تجارت ناموفق دولت و حضور مشروط بخش خصوصی در شهرهایی که بازگشت مالی تضمین‌شده دارند، از جمله مواردی است که ۴ دهه سینماسازی ایران را تحت‌تأثیر خود قرار داده است. سینما خراسان-گروه هنر-نیوشا روزبان: سینمای ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شکل و فرم جدیدی در محتوا پیدا کرد و طی گذشت ۴۰ سال از […]
تجارت ناموفق دولت و حضور مشروط بخش خصوصی در شهرهایی که بازگشت مالی تضمین‌شده دارند، از جمله مواردی است که ۴ دهه سینماسازی ایران را تحت‌تأثیر خود قرار داده است.
سینما خراسان-گروه هنر-نیوشا روزبان: سینمای ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شکل و فرم جدیدی در محتوا پیدا کرد و طی گذشت ۴۰ سال از پیروزی انقلاب اسلامی توانست، جایگاه مناسبی را در سینمای جهان بدست آورد. اما همه سینمای ایران فیلم‌هایی نیست که باعث افتخار این سینما شده است، صنعت سینما از اجزای مختلفی تشکیل شده که سالن‌های سینمایی به عنوان یکی از مهمترین سخت‌افزارهای زیرساختی آن محسوب می‌شود.
افزایش سالن‌های سینمایی در سطح کشور به معنای افزایش مخاطب و رونق چرخه اقتصادی سینمای ایران است، اما مساله این است بعد از گذشت سال‌ها، بحث سالن‌سازی در کشور هنوز هم با مشکلاتی مواجه است؛ هرچند طی سال‌های گذشته نهضت سالن‌سازی در کشور با استقبال بسیار خوبی همراه بوده اما در قیاس با ظرفیت بالقوه مخاطبان سینما، همچنان با کمبود سالن سینما در کشور مواجه هستیم.
در همین راستا از محمد قاصد اشرفی رییس انجمن سینماداران، محمود کاظمی مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» و علی سرتیپی سینمادار دعوت کردیم تا ضمن حضور در سینما خراسان در میزگردی با موضوع وضعیت سالن‌سازی در سینمای ایران به طرح دیدگاه‌های خود در این زمینه بپردازند.
بخش نخست این میزگرد که به ارائه گزارش‌ها و روایت‌های تاریخی و آماری رئیس انجمن سینماداران و نیز مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» اختصاص دارد را در ادامه می‌خوانید.
۴ دهه سینماسازی؛ آنچه گذشت
محمد قاصد اشرفی رییس انجمن سینماداران در ابتدای این نشست، گفت: پیش از شروع هر صحبتی باید بگویم که فعالیت من در حوزه سینما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی آغاز شد و پیش از آن هیچ فعالیتی در این زمینه نداشته‌ام. با پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت در حوزه سینماداری را آغاز کردم. در آن زمان دوستان ما در هیات مدیره انجمن سینماداران از تجربه‌های خود در این حوزه برای ما می‌گفتند و آماری را از تعداد سالن‌های سینما در اختیار انجمن گذاشته بودند.
وی با اشاره به اینکه با توجه به این آمار و با تحلیل و بررسی سالن‌های سینمایی قبل و بعد از انقلاب اسلامی ایران، می‌توان گفت پیش از انقلاب اسلامی ۵۷۱ سینما به صورت تک سالن در سراسر کشور وجود داشت، توضیح داد: بعد از انقلاب اسلامی به تدریج بخشی از این سینماها از نمایش فیلم محروم شدند و حتی تعدادی از آنها در جریان برخی تندروی‌ها به‌واسطه آتش‌سوزی‌ها از بین رفتند. این شرایط تا سال ۶۸ ادامه داشت و پس از آن بود که روند جدیدی در حوزه سالن‌سازی آغاز شد.
اشرفی تأکید کرد: در واقع می‌توان گفت تا سال ۱۳۶۸ سالن سینمایی در کشور ساخته نشد چرا که کسی چه در حوزه دولتی و چه در حوزه خصوصی جرئت ورود به این عرصه را پیدا نمی‌کرد. تنها کسی که در آن زمان برای سالن سازی پیش قدم شد، زنده یاد هوشنگ کاوه مالک سینما «عصرجدید» بود که در سال ۶۸، ۲ سالن به سالن اصلی «عصرجدید» اضافه کرد.
