مدیری که صنعت سینمای آلمان را تحت تأثیر قرار داد

سینما خراسان-گروه هنر-مازیار معتمدی: هر چند کاسلیک دیگر مدیریت جشنواره فیلم بین‌المللی برلین را برعهده نخواهد داشت اما نقشی تاثیرگذار در صنعت فیلم آلمان داشت و در آینده نیز به نوعی دیگر این نقش را ادامه خواهد داد.

وی هر چند درباره برنامه‌های آینده‌اش کم صحبت کرده اما پیشنهادهای مختلف داشته است و امسال قرار است زندگینامه خود را با عنوان «پابرجا روی زمین ماندن» به زودی راهی بازار کتاب ‌کند.

وی می‌گوید: هنوز اینجا هستم، تا ژوئن خواهم بود. بعد یک استراحت تابستانی می‌کنم تا ببینم برای آینده چه برنامه‌هایی دارم. مطمئنم به چیزهایی فکر می‌کنم. باید دید. نمی‌خواهم چیزی را حالا اعلام کنم اما فکر می‌کنم به طور کامل از صحنه محو نشوم.

آقای مدیر فعلا به فردا فکر نمی‌کند

کاسلیک از سال ۲۰۰۱ به عنوان کارگردان هنری و مدیرعامل برلیناله فعالیت کرده است. در حالی که او دوست داشته است که مسئولیت‌هایش را کمتر کند و با فستیوال باقی بماند، اکنون درگیر تصمیم گیری درباره رهبری یک برنامه دیگر است.

وی می گوید: الزاما به این معنی نیست که بخواهم همه چیز را کنار بگذارم اما قطعا نمی‌خواستم همان برنامه را ادامه بدهم. این را ۲ سال پیش به وزیر فرهنگ کمیسیون فدرال‌ یعنی مونیکا گوترس هم گفتم. احتمالا به کارهایی ادامه می‌دهم اما نه با یک مسئولیت دوگانه. هیچ جشنواره درجه یک این طوری مدیریت نمی‌شود. فشار این کار خیلی زیاد بود. باید یک کمی درستش کرد. رسیدن به این تصمیم سخت بود اما حالا احساس آرامش می‌کنم.

کارلو چاتریان کارگردان هنری پیشین جشنواره فیلم لوکارنو و ماریته ریسن‌بِک مدیر «جرمن فیلمز» سال آینده به عنوان کارگردان هنری و مدیر اجرایی برلیناله فعالیت می‌کنند.

کاسلیک می‌گوید: امیدوارم آنها با شادمانی و گرد آوردن فیلم‌های خوب به خدمت دادن به هواداران برلیناله ادامه بدهند. وی در ادامه می‌گوید هیچ توصیه خاصی برای ادامه دهندگان راهش ندارد.

مسیر ۱۸ ساله چگونه طی شد

پس از موفقیت موریتس دی هالدن، کاسیلک ۱۸ سال پیش جایگزین او شد و تلاش کرد تا برلیناله را تا آنجا که می‌تواند مردمی‌تر کند. او با طنز مردم‌پسندانه و رفتار گشاده‌رویانه‌اش در طی این رویداد موفق شد تا هم علاقه‌مندان فستیوال‌ها و هم مهمانان مشهور را جذب این رویداد کند. وی همچنین تغییراتی در جشنواره ایجاد کرد و بخش‌هایی را گسترس داد و یا بخش‌های جدید را به جشنواره افزود که بسیاری از آنها در دیگر جشنواره‌های درجه یک دنیا نیز به عنوان الگو پذیرفته شدند.

کاسلیک به ویژه به برنامه استعدادهای برلیناله افتخار می‌کند که به زبان اصلی به عنوان «تلنت کمپوس» شناخته می‌شود؛ بخشی که در طی این سال‌ها رشد کرده و در خدمت طیف وسیعی از فیلمسازان بوده است.

خودش اشاره می‌کند که: این قطعا یک مدل موفقیت‌آمیز بود که اکنون در هفت نقطه دنیا و برلیناله اجرا می‌شود.

