جلوه «نور» در تابلوی نقاشی/ لایه‌های پنهان عاشورا که تماشایی شد

سینما خراسان- گروه هنر- آزاده فضلی: نمایشگاه نقاشی‌های عاشورایی عبدالحمید قدیریان با عنوان «هم‌پای نور» در موزه هنرهای معاصر فلسطین برپاست و در آن، ۲۵ اثر از جدیدترین آثار این هنرمند نقاش و محقق هنر دینی به نمایش درآمده که در آنها به ابعاد مختلف «نور» پرداخته شده است.

عبدالحمید قدیریان هنرمند پیشکسوت نقاش و خالق آثار نمایشگاه «همپای نور» درباره حس درونی برای خلق این آثار و بازنگری‌هایی که روی این آثار دارد، به سینما خراسان گفت: معتقدم عاشورا نقطه عطف هستی است. خداوند وقتی شروع به خلقت کرد، زمانی که لوح و قلم را آفرید اولین کلمه‌ای که بر لوح نوشت «قتل حسین» بود و آن پایان نبود بلکه شروع حیات بود. «قتل حسین» در عالم معنا، به معنای حیات است. در عالم مادی، ما و با نگاه ما انسان‌ها، این واقعه مرگ‌گونه جلوه دارد و ما به چشم نابودی به آن نگاه می‌کنیم، در صورتی که از نگاه الهی و آنچه که خدا ما را به آن دعوت می‌کند، این نگاه، نگاه زندگی بخش است.

وی با بیان اینکه درک این مطلب سنگین است، تاکید کرد: از آنجایی که می‌خواهم این مفهوم را متوجه شوم سعی می‌کنم در حیطه مفهوم عاشورا، آثارم را در زوایای مختلف خلق کنم، البته قصد من خلق تابلو نیست و برای درک این مفهوم سنگین الهی است که حول موضوع عاشورا کارهایم را انتخاب می‌کنم.

در آثارم سعی دارم این موضوع را برای مخاطب به نمایش بگذارم که خداوند امام حسین علیه السلام را نقطه عطف شهادت در جهان قرار داد تا برای ما درس زندگی باشد؛ به همین دلیل بارها شده تا یک نقاشی را تا انتها کشیده و دوباره آن را بازنگری کرده‌ام قدیریان تصریح کرد: در آثارم سعی دارم این موضوع را برای مخاطب به نمایش بگذارم که خداوند امام حسین علیه السلام را نقطه عطف شهادت در جهان قرار داد تا برای ما درس زندگی باشد؛ به همین دلیل بارها شده تا یک نقاشی را تا انتها کشیده و دوباره آن را بازنگری کرده‌ام و از این بازنگری‌ها ابایی هم ندارم.

قدیریان درباره موضوع آثار نمایشگاه «همپای نور» نیز گفت: تابلوها از نظر مفهومی همگی عاشورایی هستند؛ برخی با موضوع اربعین، برخی عاشورایی و باقی آنها نیز مفاهیم عاشورایی دارند. در این مجموعه تلاش کردم تا فاعلیت خدا را در صحنه‌های مختلف با نشان دادن نور الهی مطرح کنم که در همه صحنه‌ها و لحظات، فاعلیت با خداست و خدا از مجرای ولایت همه کارها را انجام می‌دهد. به همین دلیل «همپای نور» ترجمانی از همپای با ولایت است.

خوشبخت: لایه‌های پنهانی از عاشورا در تابلوهای قدیریان روایت می‌شود

مهرداد خوشبخت کارگردان فیلم سینمایی «آبادان یازده شصت» که برای تماشای نمایشگاه «همپای نور» آمده بود، درباره آثار این نمایشگاه و نوری که در این آثار وجود دارد، به سینما خراسان گفت: در آثار نمایشگاه نور رنگ دارد در صورتی که نور سفید است و رنگی ندارد؛ در آثار این نمایشگاه، نور که زرد است، گرما و انرژی دارد. در این آثار نور تابیده نشدند بلکه انگار این رنگ‌ها روی آدم‌های تابلو ریخته می‌شود و در نهایت رنگ آنها را نشان می‌دهد و آدم‌ها را تابعی از خودش می‌کند. با نقاشی آشنایی ندارم اما به عنوان کارگردانی که با فیلمبرداری و تصویر آشنایی دارم، فکر می‌کنم وسعت برخی از نقاشی‌های نمایشگاه بیشتر است و انگار با لنز واید ثبت شده‌اند و همه سوژه‌های نقاشی‌شده، به یک اندازه وضوح دارند.