این سینمادار ادامه داد: موج ساخت و ساز سالن‌های سینمایی در کشور از سال ۸۰ آغاز شد، در واقع این روند با حضور محمدمهدی حیدریان در معاونت سینمایی شکل گرفت و در دهه ۹۰ به اوج خود رسید و امروز شاهد حضور پررنگ نهادهایی مانند حوزه هنری در زمینه سالن‌سازی هستیم. می‌توان گفت این موج و البته افزایش فروش بلیت در سینماهای کشور، سبب شد تا بخش خصوصی نیز نسبت به این امر امیدوار شود و به میدان سرمایه‌گذاری در این زمینه ورود پیدا کند.
لزوم توجه به سینماسازی در شهرستان‌ها
اشرفی در جمع‌بندی روایت خود از وضعیت سینماسازی در ۴ دهه گذشته تصریح کرد: امروز مساله مهم در زمینه سالن‌سازی این است که پیش از هرچیز باید به سالن‌سازی در شهرستان‌ها توجه شود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید سرمایه‌گذاران را به سمت استان‌های دیگر راهنمایی کند، چرا که تهران با توجه به تعداد سالن‌های سینمایی و پروژه‌های نیمه کاره‌ای که در آن وجود دارد و به زودی به ناوگان سینمایی اضافه می‌شوند، دیگر به ساخت سالن سینما در تهران نیازی نیست.
موج ساخت‌وساز سالن‌های سینمایی در کشور از سال ۸۰ آغاز شد، در واقع این روند با حضور محمدمهدی حیدریان در معاونت سینمایی شکل گرفت و در دهه ۹۰ به اوج خود رسید و امروز شاهد حضور پررنگ نهادهایی مانند حوزه هنری در زمینه سالن‌سازی هستیممحمود کاظمی مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» نیز در ابتدای صحبت‌های خود گفت: پیش از هر چیز معتقدم که در چهلمین سال انقلاب اسلامی باید یک اتفاق خوب و مناسب برای سینمای ایران رخ دهد، همان سینمایی که از ابتدا بنیانگذار جمهوری اسلامی اعلام کرد که با آن مخالف نیستیم.
وی ادامه داد: در دهه ۷۰، مجتمع خدمات سینمایی حوزه هنری بحث سینماسازی را آغاز کرد که البته استارت این کار توسط زنده‌یاد هوشنگ کاوه خورده بود و توسط حوزه هنری ادامه پیدا کرد. در واقع حوزه هنری بازسازی سالن‌های سینمایی را از دهه ۷۰ آغاز کرد و تا امروز توانسته است تعداد بسیاری از سینماهای خود را در سراسر کشور، بروز کرده و از تک سالنه خارج کند. در همین راستا، موسسه «بهمن سبز» روند ساخت سینماها توسط حوزه هنری را از سال ۹۲ برعهده گرفت و در این مدت ۵ ساله برنامه مناسبی برای توسعه بازسازی و ساخت سالن‌های سینمایی صورت گرفت.
مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» تاکید کرد: حوزه هنری طی این سال‌ها یک کار جهادی در ساختمان سازی و بروزرسانی سینماها انجام داد و این امر نشان می‌دهد که این نهاد به عنوان بزرگترین سینمادار ایران اهداف خود را به خوبی دنبال می‌کند و البته تهیه‌کنندگان سینمایی نیز تمایل به استفاده از سینماهای این نهاد را دارند. این را هم نباید فراموش کرد که با تمام تلاش‌هایی که در حوزه ساخت سینما صورت می‌گیرد، باز هم نوبت اکران به بسیاری از فیلم‌ها نمی‌رسد و آنهایی که به اکران می‌رسند، بخش خصوصی کمتر تمایل به اکران آنها در سینماهای خود دارد به همین دلیل بسیاری از تهیه کنندگان تمایل دارند تا از سینماهای حوزه هنری استفاده کنند.