به گفته وی برنامه‌های استعدادها اکنون در بیروت، بوینوس‌آیرس، دوربان، گوآدالاخارا، ریودوژانیرو، سارایوو و توکیو دنبال و اکنون حدود ۱۰ درصد از برنامه سالانه برلیناله از استعدادهای درخشان تشکیل می‌شود.

یکی دیگر از دستاوردهای بزرگ کاسلیک گسترش برنامه «کیندر فیلم فِست» یا «جشن فیلم بچه‌ها» در بخش «نسل» و افزودن بخش جانبی «نسل ۱۴+» با هدف نوجوانان بوده است.

می گوید: با این کار مخاطبانی به دست آوردیم که در غیر این صورت هرگز آنها را نمی‌داشتیم. به عنوان پدر یک پسر ۱۴ ساله، می‌دانم چقدر مهم است که او به جای این که جلوی کامپیوترش بنشیند، به صورت فیزیکی به سینما برود. از ۲۰۰۶ وقتی ما بخش «نسل» را ایجاد کردیم، مخاطبانمان از ۱۵ هزار بچه به ۷۰ هزار نفر در هر سال رسید.

لحظه‌های فراموش نشدنی

کاسلیک همچنین نمایش نسخه بازسازی شده «متروپولیس» فریتس لانگ در سال ۲۰۱۰ را به خاطر می‌آورد که در دروازه براندنبورگ به نمایش درآمد و لئوناردو دی کاپریو از جمله تماشاگران آن بود. می‌گوید: واقعا خوب بود. برلیناله در فضای باز در هوای ۲ درجه زیر صفر و در حالی که برف می‌آمد. واقعا جادویی بود – والبته سرد.

وی از لحظه‌های خیلی خاص خود هم می‌گوید از جمله این که حضور کنار مریل استریپ به عنوان رییس هیات داوران خیلی هیجان انگیز بود.

در ادامه می‌افزاید: من همیشه عاشق فیلم‌های بزرگ موزیکال بودم. دیدار هری بلافونته واقعا چشمگیر بود. حضور رولینگ استونز و افتتاح جشنواره با «درخشش یک نور» مارتین اسکورسیزی درباره موفق‌ترین گروه راک در تاریخ موسیقی اعجاب‌آور بود . دیدار پتی اسمیت … اما در عین حال همه‌اش هم لذت‌بخش نبود. طبیعتا گرفتاری‌هایی هم وجود داشت. «کوهستان سرد» را به یاد بیاورید که با حضور سه ستاره بزرگ نیکول کیدمن، رنه زلوگر و جود لاو نمایش داده نشد. این واقعا ناخوشایند بود- این که فیلم افتتاحیه جشنواره در برلیناله با سه ستاره بین‌المللی نمایش داده نشود واقعا بد بود.

به رقابت‌ها هم اشاره می‌کند و می‌گوید: رقابت با کن و ونیز پر از استرس بود. نمی‌خواستم فستیوال سوم باشم. این واقعا پر استرس بود.

در طول دوران ریاستش، کاسلیک همچنین با کوهی از انتقادها از کیفیت بخش رقابتی تا ابعاد برنامه‌ها روبه رو بوده است.

جشنواره‌ای که مردمی شد

برای بسیاری از فیلمسازان، اما در هر حال، کاسلیک برای همیشه با پیشرفت‌های آغازین کار آنها گره خورده است.

فاتح آکین کارگردان ترک تبار آلمانی که جدیدترین فیلمش با عنوان «دستکش طلایی» در این دوره رقابتی حضور دارد می گوید: همه چیز به سال ۲۰۰۴ برمی‌گردد و تجربه نمایش «در برابر دیوار» که در واقع «باران بنفش» من بود. فیلم جایزه فستیوال را برد و کار من به عنوان یک حرفه بین‌المللی از آنجا شروع شد. اگر کاسلیک فیلم را برای بخش رقابتی انتخاب نکرده بود، اصلا نمی‌دانیم همه چیز چطور تغییر می‌کرد؟ به این ترتیب من واقعا از این مرد و کار حرفه‌ایش ‌متشکرم.

