سینمای ایران و آرمان‌های فراموش‌ شده

به گزارش سینما خراسان، بعدازظهر امروز سه‌شنبه ۲۵ دی ماه دومین نشست تحلیلی بررسی کارنامه سی‌وشش دوره برگزاری جشنواره فیلم فجر با عنوان «فرصت‌ها و تهدیدها» با حضور محمدرضا شرف‌الدین، علی رویین‌تن، حبیب اله بهمنی و رضا اورنگ در حوزه هنری برگزار شد.

در ابتدای این نشست، یزدان عشیری مدیر روابط عمومی حوزه هنری اشاره کرد: جشنواره فیلم فجر به زودی برگزار می‌شود و ما در حوزه هنری چند نشست طراحی کرده‌ایم تا درباره فرصت‌ها و تهدیدهای این جشنواره گفتگو کنیم و امروز این نشست با حضور برخی سینماگران برگزار می‌شود.

برای آسیب‌شناسی فجر دیر شده است

در ادامه حبیب‌اله بهمنی کارگردان سینما گفت: بعد از گذشت ۳۶ سال از جشنواره فیلم فجر، فکر می‌کنم کمی دیر است تا درباره این جشنواره آسیب شناسی شود که البته این یک فاجعه است که باید درمان شود. باید بگویم که عده‌ای در قدیم به صورت هیاتی و با توجه به شرایط خاص جامعه جشنواره فیلم فجر را شروع کردند و امروز این جشنواره از اهداف اولیه خود فاصله گرفته است.

جشنواره فیلم فجر باعث شد فیلم‌های سیاه نمایی جای خود را باز کند، چرا که این جشنواره با تاثیر از جشنواره‌های خارجی، جوایز خود را به این آثار اهدا کرد و آثار مذهبی کمتر دیده شدوی بیان کرد: سینمای امروز ما هیچ برازندگی در حوزه انقلاب اسلامی ندارد و می‌توان گفت در ایران دستاوردهای انقلاب بررسی نمی‌شود. این جشنواره آسیب‌های زیادی دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد. باید گفت هرچند آثار بسیاری از سینمای ایران در دنیا جایزه گرفته‌اند، اما ۹۰ درصد این آثار در تراز جمهوری اسلامی ایران و تفکر انقلاب اسلامی نیست.

این کارگردان با اشاره به اینکه درست از سال ۷۶ که حضور در جشنواره‌های خارجی مطرح شد، تولید آثار ناهمگون نیز آغاز شد، تاکید کرد: نقد جامعه توسط سینما اشکالی ندارد اما به شرط اینکه نگاه مثبت نیز در این نقد وجود داشته باشد. مانند فیلم‌های مجید مجیدی که در اوج سختی و تلخی امید را به تصویر می‌کشد.

بهمنی در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: جشنواره فیلم فجر باعث شد فیلم‌های سیاه‌نمایی جای خود را باز کند، چرا که این جشنواره با تأثیر از جشنواره‌های خارجی، جوایز خود را به این آثار اهدا کرد و آثار مذهبی کمتر دیده شد.

وی بیان کرد: نیاز است مدیران سینمای ایران شخم بخورند و تغییراتی در آنها ایجاد شود، مدیرانی که درد انقلاب و جامعه و دغدغه فرهنگی و سینمایی نداشته باشند چگونه می‌توانند در این زمینه گام بردارند.

این کارگردان در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد که زمانی به ما می‌گفتند سینمای پاک داریم اما امروز با وجود آثاری که در سینمای ایران تولید می‌شود، نمی‌توان برای این سینما از کلمه پاک استفاده کرد. به عنوان مثال امثال در جشنواره فیلم فجر کسی به‌عنوان داور حضور دارد که یک فیلم ضد نظام ساخته است و درست در همین جشنواره کارگردان این فیلم نیز با فیلم خود پذیرفته شده است.

وی ادامه داد: متاسفانه بودجه‌هایی که در سینما اختصاص داده می‌شود به سمت تولید سینمای دینی و انقلابی نمی‌رود، حتی اجازه حضور کارگردانان این حوزه را در جشنواره فیلم فجر نمی‌دهند، به‌عنوان مثال ۳ سال است به جشنواره فیلم فجر دعوت نمی‌شویم. یعنی شرایط به گونه‌ای است که فرصت حضور به ما نمی‌دهند و این گونه می‌توان گفت که مخالف ما که علیه نظام فیلم می‌سازد می‌تواند در جشنواره فیلم فجر حضور پیدا کند، اما اجازه حضور به موافقان نظام داده نمی‌شود.