کاظمی افزود: ناوگان سینمایی حوزه هنری تمام تلاش خود را کرده است تا از گونه‌های مختلف سینمایی در حوزه اکران استفاده کند. می‌توان گفت حوزه هنری در حال حاضر با ۹۸ سینما و ۱۵۲ پرده نمایش در ۲۲ استان، ۵۱ شهر، ۶۸ تک سالن، ۲۱ دو سالنه، ۵ تا سه سالنه، ۲ تا ۵ سالنه، یک ۸ سالنه و یک ۹ سالنه دارد که در کل شامل ۵۷۲۰۴ صندلی است.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه تا امروز ۲۳ سینما، ۴۰ سالن، ۱۱ هزار صندلی توسط این موسسه بازسازی شده است، توضیح داد: البته این بازسازی به این معنا نیست که تنها یک سالن در اختیار ما قرار می‌گرفت تا دستی به آن بکشیم و آن را به روز کنیم، بلکه ممکن بود سالنی که در اختیار ما قرار می‌گرفت، سقف نداشته باشد و می‌توانستیم آسمان را ببینیم. البته نباید این را فراموش کرد که علاوه‌بر بازسازی، ۱۰ سینما ساخته و وارد چرخه اکران شده است. تمام این موارد را گفتم تا یادآور شوم که با تمام تلاش‌هایی که در حوزه ساخت و ساز داشته‌ایم، هنوز به آمار ۵۷۱ سینمای قبل از انقلاب اسلامی نرسیده‌ایم، می‌توان گفت هرچقدر هم سینما بسازیم باز هم جا برای فعالیت و ساخت و ساز وجود دارد.
اکران ۸۰ فیلم از ۱۳۰ تولید سالانه
کاظمی بیان کرد: در طول سال ۱۳۰ فیلم در سینمای ایران تولید می‌شود که در نهایت ۸۰ فیلم به مرحله اکران می‌رسد، این در حالی است که اگر تعداد سینماهای کشور بیشتر بود، بی‌شک فرصت بیشتری برای اکران فیلم‌ها به وجود می‌آمد. تاکید می‌کنم که موج سینماسازی در کشور آغاز شده است، اما در این زمینه مشکل بزرگی که وجود دارد این است که سرمایه گذار بخش خصوصی به این فکر می‌کند که ساخت سالن سینما تنها در تهران می‌تواند سوددهی داشته باشد، به همین دلیل ترجیح می‌دهند تا سالن‌های مورد نظر خود را در تهران بسازند.
مشکل بزرگی که وجود دارد این است که سرمایه‌گذار بخش خصوصی به این فکر می‌کند که ساخت سالن سینما تنها در تهران می‌تواند سوددهی داشته باشد، به همین دلیل ترجیح می‌دهند تا سالن‌های موردنظر خود را در تهران بسازندوی افزود: البته به تازگی بخش خصوصی به سمت ساخت سالن در شهر مشهد رفته است. اما همین بخش خصوصی هیچ تمایلی ندارد تا در شهرهای کوچکی که سالن سینما ندارد، دست به ساخت بزنند. در این شرایط می‌توانم بگویم که بخش خصوصی بیشتر به فکر خودشان و بازگشت سرمایه شان هستند و به فکر مردم نیستند.
کاظمی ادامه داد: مساله این است که چرا بخش خصوصی که ادعای کار فرهنگی دارد، نباید در شهرهای فاقد سالن سینما مانند فولادشهر، شهر گس، آبادان، بیجار، میمه، بروجرد و بسیاری دیگر از شهرها سینما بسازد. اینکه چه بخش خصوصی و چه بخش دولتی تنها دم از فرهنگ بزنند، مهم نیست بلکه باید عمل کرد. مهم این است که هیچ برنامه ریزی مناسبی برای اوقات فراغت جوان‌های این کشور در نظر ندارند. چرا نمی‌توانیم در این شهرها سینما بسازیم تا یک مکان تفریحی مناسب برای جوان‌های این شهرها فراهم کنیم. وقتی در چنین شهرهایی وارد می‌شوم همیشه از مسئولان می‌پرسم جوان‌های این شهر چه سرگرمی دارند و آنها می‌گویند که بضاعت ما هم همین است.