آکین در ادامه می‌گوید: وقتی دیتر فستیوال را به دست گرفت، آن را به یک جشنواره مردمی بدل کرد که قابل مقایسه با جشنواره تورنتو است. ناگهان دیگر فقط افراد خاص نبودند که در یک چرخه بسته بخواهند سینما بروند؛ بلکه این مردم بودند که می‌آمدند. او شهر را از نظر سینمایی آموزش داد و تب برلیناله را در شهر و خیابان‌ها پراکند.

فاتح افزود: کاسلیک و تیمش همچنین تلاش کردند تا استعدادهای جدید را کشف کنند و بیان‌های آوانگارد و موضوع‌های سیاسی را نیزکه دیگران خیلی با آنها راحت نبودند، مورد توجه قرار دادند.

توجه به سینمای غیرهالیوودی

در حالی که برلین به طور منظم تولیدات اصلی هالیوود را مورد نظر دارد، در پلتفرم سینمای جهان، به ویژه به سینمای آسیا، آمریکای لاتین و اروپای شرقی خدمت کرده است. در دهه گذشته، برندگان خرس طلای برلین شامل ایران، پرو، بوسنی هرزگوین، آفریقای جنوبی، چین، برزیل، رومانی و مجارستان بوده‌اند.

کاسلیک یادآوری می‌کند: اصلا مهم نبود که فیلم‌های بزرگ آمریکایی جایزه‌ای نبرند، مهم این بود که دیگر کشورها تحت سلطه این فیلم‌ها نمانند. من همیشه توانستم به توازن خوبی در این میان برسم. ما فیلم‌های عالی با ستاره‌های بزرگ از آمریکا داشتیم. من رابطه خیلی خوبی با استودیوهای آمریکا داشته‌ام، با کمپانی‌های فروش بین‌المللی و جوامع فیلم‌های مستقل.

از سوی دیگر، برای ما خیلی مهم بود که به سنت‌ها وفادار بمانیم. آسیا در برلیناله بیمه شد. سینمای آمریکای لاتین به یک عامل همیشگی بدل شد که بخشی از آن برای «بنیاد سینمای جهانی» بود که در نتیجه آن بسیاری از فیلم‌های خیلی موفق – نه تنها در برلیناله- اکران شدند.

در واقع فیلم پرویی و برنده خرس طلای ۲۰۰۹ یعنی «شیر اندوه» توسط همین بنیاد اکران شد و فیلم تایلندی «عمو بونمی که می‌تواند زندگی‌های گذشته‌اش را صدا کند» سال ۲۰۱۰ برنده نخل طلای کن شد.

او می گوید: ما روابطمان را با اروپای شرقی نیز دوباره از نو ساختیم و این دربرگیرنده همه فیلم‌های اروپای شرقی می‌شد که ما از کشورهایی مانند رومانی، بغارستان، جمهوری چک، روسیه و دیگر کشورها به جشنواره آوردیم.

کاسلیک ریسک‌هایی را پذیرفت که نشان دادن فیلم هشت‌ساعته «لالایی راز و رمز غمگین» ساخته لاو دیاز کارگردان فیلیپینی از جمله آنها بود. او گفت: «ما این انتخاب را با مریل استریپ به عنوان رییس هیات داوران انجام دادیم که درنهایت جایزه‌ای هم به فیلم تعلق گرفت. این انتخاب می‌توانست با استقبال روبه رو نشود و در جهت بدی پیش برود.»

در عین حال، برلیناله به تحسین از فیلم‌های به یادماندنی آمریکایی از جمله «دار و دسته نیویورکی» و «شاتر آیلند» مارتین اسکورسیزی، «خون به پا خواهد شد» پل توماس اندرسون، «تنبام‌های سلطنتی»، «هتل بزرگ بوداپست» و «جزیره سگ‌ها» وس اندرسون پرداخته است.