سینمای امروز ایران بوی انقلاب نمی‌دهد

علی رویین‌تن از دیگر سینماگران حاضر در این نشست بیان کرد: این اتفاق خوبی است که خارج از هیاهو جشنواره فیلم فجر را آسیب شناسی کنیم. البته پیش از هرچیز باید بگویم که من کارشناس انقلاب نیستم اما به عنوان یک شهروند باید بگویم که از انقلاب تنها میدان انقلاب باقی مانده است. در واقع می‌توان گفت هیچ ردی از طغیان مردم برای فرهنگ و سیاست که در اوایل انقلاب انجام دادند وجود ندارد.

وی با اشاره به اینکه امام خمینی (ره) در اولین سخنرانی خود تاکید کرد ما با سینما مشکلی نداریم، توضیح داد: منظور رهبر انقلاب از این حرف این بود که با سینمای بدون فحشا موافق است، اما سینمای امروز ایران بوی فحشا می‌دهد و بوی انقلاب ندارد.

این کارگردان توضیح داد: جشنواره فیلم فجر قرار بود ماحصل یک سال سینمای ایران باشد، جشنواره فیلم فجر در چند سال اخیر حتی نزدیک به سینمایی که در طول سال در سینماهای کشور اکران می‌شود هم نیست، در این جشنواره ۲۰ فیلم شرکت می‌کنند که فیلم‌هایی که در سینماها اکران می‌شود، آثار متفاوت دیگری است و در چنین شرایطی می‌توان گفت که سینمای ایران در جشنواره فیلم فجر اصلا وجود ندارد.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود توضیح داد: چند سالی است که برای خوش رقصی، روش خارجی‌ها و سلیقه آن‌ها را دنبال می‌کنیم. در این میان نیز برخی افراد وجود دارند که راجع به انقلاب فیلم می‌سازند که به سینما نگاه حرفه‌ای دارند و نسبت به انقلاب نگاه معیاری داشته باشند، در چنین شرایطی باید به این کارگردانان تاکید کرد که مقوله‌های مختلف مانند مجاهدین و یا حزب جمهوری اسلامی ایران که در آثار آنها دیده می‌شود، پس و پشت و تاریخچه دارد که باید به آن توجه شود.

هر مدیری آمد خودی‌های خود را جمع کرد تا کار کنند. جشنواره فیلم فجر دچار مشکل شده است چرا که خود محوری در آن موج می‌زند و هیچ نظری برای تصمیم گیری‌های بزرگ قبول نمی شود، همانطور که نظرات و مخالفت‌ها درباره جدا شدن جشنواره ملی از بین المللی پذیرفته نشدرویین تن بیان کرد: در سینمای امروز ما پر از ماشین‌ها و ساختمان‌های قدبلند است و به جامعه واقعی توجه نمی‌شود، معتقدم ترامپ رییس جمهور آمریکا با وجود ما، نیاز به تحریم کشور ندارد چرا که ما خودمان تحریم می‌کنیم. همه کسانی که سینما را داوری می‌کنند شریف هستد و در پاسخ به حمید بهمنی باید بگویم که در اساسنامه جشنواره فیلم فجر هرگز نیامده است فیلم مخالف نباشد، ما باید فیلم خود را بسازیم اما نمی‌توانیم در جشنواره حضور داشته باشیم چرا که فرصت آن را نداریم.

فجر جشنی برای همه سینما است

رضا اورنگ روزنامه نگار سخنان خود را با این جمله آغاز کرد که ما اهل گفتمان نیستیم و گفت: قبل از انقلاب جشنواره فیلم سپاس برگزار می‌شود و آیا در این جشنواره قرار بود همه فیلم‌ها درمورد خانواده پهلوی باشد که امروز می‌گوییم همه فیلم‌های فجر باید انقلابی باشد. جشنواره فیلم فجر یک جشن برای همه سینمای ایران است.

بهمنی در پاسخ به صحبت‌های اورنگ بیان کرد: در این شرایط نام جشنواره فیلم فجر باید عوض شود و یک چیز دیگر مانند همان جشنواره سپاس بگذارند.

اورنگ در ادامه با اشاره به مدیریت‌های غلط در سینمای ایران تاکید کرد: هر مدیری آمد خودی‌های خود را جمع کرد تا کار کنند. جشنواره فیلم فجر دچار مشکل شده است چرا که خود محوری در آن موج می‌زند و هیچ نظری برای تصمیم گیری‌های بزرگ قبول نمی شود، همانطور که نظرات و مخالفت‌ها درباره جدا شدن جشنواره ملی از بین المللی پذیرفته نشد.