وی تاکید کرد: به نظر من این نوعی تکنیک، سلیقه نقاش است و پیچیدگی نه به معنای عمیق نبودن بلکه تکلف، در نگاهش وجود ندارد. در واقع آقای قدیریان، تفکراتش و همه آنچه از مفهوم عاشورا در ذهن دارد، اینگونه روی بوم می‌آورد.

خوشبخت درباره حسی که مجموعه تابلوهای «همپای نور» برای مخاطب به همراه دارد، توضیح داد: قاعدتاً پس از دیدن این نقاشی‌ها، حس خشونتی که معمولاً ممکن است از کشته شدن و سر بریدن‌های واقعه عاشورا به انسان دست بدهد، وجود ندارد. انگار یک موضوع خشن اتفاق افتاده اما در تابلوها این خشونت دیده نمی‌شود و لایه‌های پنهانی از آن واقعه تصویر شده است. بیشتر تابلوها، حس ارتباطی آدم‌ها با نور و آسمان است و نه حضور آنها روی زمین. به همین دلیل، مخاطب آسمان در ذهنش می‌ماند.

سیفی: آثاری که در آنها وصل شدن به عالم معنا نمود دارند

ناصر سیفی هنرمند نقاش و منتقد هنری درباره نقاشی‌های نمایشگاه «هم‌پای نور» به سینما خراسان گفت: همه ما از حضرت آدم تا زمان حاضر، مجبوریم با ابزار مادی زندگی‌مان را سر کنیم و گریزی از فضا و ابزار مادی وجود ندارد. ما در عالم هنر و برای تبیین یا بیان تصاویر و دل‌مشغولی‌هایی که داریم، ناگزیر به استفاده از ابزار مادی هستیم. هنرمند از آن چیزی که می‌بیند یا دغدغه‌ای که دارد، گزارش می‌دهد؛ در این نمایشگاه نیز با مجموعه‌ای مواجهیم که می‌توان گفت هنرمند در جستجوی نور و حقیقت عالم است.

وی در توضیح این مطلب بیان کرد: به حسب ظاهر وقتی کارها را می‌بیند، چند برخورد در قبال آنها به وجود می‌آید؛ اول برخورد مادی و تکنیکال است که در کارها از رنگ‌ها، پرسوناژها و المان‌های مشخص استفاده شده است و در برخی از منظرها احساس تکرار نیز نمود دارد. دوم اینکه می‌توان از برخی نماها ایراد گرفت که چرا یک پرسوناژ در پلان مدنظر قرار دارد اما واقعیت امر این است بدون اینکه بخواهیم موضوع تکنیک و فرم را توجیه کنیم، در این آثار تکنیک و فرم، دغدغه هنرمند به حساب نمی‌آید و بیشتر جستجوی معنا از آثار درک می‌شود.

سیفی تاکید کرد: به هر حال هنرمند توانسته با فرم و تکنیک، ظاهر سوری و مناسب به وجود بیاورد اما اینکه فرد هنرمند، دغدغه دارد که از عالمی که درگیرش است و جذبش شده، گزارش‌هایی می‌دهد، مهم است.