این کارشناس حوزه سینماداری تاکید کرد: این موسسه از سال ۹۲ که سینماهای حوزه هنری را تحویل گرفته است، ۸۱۵ هزار نفر در ۶ ماه اول سال به سینماها جذب کرد، این رقم در سال ۹۳ به ۲ میلیون ۷۶۸ هزار ۳۵۰ نفر، در سال ۹۴ با آغاز بازسازی‌ها ۳ میلیون و ۱۹۹ هزار و ۳۳۶ نفر، سال ۹۵ این رقم به ۵ میلیون و ۶۱۸ هزار و ۶۵۴ نفر، سال ۹۶ به ۴ میلیون ۵۶۶ هزار و در ۹ ماه سال ۹۷، توانستیم سال ۹۵ پرفروش مخاطبان سینما را رد کنیم و این امر باعث افتخار «بهمن سبز» است. البته در این مدت از ارشاد استان‌ها و «سینماشهر» نیز کمک‌هایی گرفته ایم. اما چرا دولتمردان ما برای بخش سالن سازی بودجه مناسبی را در نظر نمی‌گیرند و آن را در اختیار نهادهایی که در این زمینه فعال هستند قرار دهند.
قیمت تمام شده هر صندلی سینما؛ ۹ میلیون تومان
مدیرعامل موسسه «بهمن سبز» بیان کرد: چرا باید بودجه محدودی برای سالن‌سازی در اختیار موسسه «سینماشهر» گذاشته شود تا همه به سمت این موسسه هجوم ببرند. این را می‌دانید که برای ساخت یک سالن سینما قیمت تمام شده هر صندلی بالای ۹ میلیون تومان است، این در حالی است که پیش از این قیمت تمام شده ۴ یا ۵ میلیون تومان بود، حال تصور کنید موسسه «سینما شهر» با بودجه محدود تا چه اندازه می‌تواند در این زمینه موفق عمل کند.
کاظمی در بخش دیگری از صحبت‌های خود تاکید کرد: موسسه «سینماشهر» در ابتدا قرار بود تجهیزات سینمایی را وارد کشور کند، اما حالا بودجه برای تجهیز سالن‌های سینمایی می‌دهند. به عنوان مثال «بهمن سبز» نزدیک به ۱۰ میلیارد هزینه برای ساخت ۹ سالن در سینمای ساحل صرف کرده است، آن وقت موسسه «سینماشهر» به ما می‌گوید که بیشتر از یک میلیارد و نیم نمی‌تواند به ما بودجه دهد! اگر قرار است این موسسه تجهیزات سینمایی در اختیار ما قرار دهد که این کار را انجام دهد، اگر نه که بگویند تا ما بدانیم. در گذشته برای ساخت سالن سینما قراردادی بود که بر اساس آن یک سوم بودجه توسط سازنده، یک سوم توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یک سوم از استان مورد نظر تامین می‌شد که البته این یک سوم هم تعریف نشده است. البته نمی‌شود به این بخش خورده گرفت، چرا که بودجه محدودی در اختیار دارند و باید همه موارد را مدنظر قرار دهند.
در گذشته برای ساخت سالن سینما قراردادی بود که بر اساس آن یک سوم بودجه توسط سازنده، یک سوم توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و یک سوم از استان مورد نظر تامین می‌شد که البته این یک سوم هم تعریف نشده استوی بیان کرد: معتقدم در این زمینه کمیسیون فرهنگی مجلس می‌تواند ورود پیدا کند و یک اتفاق خوبی را برای سینمای ایران رقم بزنند، البته اگه برای سینمای ایران ارزش قائل هستند. مساله این است که فیلمسازان ما و آثارشان در تمام دنیا مطرح هستند و بهتر است قدمی برای سینماهای کشور برداریم. مدتی پیش یک تیم از سوریه برای بازدید به ایران آمدند و مجموعه‌های سینمایی شهر اصفهان را دیدند و بسیار تعجب کردند. می‌خواهم بگویم که ما در حوزه سالن سازی نسبت به بسیاری از کشورها بیشتر اطلاعات داریم اما مساله این است که با بودجه لازم برای این امر وجود داشته باشد.