محمدرضا شرف‌الدین نیز بیان کرد: این تقسیم بندی جشنواره فیلم فجر به این دلیل بود که می‌خواستند بخش بین الملل را قوی کنند تا در آینده بخش ملی را حذف کنند و بر اساس استانداردهای خارجی جشنواره فجر را در سطح بین المللی برگزار کنند و بی شک تا ۵ سال آینده به حرف من می‌رسید.

رویین تن در پاسخ به شرف الدین گفت: هیچ وقت در ایران بخش بین الملل نتواتسته بخش ملی را تحت تاثیر قرار دهد و مردم همیشه از این بخش حمایت کرده اند.

شرف الدین در ادامه توضیح داد: بسیاری از چیزها قرار بود در کشور ما رخ دهد که نشد. امروز نگاه دهه ۶۰ وجود ندارد مگر امروز انقلاب به غیر از میدان انقلاب در جای دیگری وجود دارد. مگر کشور ما انقلابی برگزار می‌شود؟ ما باید یک بار دیگر آرمان‌های انقلاب را بازخوانی کنیم تا ببینیم چه می‌خواهیم و در کجا قرار داریم. ما امروز در زمینه فرهنگ انقلاب چه چیزی را می‌خواهیم به خارجی‌ها نشان دهیم؟ آیا قرار است از فرهنگ و هنر کشور خود «هزارپا» را به دنیا نشان دهیم.

وی بیان کرد: تاکید می‌کنم که متاسفانه هیچ قانون و تفکری برای برگزاری جشنواره وجود ندارد.

سینما از ابتدا در ایران قانون نداشت

اورنگ در ادامه این نشست بیان کرد: درست است جشنواره‌های خارجی نسبت به کشور و سیاست‌های خود اغماض دارند اما براساس قوانین خود عمل می‌کنند، این درحالی است که سینما از ابتدا در ایران قانون نداشت و امروز هم ندارد، به خاطر دارم در بانی فیلم یک بار برای ایجاد قانون در سینما نظرخواهی کردیم که تعداد بسیاری از سینماگران معتقد بودند سینما نیازی به قانون ندارد. در واقع مدیران ما در سینما همه چیز را سخت می‌گیرند تا بگویند هستیم.

وی با اشاره به صحبت‌های محمدرضا شرف الدین توضیح داد: جداسازی جشنواره فیلم فجر به این دلیل که آقای شرف الدین می‌گوید نیست. اگر اینطور بود که اجازه اکران فیلم‌های خارجی در در سینماها حذف نمی شد.

بهمنی نیز ادامه داد: مگر جشنواره فیلم کن اجازه می‌دهد فیلم من یا ابراهیم حاتمی کیا در جشنواره‌شان نشان داده شود. این نشان می‌دهد که این جشنواره‌ها کاملا سیاست زده هستند.

آنها سیاست دارند و وقتی تصمیم می‌گیرند ایران را تحریم کنند سینمای ایران را نیز تحریم می‌کنند. اما این سیاست را در بوق نمی کنند و کاملا آگاهانه آن را دنبال می‌کنند. اسکار برلین و کن آدم‌های خود را در سینمای ایران دارنداورنگ در ادامه تاکید کرد: من از آقای بهمنی سوال می‌کنم شما امام (ره) را قبول دارید یا اعتقادتان مقطعی است؟ امام (ره) گفت در احوال گزینش افراد میزان حال فعلی مردم است، چرا به این جمله عمل نکردیم چرا بعد از انقلاب بسیاری از بازیگران بدون هیچ دادگاهی محروم شدند قبول دارید حق این آدم‌ها پایمال شده است؟ این در حالی است که من ندیده ام که شما از این افراد حمایت کرده باشید.

رویین‌تن نیز در بخش دیگری از این نشست بیان کرد: بهرام بیضایی و ابراهیم حاتمی‌کیا فیلمسازان توانمند از ۲ طیف مختلف هستند که هیچکدام نتوانستند در جشنواره‌های خارجی شرکت کنند. تاکید می‌کنم که استقلال تنهایی می‌آورد. جشنواره‌های خارجی می‌دانند چه می‌کنند و سیاست دارند اما ما نمی‌دانیم چه می‌کنیم و هیچ سیاست و قانونی نداریم.

شرف الدین نیز تاکید کرد: آنها سیاست دارند و وقتی تصمیم می‌گیرند ایران را تحریم کنند سینمای ایران را نیز تحریم می‌کنند. اما این سیاست را در بوق نمی کنند و کاملا آگاهانه آن را دنبال می‌کنند. اسکار برلین و کن آدم‌های خود را در سینمای ایران دارند. فیلم فرهادی از نظر ساختار و تکنیک خوب بود و البته دست‌های پشت پرده آن را بالا بردند. تاکید می‌کنم سینما به شدت سیاسی است.

