرفت که تصمیم بر این بود تا اثری خلق شود که ضمن هم‌خوانی با فضای آن سال‌های کشور دربرگیرنده عناصر ملی و میهنی مطابق با موازین جمهوری اسلامی ایران باشد. ناگفته نماند که طبق روایت‌هایی که از زمان تولید این قطعه منتشر شده، این سرود ملی با عنوان «پاینده بادا ایران» در فاصله زمانی ۲۵ بهمن تا ۱۵ اسفند ۱۳۵۷ در استودیوهای خارج از سازمان صدا و سیما تولید شد و در روز ۱۲ فروردین ماه سال ۱۳۵۸ بود که پس از اعلام نتیجه همه پرسی نظام جمهوری اسلامی در کشورمان، پخش رسمی آن به‌ویژه از تلویزیون ملی آن آغاز شد.

مرحوم بیگلری‌پور از هنرمندان معتبر موسیقی کشورمان و سازنده موسیقی اولین سرود ملی ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی طی دوران حیات خود درباره نحوه ساخت و پخش این سرود گفته بود: «در اسفند ماه سال ۱۳۵۷ این اثر را با شعری از آقای ابوالقاسم حالت شاعر توانمند کشورمان ساختم و در استودیو بِل با سختی و مشقت فراوان ضبط کردیم و در همان زمان این اثر را به خدمت حضرت امام خمینی (ره) بردند و ایشان پس از شنیدن آن فرمودند: این کار خوبی است و من از سازنده آن تشکر و برایتان دعا می‌کنم. و شاید توفیقاتی که تا کنون در زندگی هنری داشته‌ام به لطف دعای خیر آن روز امام بود. زمان پخش این آهنگ هم دقیقاً هنگامی بود که امام در روز ۱۲ فروردین سال ۱۳۵۸ در تلویزیون فرمودند که من جمهوری اسلامی را اعلام می‌کنم، فورا پس از این سخن حضرت امام سرود جمهوری اسلامی پخش شد و ۱۴ سال به‌عنوان سرود رسمی میهن اسلامی شناخته شد.»

بعد از حدود ۱۴ سال از تولید و پخش این سرود بود که شرایط متفاوت شد و تصمیم مسئولان بر این قرار گرفت که این سرود تغییر داده شده و تبدیل به قطعه جدیدی شود که در این سال‌ها می‌شنویم. تغییری که مرحوم مشفق کاشانی در جلد دوم کتاب «خلوت انس» درباره آن نوشته است: «در سال ۱۳۷۰ که شورای عالی شعر صداوسیما در شبکه دوم تلویزیون زیر نظر فاضل ارجمند دکتر مهدی ارگانی اداره می‌شد، با توجه به اینکه اولین سرود جمهوری اسلامی ایران با آهنگ هنرمند صاحب‌نام محمد بیگلری‌پور و شاعر نام‌آشنا ابوالقاسم حالت، طولانی‌ و برای اجرا در مجامع بین‌المللی مناسب به نظر نمی‌رسید، مقرر شد سرودی دیگر ساخته شود. از بین تعداد زیادی آهنگ که توسط آهنگ‌سازان مشهور آماده شد، تنها آهنگ استاد فرزانه دکتر ریاحی که اجرای آن ۵۹ ثانیه وقت می‌گیرد مورد تصویب قرار گرفت. سپس از میان ۱۰-۱۲ شعری که توسط شاعران عضو شورای عالی شعر صدا و سیما براساس ملودی مورد بحث سروده شده بود، سرود ساعد باقری به اتفاق آرا انتخاب و با تغییرات جزئی آماده اجرا شد.»

البته غیر از مواردی که زنده‌یاد مشفق کاشانی به آن اشاره کرده‌اند دلایل دیگری چون کمبود روحیه حماسی در سرود اول و واکنش برخی از دیپلمات‌های ایرانی درباره آن شرایطی را ایجاد کرده بود که ناگزیر سرود ملی کشورمان را تغییر داد، روایتی که جزییات آن خود داستان‌ها و قضایای جالب توجه دیگری دارد که می‌تواند مورد تمرکز بیشتری هم در قالب یک گزارش جداگانه قرار گیرد.

شنیدن نخستین سرود ملی ایران پس از انقلاب اسلامی، آن هم همزمان با ۱۲ فروردین‌ماه و روز «جمهوری اسلامی ایران» جذابیتی دوچندان دارد.