جذابیت‌های «ترامپ» برای خلق کاریکاتور/ تاجری که خجالت نمی‌کشد!

سینما خراسان – گروه هنر- آزاده فضلی: دومین مسابقه بین‌المللی کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم» با موضوع ترامپ و سیاست‌های دولت آمریکا در دو شاخه کاریکاتور چهره ترامپ و کارتون با رویکردهای ترامپ؛ ایران‌هراسی و اسلام‌ستیزی، ترامپ و نژادپرستی همچون مهاجرین سیاه‌پوستان آمریکایی، ترامپ و مخالفت با رسانه‌های منتقد، ترامپ و دخالت در امور سایر کشورها (همچون ونزوئلا)، ترامپ و نقض قوانین و خروج از معاهدات بین‌المللی همچون برجام، منع تسلیحات هسته‌ای و گازهای گلخانه‌ای، ترامپ و فروش تسلیحات و مشارکت در جنگ‌ها همچون حمایت از عربستان در جنگ با یمن و ترامپ و رژیم صهیونیستی همچون انتقال سفارت آمریکا به بیت‌المقدس برگزار شد و نمایشگاه این رویداد از روز شنبه ۲۱ دی‌ماه در باغ موزه دفاع مقدس برپا شده است.

سیدمسعود شجاعی طباطبایی، محمدحسین نیرومند و سعید صادقی به همراه جیتت کاستانای اندونزیایی و شانکار پامارثی هندی، داوری این مسابقه بین‌المللی را برعهده داشتند و ۱۸۶۴ اثر کارتون و کاریکاتور از ۶۲۵ هنرمند را طی چندین مرحله، ارزیابی کردند.

داوری این مسابقه در مراحل مختلف در فضای مجازی انجام شد و در مرحله پایانی بعد از پایان داوری داوران خارجی، شجاعی طباطبایی، صادقی و نیرومند طی یک جلسه داوری فشرده، نتایج را اعلام کردند.

حضور دو هنرمند برجسته کاریکاتوریست بین‌المللی در ایران، بهانه‌ای شد تا گفتگویی با جمع داوران مسابقه «ترامپیسم» در سینما خراسان داشته باشیم.

جیتت کاستانای اندونزیایی در سال ۱۹۶۷ در سمارنگ اندونزی به دنیا آمد و هنوز در این شهر زندگی می‌کند. او یکی از معروف‌ترین کاریکاتوریست‌های کشورش است و بیش از ۲۰۰ جایزه در رقابت‌های کاریکاتور در سراسر دنیا از آن خود کرده است.

شانکار پامارثی در نجیردی پالی روستایی دورافتاده در نالگوندا استان تازه تأسیس تلانگانای هند به دنیا آمد. او هرگز تحصیلات آکادمیک در هنر نداشته اما از بچگی هنرهای زیبا را تحسین می‌کرد و در سن ده سالگی شروع به ترسیم طرح‌های کودکانه کرد. به محض فراغت از تحصیل، معلم نقاشی شد و بعدها در ۲۸ سالگی به حیدرآباد رفت تا شغلش را به عنوان کاریکاتوریست سیاسی و روزنامه‌نگار ادامه دهد و به یک مجله برجسته بومی به نام وارتا (Vaartha) پیوست و بعدها برای روزنامه دیگری به نام آندراجیوتی کار کرد و در حال حاضر در ساکشی مدیا Saakshi که روزنامه مشهور هندی است فعالیت می‌کند.

در ادامه مشروح گفتگوی سینما خراسان سیدمسعود شجاعی طباطبایی، سعید صادقی، جیتت کاستانا و شانکار پامارثی را درباره مسابقه «ترامپیسم» می‌خوانید.

* آقای شجاعی طباطبایی شما علاوه‌بر داور دومین مسابقه کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم»، دبیر این رویداد نیز هستید. لطفاً درباره دومین مسابقه «ترامپیسم» و رویکردهای متفاوت آن نسبت به دوره اول توضیح بفرمائید.