رویین نیز ادامه داد: هر اتفاقی در سینمای ایران رخ داده است و فیلم خوب و ارزشمندی تولید شده است، کار فردی بوده است چرا که اگر کار سیستم بود سال بعد هم چنین آثاری را تولید می‌کرد. معتقدم این جشنواره مجبور است هم اپوزیسیون و هم پوزوسیون را داشته باشد.

دبیر فجر یک مدیر اجرایی صرف است

وی ادامه داد: سینما در دولت تدبیر و امید سیاستگذار ندارد و سینماگران اهمیتی به آنها نمی‌دهند و دبیر جشنواره فجر فقط یک مدیر اجرایی است.

اورنگ در بخش دیگری از صحبت‌های خود به اهمیت پژوهش اشاره کرد و گفت: نبود پژوهش به سینما ضربه می‌زند ۲ سال است که جایزه پژوهشی برگزار می‌شود. ما یک دفعه تصمیم گرفتیم و جشنواره برگزار کردیم. در دنیا این شعار وجود دارد که حق با مخاطب است اما در ایران با توجه به اینکه سینما از قصر بیرون آمد، کارگردانان امروز از بالا به مردم نگاه می‌کنند.

سیاست امروز دولت ما در لفافه زیبای گفتمان بین‌المللی به وادادگی رسیده است. ما امروز سینمای بد به معنای اصلی کلمه داریم. مهمترین معضل سینما را بی‌سوادی می‌دانم فکر می‌کنم سرانه مطالعه در سینمای ایران ۲ درصد بیشتر از سرانه مطالعه جامعه است که این خود یک فاجعه استوی بیان کرد: اسکار یا کن را چه بپسندیم یا نپسندیم یک سری سیاست‌ها و دستورالعمل‌ها دارد که به آن اهمیت می‌هد. اما جشنواره فجر دستورالعملی ندارد و معتقدم باید پژوهش‌های لازم صورت گیرد که چرا سینما قانون ندارد.

بهمنی در ادامه توضیح داد: اینقدر فضای سیاسی ما درسینما آلوده است که هرکسی جای خود را در سینما باز کرده است و این به ضرر سینمای ایران است.

شرف‌الدین در بخش دیگری از این نشست تاکید کرد: این سوال من هم هست که چرا برخی از کارگردانان در جشنواره فیلم فجر حضور ندارند و دلیل این امر باید تحقیق شود و تاکید می‌کنم که جشنواره ما جشنواره به روزی نیست.

وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد: به خاطر دارم زمانی برای جشنواره فیلم دفاع مقدس به دلیل نبود آثار خوب، گفتم بهتر است این جشنواره برگزار نشود، بعد از دو سالنه شدن این جشنواره، آثار خوبی برای آن تولید شد.

این هنرمند تاکید کرد: این را می‌دانم همه جشنواره‌ها متاثر از فضای سیاسی است و هر مدیری رویکردهای خود را دارد. سیاست امروز دولت ما در لفافع زیبای گفتمان بین المللی به وادادگی رسیده است. ما امروز سینمای بد به معنای اصلی کلمه داریم. مهمترین معضل سینما را بی سوادی می‌دانم فکر می‌کنم سرانه مطالعه در سینمای ایران ۲ درصد بیشتر از سرانه مطالعه جامعه است که این خود یک فاجعه است.

رویین‌تن در ادامه بیان کرد: ممکن است در جشنواره ریزش داشته باشیم اما نسل تازه در راه هستند و هیچ نگرانی برای این جشنواره وجود ندارد.

بهمنی نیز توضیح داد: برای رسیدن به یک سینمای ملی باید همه آرمان‌ها و اعتقاداتی که برای آن هزینه دادیم را دوباره برگردانیم. سینمای فجر می‌تواند طلایه دار یک سینمای جهانی شود و سرمشق بسیاری از سینماها باشد. مدیران تاثیرگذار سینمای ایران نیز باید دردمند انقلاب باشند. این جشنواره تنها جشنواره ملی و بومی و برگرفته از نیازهای انقلاب است و ما می‌توانیم این جشنواره را تبدیل به یک جشنواره الف بدانیم.

اورنگ در پایان این نشست گفت: ما در ایران و در سینما درگیر ادا و ترس است. همچنین شاه کلید نجات سینمای ایران احترام به مخاطب است که هیچ گاه به آن توجه نشده است. ما باید قانون داشته باشیم. اگر می‌خواهیم سینما داشته باشیم باید مردم را داشته باشیم.