قاصداشرفی در پاسخ به این پرسش که چرا دولت برای ساخت سالن‌سازی در سینما دیر به فکر افتاد، گفت: باید این را قبول کرد که دولت تاجر خوبی نیست، به همین دلیل باید بستر لازم برای سرمایه‌گذاری را فراهم کند. نباید فراموش کرد که هر زمان دولت تصمیم به انجام کاری گرفت، نتوانست بازدهی خوبی برای جامعه داشته باشد. معتقدم دولت باید بدون حضور مستقیم، بستر لازم برای ورود و سرمایه گذاری بخش‌های مختلف مانند بانک‌ها را در حوزه ساختمان سازی فراهم کند. در حال حاضر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بحث سالن سازی را توسط موسسه «سینماشهر» انجام می‌دهد و از این طریق می‌خواهد با یک بودجه بسیار محدود کل سینمای ایران را پوشش دهد، که این امر اصلا صحیح نیست، بلکه باید شرایط حضور بانک‌ها را در این عرصه فراهم کند و با معرفی افراد به بانک‌ها تسهیلات لازم را در اختیار متقاضیان قرار دهند.
وی بیان کرد: البته به خاطر دارم که در دوره‌ای دولت تلاش کرد تا چنین طرحی را اجرایی کند، در همین راستا سینمادارانی که قصد بازسازی سینمای خود و ساخت یک سالن جدید را داشتند به بانک‌ها مراجعه کردند و متاسفانه بانک‌ها در این زمینه همکاری لازم را انجام ندادند. در سال ۷۹ که «سینماشهر» هنوز فعالیت خود را به صورت جدی آغاز نکرده بود، قرار بود کسانی که به دنبال ساخت و یا بازسازی سالن هستند، تسهیلاتی را از بانک‌ها دریافت کنند. اما با توجه به اینکه بانک‌های مورد نظر حمایتی در این زمینه انجام نداد، تعداد کمی از متقاضیان موفق به دریافت وام شدند که البته این وام سال‌ها بعد به آنها اختصاص داده شد. به عنوان مثال برای بازسازی سینما «ماندانا» وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی من را به یک بانک معرفی کرد و نزدیک به ۵ سال طول کشید تا وام مورد نظر به من پرداخت شود، در واقع بعد از پایان ساخت سالن این مبلغ پرداخت شد، که البته چنین حمایتی، حمایت به شمار نمی‌رود.
مدیر انجمن سینماداران تاکید کرد: در حال حاضر هرچند «سینماشهر» در زمینه تامین و تجهیز سالن‌های سینمایی ورود پیدا می‌کند، که این امر درست نیست، معتقدم دولت باید راه سرمایه گذاری را تسهیل کند و گرفتاری برای سرمایه گذار فراهم نکند. یکی از مشکلاتی که در این زمینه وجود دارد این است که موسسه «سینماشهر» چگونه می‌تواند با بودجه محدودی که دارد سالن‌های سینمایی سراسر کشور را حمایت کند؟ در حال حاضر تنها شهرهای بزرگ در کشور مانند اصفهان، شیراز، خراسان رضوی از نظر سالن سازی در شرایط خوبی قرار دارند اما بسیاری از استان‌های کشور از این داشتن سینما محروم هستند. اگر دقیق تر بگویم که ۲۹۰ شهر در کشور وجود دارد که اصلا سالن سینما ندارد، تاکید می‌کنم که شهر نه شهرستان.
وی با اشاره به اینکه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صنوف سینمایی را به رسمیت نمی‌شناسد، توضیح داد: اگر صنوف سینمایی به رسمیت شناخته می‌شد، در بخش سالن سازی، هرکسی که به دنبال دریافت مجوز برای ساخت سالن بود، به صنف مربوطه معرفی می‌شد تا صنف براساس نیاز کشور برنامه ریزی مناسبی را برای ساخت و ساز و یا بازسازی سالن‌های سینمایی برنامه ریزی کند.
ادامه دارد…
Δ