شجاعی طباطبایی: دومین دوره مسابقه بین‌المللی کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم» با توجه به سرمایه خوبی که از دوره اول این مسابقه در اختیار داشتیم، کلید خورد. بعد از اختتامیه اولین مسابقه «ترامپیسم» ارتباطات و تعاملات با هنرمندان دنیا در سطح دیگری قرار گرفت و ارتباطات‌مان تاکنون حفظ شده است.

شجاعی‌طباطبایی: این دو داور خارجی مسابقه «ترامپیسم»، نه تنها در مسابقات کاریکاتور عمومی دنیا، بلکه در مسابقات جبهه مقاومت، حضوری چشمگیر دارند یکی از دلایل موفقیت دومین دوره مسابقه نیز از لحاظ آماری، همین موضوع بود و شاهد حضوری خوبی در این دوره بودیم و البته اساتید بسیار بزرگ و برجسته کارتون و کاریکاتور دنیا برای ما کار ارسال کردند که هر کدام از آنها باعث اعتبار یک جشنواره است.

فراخوان دومین مسابقه «ترامپیسم» با تغییراتی اندک اعلام شد چراکه ترامپ با همان رویه قبلی کار خودش را دنبال کرد و حتی سیاست‌های غلط بیشتری پیش گرفت و اتفاقاً همین موضوع سبب شد در دومین مسابقه، هنرمندان با شتاب و شور بیشتری شرکت کنند.

* برای انتخاب داوران دومین مسابقه کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم» چه معیارهایی در نظر گرفتید؟

جیتت کاستانا و شانکار پامارثی هر کدام برای خود یک لشکر هستند و در تمامی مسابقات بزرگ دنیا حتی مسابقاتی که حضور در آن‌ها جسارت بالایی می‌خواهد، حضوری چشمگیر دارند. برای مثال جیتت کاستانا پوستر مسابقه کاریکاتور هولوکاست را طراحی کرد، مسابقه‌ای صهیونیست‌ها تمامی کاریکاتوریست‌های شرکت کننده در آن را تحریم کردند.

همچنین شانکار پامارثی در مسابقه هولوکاست مقام سوم کاریکاتور چهره را از آن خود کرد. در واقع این دو داور خارجی مسابقه «ترامپیسم»، نه تنها در مسابقات کاریکاتور عمومی دنیا، بلکه در مسابقات جبهه مقاومت حضوری چشمگیر دارند.

محمدحسین نیرومند نیز جزو هنرمندان پایه‌گذار عرصه کاریکاتور به حساب می‌آید یعنی اولین گروه کاریکاتور، اولین مجله تخصصی کاریکاتور و اولین دوسالانه کاریکاتور را شکل دادند که یکی از مهم‌ترین ملاک ما برای انتخاب ایشان به عنوان داور بود.

سعید صادقی نیز علاوه بر اینکه برگزیده اصلی اولین مسابقه «ترامپیسم» است، جزو کاریکاتوریست‌های برجسته ایرانی است که نام ایران را در دنیا مطرح کرده است و کارهای شاخصی در عرصه کاریکاتور دارد. در حال حاضر کاریکاتوریست‌های برجسته ایرانی را در دنیا به نام کوچک صدا می‌کنند.

کاستانا: ترامپ آدم خطرناکی به حساب می‌آید چون تاجر است؛ تاجرها فقط به فکر سود و زیان‌شان هستند و پول حرف اول را در ارتباطات آن‌ها می‌زند سعید صادقی: جیتت کاستانا خودش غول کارتون است و جوایز مسابقات را از آن خود می‌کند اما به من لقب مافیای کارتون می‌دهد.