خط نمایش اصلی امسال شامل آثاری توسط فیلمسازان جدید و بازگشته می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به فیلم افتتاحیه ساخته لون شرفیگ یعنی «مهربانی غریبه‌ها»، «آقای جونز» اثر آگنیژکا هولاند، «الیسا و مارسلا» ساخته ایزابل کوشت، «اوندوگ» ساخته وانگ کوانان و نخستین تجربه کارگردانی ستاره سریال «نارکز» یعنی واگنر مورا با عنوان «ماریگلا» اشاره کرد.

از تعدادی از چهره‌های محبوب برلیناله پرسیده شد که دیتر کاسلیک برای آن‌ها چه معنی‌ای دارد و آن‌ها پاسخ‌های خود را درباره رییس فستیوال برلیناله چنین به زبان آوردند:

سلبریتی‌ها چه می‌گویند

جورج کلونی؛ بازیگر، نویسنده، کارگردان

«فستیوال فیلم برلین این شانس خوب را داشته که دیتر ۱۷ سال مسئولیت هدایت آن را بر عهده داشته است. اشتیاق و هوش و ذوق او بخشی بزرگ از خاص بودن این فستیوال هستند. او عاشق فیلم است و آن را در تمام انتخاب‌هایش از فیلم‌ها تا هیات داوران نشان می‌دهد. او دوست داستان‌سرایان است. خیلی از دیدن اینکه می‌رود ناراحت هستیم. به شدت دلمان برای او تنگ خواهد شد.»

کلونی بارها به برلین سر زده است. از جمله حضورهای او در فستیوال می‌توان از نمایش «سه شاه» در سال ۲۰۰۰ و «مردان یادواره‌ها» در سال ۲۰۱۴ به عنوان کارگردان و ستاره اشاره کرد.

شارلوت رمپلینگ؛ بازیگر

«دیتر مردی حیرت‌انگیز است. او ترکیبی جذب‌کننده از اشتیاق است که سورآل و نرمال را در یک برلیناله زیبا با هم مخلوط می‌کند.»

رمپلینگ امسال در دوره ۲۰۱۹ جایزه خرس طلای برلیناله را دریافت خواهد کرد. او در سال‌های ۲۰۰۰، ۲۰۰۶، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۵ هم در فستیوال حضور داشت.

جیمز شیموس؛ نویسنده، تهیه‌کننده، کارگردان

«هنوز نمی‌توانم کاملا این حقیقت را باور کنم که همان دیتر کاسلیکی که با این وقار، اشتیاق و استعداد دیپلماتیک فستیوال برلیناله را هدایت کرده همان دیتر کاسلیکی است که کتابی را درباره نان شیرینی بیگل نوشته است. جدی می‌گویم، یک کتاب کامل درباره بیگل. فقط به همین خاطر هم که شده او را دوست داریم.»

شیموس سال ۲۰۱۴ رییس هیات داوران بخش بین‌المللی بود و سال ۲۰۱۶ به عنوان کارگردان فیلم «خشم» و سال ۲۰۱۷ فیلم «انتخاب جان بنت» را به عنوان تهیه‌کننده همراهی کرد.

ایزابل کوشت؛ نویسنده، کارگردان

«چه چیزی می‌توانم بگویم؟ دیتر همیشه به من باور داشت. همیشه. از همان آغاز مسیر حرفه‌ای کاری‌ام و حتی در لحظه‌هایی که به خودم باور نداشتم. او بامزه‌ترین، وفادارترین، باهوش‌ترین و جذاب‌ترین فردی است که تا به حال دیده‌ام. عمیقا عاشق فیلم است، نه این که تنها دستگاه زرق و برق مصنوعی‌ای که دور صنعت فیلم شکل گرفته است را دوست داشته باشد. او و سخنرانی‌هایش همیشه نقطه عطف برلیناله هستند.»

کوشت با فیلم «چیزهایی که هرگز به تو نگفتم» سال ۱۹۹۶ برای نخستین بار در برلیناله شرکت کرد و بعد از آن بارها در این فستیوال حضور داشت که آخرین بار آن مربوط به سال ۲۰۱۸ با فیلم «کتاب‌فروشی» می‌شد.

