فرهادی: ورایتی حرفم را اشتباه ترجمه کرد

نشست خبری فیلم سینمایی «قهرمان» به کارگردانی اصغر فرهادی که در هفتاد و چهارمین جشنواره فیلم کن به نمایش درآمده است، با اصغر فرهادی و امیر جدیدی بازیگر اصلی این فیلم دقایقی پیش آغاز شد.

فرهادی در ابتدای این نشست بیان کرد: این فیلم درباره یک خانواده صحبت می‌کند. انتقاد دو شکل دارد، یک وقتی شما یک سیستم را نقد می‌کنید و مقابلش هستید یک وقتی هست که جامعه را نقد می‌کنید. من در این فیلم نگاهی که از این قالب بیرون بزند را نداشتم.

وی در پاسخ به سوال دیگری توضیح داد: موضوع اصلی فیلم «قهرمان» شبکه‌های اجتماعی نیست. این سوژه بستری بود که قصه راه بیفتد. این اعتقاد را ندارم که ما می‌خواستیم بگوییم شبکه‌های اجتماعی خوب یا بد هستند.

آبرو مهمتر از قضاوت و دروغ است

فرهادی در بخش دیگر این نشست، درباره مضامین مشترک فیلم‌هایش گفت: فکر نمی‌کردم برداشت بقیه از این فیلم هم «قضاوت» باشد. آنقدر این را درباره فیلم‌هایی که ساخته‌ام، گفته‌اند که درباره قضاوت و دروغ است که وقتی بازهم می‌شنوم، متعجب می‌شوم. در کنار این دو کلمه البته «آبرو» هم هست و این حتی از دو کلمه دروغ و قضاوت مهمتر است.

وی تأکید کرد: «آبرو» به معنای تصویر جمعی دیگران از ماست و این نه در فرهنگ ما که در همه جا مهم است.

فرهادی بیان کرد: این فیلم کمتر به موضوع قضاوت پرداخته است در همه فیلم‌های من موضوع قضاوت وجود دارد ولی نه به خاطر اینکه تم فیلم قضاوت باشد. روایتی که داریم در دل خود این قضاوت کردن‌ها را دارد. این گونه نیست که فکر کنم این تنها موضوعی است که اگر حل شود اوضاع بهتر می‌شود. مرز دروغ و حقیقت مرز مشخصی نیست. نمی‌توانیم به قطعیت بگوییم این کار بد است این کار خوب است. ممکن است کاری از نظر ما بد باشد.

وی درباره همکاری با الکساندر ماله‌گی تهیه‌کننده مشترک فیلم‌هایش نیز بیان کرد: ما بیشتر دو دوست هستیم تا دو همکار، یکی از شانس‌های بزرگ من همکاری با الکساندر است. نگاه ما به سینما خیلی به هم نزدیک است.

فرهادی در پاسخ به سوالی درباره مضمون «قهرمان» تأکید کرد: این فیلم مخالف با خودکشی است، اگر فیلمساز صادقی باشید و به دنبال حواشی نباشید، فیلم شما مسیر درستی را می‌رود.

وی افزود: من در این فیلم بخش‌هایی را گذاشته‌ام که تماشاگران عادی را به تماشای فیلم ترغیب کنم اتفاقاً بخشی از موفقیت فیلم‌های من در ایران مربوط به این است که مردم عادی به تماشای آنها نشسته‌اند.

توضیح درباره یک مصاحبه عجیب؛ این شیوه‌ام نیست

فرهادی درباره اظهارات منتشرشده به نقل از خود در گفتگو با ورایتی درباره سرکوبگری در ایران نیز توضیح داد: با احترام به مصاحبه خبرگزاری ورایتی باید بگویم این تصور خبرنگاری بود که دیروز صحبت‌های من را شنید ترجمه کرد. ما درباره موضوعی صحبت کردیم که شاید در اروپا نباشد. اما در ایران وجود دارد. مردم خارج از ایران فکر می‌کنند فضای مجازی در ایران وجود ندارد بنابراین کسی که با من مصاحبه کرد از وجود فضای مجازی تعجب کرد و من هم گفتم البته که هست، حتی شاید پررنگ‌تر از کشورهای غربی باشد و از من پرسید چرا؟ که من گفتم زیرا فضای بسته‌ای برای بیان نظرات وجود دارد. پس مردم برای ابراز نظرات از فضای مجازی استفاده می‌کنند. در کشوری که می‌توان آزادانه اظهار نظر کرد قطعاً فضای مجازی استفاده کمتری دارد.