* آقای کاستانا نظر شما درباره مسابقه کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم»، جایگاه و ضرورت برگزاری آن چیست؟

جیتت کاستانا: به نظر من باراک اوباما اگر مسأله‌ای داشت، با عقل و منطق آن را مطرح می‌کرد و مردم دنیا نیز آن را درک می‌کردند اما ترامپ آدم خطرناکی به حساب می‌آید چون تاجر است؛ تاجرها فقط به فکر سود و زیان‌شان هستند و پول حرف اول را در ارتباطات آن‌ها می‌زند. بنابراین تا زمانی که ضرر نکنند، خجالت نمی‌کشند و تا زمانی که سود می‌کنند به چیز دیگری توجه ندارند، به همین دلیل است که مسابقه کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم» جذاب است.

برای مثال ترامپ در زمان انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، قصد داشت از طریق پسر جو بایدن، جای پایش را در اروپای شرقی باز کند و نظرها را متوجه خودش کند و رأی‌ها را به نفع خودش برگرداند اما در این راه رسوا شد. به همین دلیل چون ترامپ شخصیتی پول دوست است، این مسابقه کارتون و کاریکاتور بسیار جذاب می‌شود؛ ۱۸۰۰ کارتون و کاریکاتور برای مسابقه «ترامپیسم» ارسال شد که همه آن‌ها خوب، جذاب و همه آن‌ها به روش‌های مختلف منتقد ترامپ بودند.

شانکار پامارثی: در ابتدا همدردی خودم را بابت شهادت سردار سلیمانی ابراز می‌کنم. من در بسیاری از جشنواره‌ها و مسابقه‌های کارتون و کاریکاتور حضور داشته‌ام اما مهمترین جشنواره کاریکاتور و کارتون، «ترامپیسم» است. ترامپ در حال چیدن دیواری به دور آمریکا است و مسأله‌ای که برای ایران به وجود آورده، برای انتخابات آینده است.

هنرمندان از ۷۹ کشور برای ابراز مخالفت خود نسبت به ترامپ و سیاست‌هایش در مسابقه کارتون و کاریکاتور ترامپیسم شرکت کردند و من هم افتخار داشتم که داور این مسابقه باشم. من نیز در روزنامه ساکشی که در آن مشغول کار هستم، بارها به ترامپ پرداختم، همچنان که چهره، حرکات، رفتار و عملکرد ترامپ بسیار مناسب خلق کاریکاتور و کارتون است. خیلی از کاریکاتوریست‌های جهان نیز عقاید و حسی که نسبت به ترامپ دارند، از طریق این هنر بروز می‌دهند.

صادقی: کاریکاتوریست‌ها از اقشار روشنفکر یک جامعه به حساب می‌آیند و اتفاقاً نوعی جامعه‌شناس هستند و به راحتی می‌توانند به شخصیت ترامپ بپردازند. در این مسابقه از کشورهای زیر سلطه آمریکا و اسرائیل، اثر ارسال می‌شود چراکه شخصیت ترامپ اقتضا می‌کند به او بپردازند این دومین‌بار است که به ایران می‌آیم اما این بار خیلی از دوستان و خانواده‌ام موافق آمدنم به ایران نبودند ولی من به آنها گفتم باید از مسابقه «ترامپیسم» حمایت کنم بنابراین به ایران می‌روم. سایت ایران کاریکاتور و هنرمندان ایرانی همچون مسعود شجاعی طباطبایی بسیار تلاش کردند که کمپین‌ها و مسابقات هنری «نه به جنگ» را رواج دهند که اتفاقاً پیشینه آن به مسابقات کارتون ضدتروریسم در ایران مثل «پایان یک داعش» بر می‌گردد.

سعید صادقی: حقیقت این است که شخصیت ترامپ نه تنها در ایران بلکه فراتر از آن، در دنیا نیز شناخته شده است، همان شخصیتی که به قول جیتت کاستانا، تاجر است و همه چیز را در پول خلاصه و با جسارت جملات زشتی را توییت می‌کند.

از طرفی وقتی مسابقه یا جشنواره‌ای با موضوع ضدترامپ یا ضدتروریست پدید می‌آید، سعی می‌کنند به واسطه هجمه‌های رسانه‌ای علیه آن‌ها اقدام می‌کنند. کاریکاتوریست‌ها از اقشار روشنفکر یک جامعه به حساب می‌آیند و اتفاقاً نوعی جامعه‌شناس هستند و به‌راحتی می‌توانند به شخصیت ترامپ بپردازند.