ویلم دفو؛ بازیگر

«دیتر با سلیقه، جرات، حس شوخ‌طبعی و رابطه قدرتمندش با فیلمسازان توانسته برلیناله را قدرتمند کند. و چه کس دیگری می‌تواند سخنرانی‌هایی به این بامزگی و در عین حال جدیت داشته باشد؟ او را خیلی دوست دارم.»

سال ۲۰۰۷، دفو عضوی از هیات داوران بین‌المللی برلیناله بود و فیلم «واکر» را ارایه کرد. او در سال‌های بعد هم به فستیوال بازگشت و سال ۲۰۱۸ جایزه افتخاری خرس طلایی را دریافت کرد.

نینا هاس؛ بازیگر

«دیتر یکی از بزرگ‌ترین قلب‌ها را در صنعت فیلم دارد. او عمیقا به بشر اهمیت می‌دهد و هر کاری که بتواند انجام می‌دهد تا به هنرمندان و فیلمسازانی که در کشورهای‌شان تحت فشار هستند کمک کند. او به تمام کسانی که در فستیوال شرکت می‌کنند این حس را می‌دهد که کسی آن‌ها را می‌خواهد و به آن‌ها در فستیوال خوش‌آمد گفته می‌شود و این هم شامل فیلمسازان و هم شامل مخاطبان می‌شود. همه می‌توانند همان خوش‌آمدگویی گرم و پر از ذوق و لذت و اشتیاق را دریافت کنند. وقتی دیتر را روی فرش قرمز با کلاه و شال‌گردن و لبخند بزرگش می‌بینم، می‌دانم که برلیناله شروع شده است. دلم برایش تنگ خواهد شد.»

هاس هم بارها به برلیناله سر زده که از جمله حضورهایش می‌توان به سال ۲۰۰۶ با فیلم «عناصر ابتدایی» و به سال ۲۰۰۷ با «یلا» اشاره کرد که برای آن جایزه خرس نقره‌ای بهترین بازیگر زن را دریافت کرد. او سال ۲۰۱۱ هم در هیات داوران بین‌المللی حضور داشت.

اریک اشلوسر؛ نویسنده «ملت فست فودی»

«دیتر عاشق فیلم است. اما او در عین حال اشتیاقی عمیق برای هنر، ادبیات، سیاست و غذا دارد. شجاعت و نیروی زندگی او باعث شد برلیناله هر سال به یادماندنی باشد.»

اشلوسر فیلمساز سال ۲۰۰۹ با فیلم «شرکت غذا» در برلیناله حضور داشت و سال ۲۰۱۴ هم در بحثی در مورد سینمای غذامحور شرکت کرد. او سال ۲۰۱۸ عضوی از هیات داوران بخش مستند بود.

آلبا رُرواچر؛ بازیگر

«لحظه‌ای که بیشتر از همه در ذهنم حک شده که در واقع خیلی چیزها درباره قابلیت او درباره دادن حسی از راحتی به مهمانان را بیان می‌کند، لحظه‌ای است که پشت صحنه اصلی مراسم و پس از اتمام نمایش رسمی در قسمت «راهروی آبی»‌ ایستاده بودم. وقتی فیلمم داشت نمایش داده می‌شد خیلی نگران بودم. دیتر شروع به صحبت کردن با لحنی بسیار نرم با من کرد. درباره غذا و عسل صحبت کردیم و وقتی صحبت‌مان تمام شد، من را تا روی صحنه همراهی کرد و بعد ترس من کاملا از بین رفته بود.»

وی بارها راهی برلیناله شده که «چه کاری باید بیشتر بکنم» در سال ۲۰۱۰ از جمله آنهاست. «سوگند ویرجین» در سال ۲۰۱۵ و «دختر من» در سال ۲۰۱۸ اشاره کرد. او امسال با جدیدترین فیلمی که بازی کرده در جشنواره حضور دارد و سال ۲۰۱۶ از اعضای گروه داوری بود.