وی با اشاره به آیه‌ای از قرآن، توضیح داد: در بحث هدایت، خداوند خودش را ولی افرادی خطاب می‌کند که ایمان آوردند و آنها را از ظلمت به سوی نور هدایت می‌کند. در بحث عاشورا و سیره اهل بیت (ع)، این سیر حرکت به سوی نور را می‌بینیم و معتقدیم که زندگی حضرات معصوم (ع) در مسیر نور است و خودشان نیز منشعب از نور حقیقی عالم هستند. به همین دلیل در این آثار، ما با ایده اصلی یعنی رنگ مواجهیم و رنگ‌ها به سمت معنا می‌روند و اشیا و افراد نیز متأثر از این رنگ عالم هستند. رنگ‌ها در مواجهه با نور معنا پیدا می‌کنند و در عالم مادی نیز با تضاد و کنتراست مواجهیم؛ همانطور که عالم بدون تضاد معنا ندارد، در این نقاشی‌ها نیز نمود دارد و استفاده از تضاد، امری عادی است اما کاربرد تضاد در این آثار به معنای خیر و شرّ است.

این منتقد هنری اظهار کرد: در این آثار دغدغه هنرمند که در حال تلاش برای ثبت چنین لحظاتی است، نمود دارد و از این جهت برای مخاطب تأمل برانگیز است؛ اینکه هندسه فضا شکسته است و مقیاس‌های زمانی شکسته می‌شود، برای منِ مخاطب جالب است.

تابلوی «عصر عاشورا» محمود فرشچیان، با چند پرسوناژ و یک اسب، فضایی را تصویر کرده که حتی آدم‌‎هایی که به عاشورا باور کمتری دارند نیز دچار حزن می‌شوند و این همان وصل شدن به عالم معناست وی در پایان تاکید کرد: گاهی هنرمند آثار بسیاری در یک فضا خلق می‌کند اما شاید تنها یک یا دو اثرش گریبان مخاطب را می‌گیرد و مخاطب را به آن تأثیرگذاری مطلوب می‌رساند برای مثال تابلوی «عصر عاشورا» محمود فرشچیان، با چند پرسوناژ و یک اسب، فضایی را تصویر کرده که حتی آدم‌‎هایی که به عاشورا باور کمتری دارند نیز دچار حزن می‌شوند و این همان وصل شدن به عالم معناست که برای مخاطب در مواجهه با یک اثر به وجود می‌آید.

در استیتمنت این نمایشگاه به قلم عبدالحمید قدیریان آمده است: «آن زمانی که روح خدا (ره)، برایمان از نور خدا می‌گفت و اینکه نور خدا در کشور ایران، تجلی یافته؛ انگار بی‌تاب این بودیم تا تأثیراتش را بیابیم، ماجراهای مهمی در خلال دوران گام اول انقلاب، واقع شد که جز با چنین نگاهی، نمی‌توانستیم توصیف‌شان کنیم. از ماجرای طبس که دست نورانی خدا، شن‌ها را به سوی دشمن روانه کرد و محاسبات و نقشه‌هایشان را به هم ریخت تا امروز که بارها و بارها، رهبر معظم انقلاب از دست قدرت الهی در ماجراهای مهم کشور، می‌فرمایندکه عموماً هم صحنه‌های تجلی این نور در شداید بود. اما حتی وقتی‌که به ظاهر هم ماجرایی در پیش نباشد، فکر و ذهن شیفتگان روح خدا و خلف صالحش، آرام و قرار ندارد؛ چون توجهشان به سوی مقوله‌ای جلب شده تا به آن نرسند، آرام نمی‌یابند؛ اینکه منبع آن نور کجاست، از کدام دریچه و در کدام زمان‌ها، بیشتر می‌تابد؟ چطور می‌توان با آن نور، آشنا شد؟ انس گرفت؟ همراه شد؟ و چه بسا به توفیق الهی، هم‌پا شد؛ «هم‌پای نور»

بر این اساس، نمایشگاه «هم‌پای نور» تا ۱۹ شهریور ماه در موزه هنرهای معاصر فلسطین واقع در خیابان ولیعصر (عج)، خیابان بزرگمهر، نبش خیابان برادران شهید مظفر، پلاک ۷۲ برقرار است.