در این مسابقه از کشورهای زیر سلطه آمریکا و اسرائیل، اثر ارسال می‌شود چراکه شخصیت ترامپ اقتضا می‌کند به او بپردازند. ترامپ با وجود اینکه رسانه‌های بسیاری را تحت سلطه دارد اما ۱۸۰۰ اثر علیه او و حامیانش به مسابقه «ترامپیسم» می‌رسد! در ادامه باید اذعان کنم کارتون‌ها جنبه مثبت و منفی دارند که کارتون‌های حول موضوع ترامپ، همگی منفی هستند و این نشان‌دهنده این است که دنیا زورگویی را بر نمی‌تابد.

* از آنجایی که مسابقه کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم»، رویدادی متفاوت از بقیه جشنواره‌ها و مسابقات جهانی کاریکاتور و کارتون در دنیا محسوب می‌شود، معیارهای داوری در این مسابقه که مدنظر داوران قرار می‌گیرد، چیست؟ آیا فقط کافی است که حس نفرت نسبت به این شخصیت در یک اثر کارتون یا کاریکاتور نمایش داده شود؟

صادقی: از نظر من معیارهای داوری در مسابقه کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم»، از دو منظر قابل توجه بود؛ اول، به روز بودن افکار هنرمند کارتونیست و نزدیک بودن به عقاید و شخصیت ترامپ و دوم، بحث هنری و تکنیکی اثر مدنظر است. از این دو منظر، آثار را در چند مرحله مورد ارزیابی قرار دادیم و هر چه به مراحل پایانی نزدیک شدیم، آثار با حساسیت بیشتری سنجیده شدند. همچنین جهان شمول بودن ایده اثر بیشتر مدنظر قرار گرفته است.

در کاریکاتور نیز فقط دفرمه شدن چهره، در داوری مدنظرمان نبود، بلکه اگر تماشای یک کاریکاتور درونیات اصلی شخصیت را القا کند، مخاطب نیز با آن ارتباط برقرار می‌کند که این نوع طراحی‌ها از عهده هر کاریکاتوریستی بر نمی‌آید.

شجاعی‌طباطبایی: در داوری آثار کاریکاتور و کارتون، بحث موضوع بسیار مهم بود و آثار باید منطبق بر موضوعات و رویکردهای مدنظر مسابقه خلق می‌شدند. البته علاوه‌بر مباحثی که آقای صادقی مطرح کرد، خلاقیت و نوآوری نکته مهمی است که مدنظر داوران قرار گرفت و آثاری که هنرمندان‌شان هر چه خلاقانه‌تر به موضوع ترامپ پرداخته بودند اولویت بالاتری برای حضور داشتند.

نکته دیگر این بود که یک اثر باید بتواند به درستی مفهوم را منتقل کند. برای مثال آثاری به مسابقه ارسال شده بودند که به دلیل پیچیدگی مفهوم آنها، در داوری رد شدند چراکه درک چندین موضوع به صورت توأمان برای مخاطب سخت است و درکش مشکل بود و این در حالی است که مخاطب کاریکاتور باید سریع موضوع را درک کند.

میزان مشارکت هنرمندان ایرانی در دومین مسابقه «ترامپیسم» نزدیک به یک سوم شرکت‌کنندگان بود به همین دلیل تصمیم گرفتیم در دو بخش کارتون و کاریکاتور، ۵ جایزه ویژه و یادمان شهید سلیمانی برای هنرمندان ایرانی در نظر بگیریم.

جیتت کاستانا: کارتونیست‌های بسیار بزرگی آثارشان را برای دومین مسابقه «ترامپیسم» ارسال کرده بودند مثل آنجل بولیگان از مکزیک. این کاریکاتورها در ابتدا از نظر موضوع، سپس از لحاظ ایده و تکنیک اجرایی و هنری سنجیده شدند. البته داوری نهایی آثار بر اساس بیشترین امتیازی سنجیده شد که آثار از داوران دریافت کرده بودند و جمع برآیند امتیازات مورد نظر قرار گرفت.

