«کرونا» سقوط تئاتر را تسریع کرده است/ لزوم هم‌فکری با هنرمندان

حسین جمالی نویسنده و کارگردان تئاتر در گفتگو با سینما خراسان درباره وضعیت این روزهای تئاتر و آسیب‌های ناشی از تعطیلی‌های مکرر و بلاتکلیف بودن اجراها گفت: همه می‌دانیم که در حال حاضر مساله جان مردم و خود اهالی تئاتر از همه چیز مهم‌تر است، اما مساله معیشت هم در این میان مطرح می‌شود که متأسفانه در بسترسازی برای حل مسایل اقتصادی مردم ضعیف عمل کرده‌ایم.

وی ادامه داد: تئاتر ما نیز از این قضیه مستثنی نیست به‌خصوص که این هنر همیشه از لحاظ اقتصادی بدنه کم جان و ضعیفی داشته و تنها برای گذران حداقل‌های زندگی مناسب بوده است و هنرمندان ما تنها می‌توانستند روزگارشان را با تئاتر سپری کنند. تصمیم‌گیری برای حل مسایل معیشتی هنرمندان نباید کار پیچیده‌ای باشد چون شاهد هستیم بسیاری از کشورهای دیگر در این زمینه راه‌حل‌های مناسبی ارائه داده‌اند و ما هم کافی است که فقط بخواهیم که این کار را انجام دهیم.

این کارگردان و پژوهشگر تئاتر افزود: در ۶ ماه اول سال نمایش‌های اندکی اجرا شده‌اند بنابراین هزینه‌ای برای تئاتر نشده است. این بودجه برای اهالی تئاتر است و در شرایط فعلی می‌توان برایش تصمیم‌گیری‌های جدیدی انجام داد و مسئولان فرهنگی ما می‌توانند تصمیماتی اتخاذ کنند تا این پول وارد چرخه زندگی هنرمندان شود.

در جامعه‌ای که کیفیت اهمیت ندارد و ما بر مبنای کمیت و شوآف جلو می‌رویم، وضعیت تئاتر ما محکوم به سقوط است و کرونا تنها این وضعیت را تسریع کرده است جمالی با گلایه از بی‌اهمیت بودن فعالیت‌ها و مشاغل تئاتری برای دولت، عنوان کرد: در طول این بحران مساله موردتوجه این است که هنرمندان ما تلاش داشتند ثابت کنند پویا و فعال هستند اما کسی علاقه‌ای به دیدن‌شان نشان نداده و ندیده که قشری از جامعه علاقه به خدمات رسانی و آگاهی سازی به جامعه دارند و محتوای فرهنگی تولید می‌کنند؛ محتوایی که یک شهر برای زنده ماندن به آن احتیاج است. با این وجود همیشه بین اهالی تئاتر با مسئولان فرهنگی ما یک احساس غریبگی وجود داشته است. ما به جای اینکه از مسئولان بشنویم، تلاشی در جهت رفع مشکلات هنرمندان می‌کنند و یا اینکه چطور با همفکری مسایل را آسیب شناسی و برطرف کنیم بیشتر از آنها می‌شنویم که بودجه ندارند و نمی‌توانند کاری برای حل معضلات انجام دهند. این قشر صادقانه و سخاوتمندانه عمر خودشان را صرف تولید کار هنری می‌کنند اما از حداقل‌های اجتماعی برخوردار نیستند.

وی با اشاره به مشکلاتی چون بیمه و نبود سوبسید و تسهیلات برای هنرمندان یادآور شد: معتقدم قبل از اینکه درباره باز شدن یا نشدن تئاترها صحبت کنیم به این مساله بپردازیم که اصلاً ضرورت وجود تئاتر در کشور را می‌فهمیم؟ اصلاً اگر هنر تئاتر فعال باشد یا نه، تاثیری در زندگی مردم دارد؟ نکند کاری که ما در طول این سال‌ها انجام می‌دادیم کار بیهوده‌ای بوده و بقیه مردم دنیا نیز در اشتباه بودند که تئاتر کار می‌کردند؟ متاسفانه بحث اصلی نباید این باشد که تئاترها باز بشود یا نشود. فرض را بر این بگذاریم که تا سال آینده تئاترها تعطیل هستند و این بلاتکلیفی و دیده نشدن اهالی تئاتر بزرگترین ظلمی است که به آنها می‌شود.

جمالی افزود: مساله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که ما نمی‌توانیم به راحتی یک نویسنده، کارگردان، بازیگر یا هر هنرمند دیگری را جایگزین کنیم چون اگر آن فرد مایوس و ناامید شود دیگر نمی‌توان برای به دست آوردن یک آرتیست آماده و خلاق سرمایه‌گذاری کرد. این پتانسیل و روحیه حضوری که دارد از دست می‌رود، در سال‌های آینده هنر ایران را با مشکل مواجه می‌کند. در جامعه‌ای که کیفیت اهمیت ندارد و ما بر مبنای کمیت و شوآف جلو می‌رویم، وضعیت تئاتر ما محکوم به سقوط است و کرونا تنها این وضعیت را تسریع کرده است.

وی با اشاره به نقش موثر هنرمندان در آگاهی‌رسانی به جامعه متذکر شد: الان بهترین موقع است که بفهمیم اهالی هنر ما تا چه اندازه می‌توانند با دولت تعامل داشته و برای بهبود وضعیت کمک کننده باشند. اگر این مساله را درک نکنیم باعث از بین رفتن پتانسیلی خواهیم بود که جایگزینی برای آن وجود ندارد. تئاتر می‌تواند برای بالا بردن کیفیت زندگی در جامعه بسیار کمک‌کننده باشد اما به نظر می‌رسد این مساله اهمیتی برای مسئولان ندارد.

کارگردان نمایش «چل گیس» ادامه داد: ما به کسی می‌گوییم مسئول که پاسخگو باشد پس اگر کسی پاسخگو نیست اصلاً مسئول نیست. البته توقع نداریم در شرایط امروز هم صددرصد بازدهی داشته باشند و درست عمل کنند اما می‌توانیم از تجارب کشورهای دیگر بهره ببریم. به عنوان نمونه چندی پیش شاهد بودیم که سم مندس با همکاری نتفلیکس، صندوقی را برای حمایت از هنرمندان تئاتر لندن تشکیل می‌دهد چون تئاتر برای مردم انگلیس مهم است و برایشان اهمیت دارد پس باید به فکرش بود تا کیفیتش پایین نیاید. ما هم می‌توانیم از این تجربیات یاد بگیریم و خلاق باشیم.

وی در پایان صحبت‌هایش متذکر شد: می‌توانیم از همفکری و تعامل با هنرمندان در شوراهایی که برای پیگیری مطالبات آن‌ها تشکیل می‌شود، استفاده کنیم تا طرح و ایده‌هایشان را مطرح کنند. با تشکیل چنین جلساتی حتی در ستاد مقابله با کرونا، هم راه کارهایی برای رفع مشکلات معیشتی و هم برنامه‌هایی برای کاربردی بودن تئاتر در این شرایط مطرح می‌شود اما متاسفانه اسم تئاتر فقط زمانی به میان می‌آید که می‌خواهند خبر تعطیلی آن را اعلام کنند. در حالی که تعطیلی تئاتر می‌تواند فرصت خوبی باشد برای برنامه‌ریزی بعد از تعطیلی و اینکه بدانیم باید چه کنیم و برای چه چیزی آماده باشیم.

عکس کنار خبر از رضا جاویدی و مربوط به نمایی از اجرای نمایش «احتمال اشتباه» به کارگردانی حسین جمالی است.