وی با اشاره به رویکرد خود در فیلمسازی و دوری‌اش از فضای طرح اظهارات تند و صدور بیانیه، توضیح داد: نخستین مرتبه‌ای که درباره اعدام بچه‌های زیر هجده سال بحث شد، «شهر زیبا» اولین فیلمی بود که فکر می‌کنم بدون تاخیر درباره این مسئله ساخته شد، آن موقع به این فکر می‌کردم که شاید باید به جای «شهر زیبا» یک بیانیه تند می‌دادم. اما همچنان «شهر زیبا» را آدم‌ها می‌بینند و هنوز این سوال وجود دارد که چرا این آدم‌ها در سن ۱۴ سالگی مرتکب قتل می‌شوند؟ اگر آن فیلم را نساخته بودم و در آن زمان بیانیه‌ای می‌دادم، احتمالاً بیانیه خوبی نمی‌شد. چون بیانیه نویسی و مقاله نویسی شیوه من نیست. فکر می‌کنم بهتر این است که با داستانم این حرف را بزنم و این سوال را ایجاد کنم که چرا این اتفاق می‌افتد. به نظرم این روش تاثیرگذارتر است.

نظرم درباره «حقیقت‌گویی» تغییر کرده اما نه بنیادین

فرهادی درمورد مساله حقیقت‌گویی دقیق و اینکه آیا در طول دوران فیلم‌سازی اش نظری که درباره مفهوم حقیقت‌گویی دارد تغییری کرده است؟ گفتک قطعاً در طی این سال‌ها که خیلی هم طولانی نیست، نظرم حتماً تغییر کرده اما نه تغییر بنیادین.

وی با اشاره به اینکه با آشنایی با فرهنگ‌های دیگر می‌توان چیزهایی را مقایسه کرد و به همین دلیل وی معتقد است مهاجرت خیلی خوب است- اما نه مهاجرت اجباری، افزود: مثلاً وقتی به اسپانیا می‌روی چیزهایی می‌بینی که با فرهنگ خودت متفاوت است و با حسن‌ها و عیب‌های خودت مواجه می‌شوی. مثلاً در فیلم «گذشته» به بازیگرم «برنیس» گفتم که موضوعی را باید به آرامی بگویی و او صدایش را آورد پایین. او مفهوم آرام آرام را متوجه نمی‌شد که طرف مقابل ناراحت نشود. همان طور که در فیلم برادران کوئن می‌گوید می‌خواهی بکشی، بزن توی سرش و زجر کشش نکن. این یک چیز فرهنگی است.

حرکت پاندولی میان خودباختگی و خوشیفتگی!

فرهادی بیان کرد: با بررسی فرهنگ دیگر متوجه این تفاوت‌ها می‌شوی و در کنارش داشته‌های خودت را هم پیدا می‌کنی. ما متاسفانه به دلیل وضعیت کشورمان به صورت پاندولی بین خودباختگی و خودشیفتگی در حال حرکت هستیم. زمانی به طور کل دچار خودباختگی می‌شویم و می‌گوییم هیچی نداریم و این خیلی دردناک است و در لحظاتی دچار خودشیفتگی می‌شویم که فکر می‌کنیم مرکز ثقل جهانیم. نه هم بخشی از دنیا هستیم که مفاخری داریم و معایبی مثل هر کشور دیگری. با مهاجرت و آشنایی با فرهنگ‌های دیگر می‌توانیم دریافت‌هایی داشته باشیم و به همین دلیل من هم در حال تغییرم.

فرهادی در واکنش به سوالی درباره اینکه در طول فیلم به پله‌های زیاد برمی‌خوریم و اینکه آیا وی به دنبال نظری خاص بود؟ از پرسش کننده خواست تا جواب این سوال را زمانی مناسب‌تر بدهد زیرا توضیح آن مفصل است و موتیفی است که می‌خواهد بعداً درباره آن کامل حرف بزند./مهر