شانکار پامارثی: داوری سختی را در این مسابقه داشتیم اما من در نهایت با توجه به ایده آثار به آن‌ها رأی دادم یعنی هر کدام ایده نویی را اجرا کرده بود مدنظر من قرار می‌گرفت. با برخی تازه کارها آشنا شدم که آثار خوبی را با ایده‌های جالب و ظرافتی خاص ارسال کرده بودند.

صادقی: فینال داوری ما یعنی من، شجاعی طباطبایی و نیرومند حضوری بود اما با آثاری که دو داور خارجی داوری و نفر اول تا سوم را تعیین کرده بودند، از نظر امتیازی نزدیک بود یعنی آثاری مشابه از نظر داوران امتیازات بالایی گرفته بودند و به همین دلیل در پایان کار داوری و بررسی برآیند همه نظرات برای تعیین افراد برگزیده، سریع به نتیجه رسیدیم.

* در مورد عکس‌العمل‌های احتمالی آمریکا و اسرائیل چه پیش‌بینی‌هایی دارید؟

شجاعی‌طباطبایی: زمانی که هنوز فراخوان مسابقه «ترامپیسم» را اعلام نکرده بودیم روزنامه تایمز اسرائیل، حملاتش به ما را آغاز کرد و ادعا کرد که ما با دلار قصد داریم هنرمندان را جذب کنیم. این در حالی بود که جایزه‌های مسابقه «ترامپیسم» اصلاً قابل مقایسه با جوایز مسابقاتی که با موضوعات اسلام‌هراسی و ایران‌ستیزی برگزار می‌شوند، نیست اما آن‌ها با مشارکت‌کننده کمتری نسبت به ما مسابقه خود را برگزار می‌کنند که این موضوع نقض حرف‌های آن‌هاست و نشان می‌دهد که آن‌ها قصد دارند با پول هنرمندان را جذب کنند.

نکته جالب در دومین مسابقه ترامپیسم این بود که خیلی از کاریکاتوریست‌های بزرگ دنیا اعلام کردند اثر برای مسابقه ارسال می‌کنند اما نه برای شرکت در رقابت، بلکه فقط برای اینکه آثار در نمایشگاه به نمایش درآید. در واقع این هنرمندان که اسم و رسم‌شان برای مسابقه اهمیت دارد و اعتبار می‌آورند، حمایت خود را از مسابقه «ترامپیسم» اینگونه ابراز کردند مثل میخائیل کنتوریس از یونان.

نکته دیگر اینکه کارلوس لاتوف آرژانتینی و لوک دسچیمابکر هنرمند کاریکاتوریست بلژیکی از چهره‌های هنری جهانی هستند که آثار بسیاری در عرصه هنر مقاومت دارند. یکی از پیشنهادات ما به حوزه هنری این بود که در هفته هنر انقلاب اسلامی، علاوه بر هنرمندان ایرانی، هنرمندان خارجی نیز در هنر مقاومت مورد تجلیل واقع شوند که در حال بررسی این موضوع هستند.

* آیا داوران برای این مسابقه اثر تازه‌ای خلق کرده‌اند و آیا این آثار به نمایش در می‌آیند؟

شجاعی‌طباطبایی: بله هر کدام از داوران خارجی سه اثر مرتبط با ترامپ ارسال کردند. برای اولین بار در کاتالوگ مسابقه «ترامپیسم ۲» آثار داوران مرتبط با مسابقه نیز منتشر شده است، همچنین بخشی مجزا در نمایشگاه داریم که آثار داوران در آن به نمایش در می‌آید. نمایشگاه آثار دومین مسابقه کارتون و کاریکاتور «ترامپیسم» نیز یکشنبه ۲۲ دی ماه در گالری عالی حوزه هنری گشایش می‌یابد.