خلاقیت در صدابرداری «فیلم کوتاه» بیشتر است/ اهمیت سکوت در سینما

مجید نجاتی مدیر صدابرداری و طراح صدا در سینما درباره تفاوت صدابرداری در فیلم‌های کوتاه و بلند به سینما خراسان گفت: صدابرداری در فیلم‌های کوتاه و بلند، از لحاظ ماهیت ابزارها یا تکنیک و طراحی ضبط صدای پلان‌ها، هیچ تفاوتی با یکدیگر ندارند اما به اعتقاد من به دلیل زمان محدود و بودجه کم در فیلم‌های کوتاه، صدابردار این حوزه با دقت و وسواس بیشتری فعالیت می‌کند، چراکه هر اشتباهی از طرف او هزینه و زمان تولید فیلم را بیشتر و طولانی‌تر خواهد کرد.

وی با بیان اینکه در بیشتر موارد تأمین هزینه ساخت فیلم کوتاه بر عهده کارگردان است، اظهار کرد: برای اینکه کارگردان در تأمین بودجه دچار هزینه و دشواری نشود، فرصت اشتباه کردن برای عوامل فنی فیلم وجود ندارد. البته منظورم این نیست که صدابردار در فیلم بلند امکان اشتباه دارد اما در فضای سینمای بلند، صدابردار آزادی عمل بیشتری دارد.

خلاقیت در صدابرداری فیلم کوتاه بیشتر است

نجاتی بیان کرد: از طرفی به دلیل حجم بالای تولیدات سالانه فیلم کوتاه که تعداد آن به بیش از ۱۵۰۰ اثر هم می‌رسد و همچنین به دلیل ذات تجربه‌گرایی در فیلم کوتاه، صدابردار و تمامی عوامل موقعیت‌های جذاب‌تر و متنوع‌تری را تجربه می‌کنند. این فرصت باعث افزایش خلاقیت در امر صدابرداری و سایر بخش‌های فنی کارها می‌شود.

به دلیل ذات تجربه‌گرایی در فیلم کوتاه، صدابردار و تمامی عوامل موقعیت‌های جذاب‌تر و متنوع‌تری را تجربه می‌کنند صدابردار و صداگذار فیلم کوتاه «دابُر» درباره جایگاه «صدا» در ساخت آثار کوتاه گفت: مهم‌ترین مسأله‌ای که به عنوان صدابردار در این حوزه با آن روبرو هستیم و در میان اهالی سینما به چشم می‌خورد، نادیده گرفتن نقش «صدا» است که این بخش متأسفانه از توجه اغلب فیلم‌سازان مورد غفلت قرار می‌گیرد. البته شرایط نسبت به گذشته کمی بهتر شده است اما همچنان با شرایط ایده‌آل فاصله داریم. همچنان که درگذشته تعداد زیادی از فیلم‌ها، به دلیل سطح کیفی پایین به ویژه در مقوله صدابرداری، از جشنواره‌های خارجی و داخلی کنار گذاشته می‌شدند.

دلایل بی‌توجهی نسبت به مقوله «صدا» در سینمای کوتاه

وی، درباره دلایل بی‌توجهی نسبت به مقوله «صدا» در سینمای کوتاه توضیح داد: به اعتقاد من بی‌توجهی نسبت به مقوله «صدا» در سینمای کوتاه از دو عامل نشأت می‌گیرد؛ اول اینکه قبلاً فیلمسازان به صدابرداری اهمیت نمی‌دادند، دوم اینکه توان مالی برای جذب صدابردارهای حرفه‌ای سینما و فیلم‌های بلند سینمایی را نداشتند. در نهایت همین پذیرفته نشدن فیلم‌ها در سطوح جهانی سبب شد که کم‌کم به کیفیت فنی توجه شود و در نتیجه نسلی از صدابردارها در حوزه فیلم کوتاه فعالیت کردند که با گذشتن از بحث معیشتی‌شان، بخش عمده‌ای از درآمدشان را صرف خرید تجهیزات باکیفیت صدابرداری کردند.

به گفته نجاتی، در حال حاضر شاهد فعالیت صدابردارانی هستیم که تمام تمرکزشان در عرصه صدابرداری فیلم کوتاه است و به تبع این جریان، اغلب فیلم‌های سینمای کوتاه نیز از کیفیت بالای صدابرداری برخوردار شدند.

وی که با صدابرداری ۴ فیلم کوتاه در جشنواره تهران حضور دارد، درباره اهمیت برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران گفت: فیلم کوتاه برای ادامه حیات خود نیاز به دیده شدن در جشنواره‌های داخلی و خارجی دارد. به همین دلیل، جشنواره فیلم کوتاه تهران به عنوان مهم‌ترین رویداد سینمایی در حوزه فیلم کوتاه در سطح ایران و خاورمیانه، نقش مهمی ایفا می‌کند.

فیلم کوتاه برای ادامه حیات خود نیاز به دیده شدن در جشنواره‌های داخلی و خارجی دارد. به همین دلیل، جشنواره فیلم کوتاه تهران به عنوان مهم‌ترین رویداد سینمایی در حوزه فیلم کوتاه در سطح ایران و خاورمیانه، نقش مهمی ایفا می‌کند صدابردار فیلم کوتاه «تشریح» درباره تأثیر بیماری کرونا بر حوزه فیلمسازی فیلم کوتاه بیان کرد: کرونا بر تمام ارکان جامعه تأثیر گذاشته است؛ برای مثال شور و هیجان هرساله‌ای که در زمان جشنواره فیلم کوتاه تهران در بین فیلمسازان و عوامل وجود داشت، تا به خانه دوم خودشان بروند و فیلم ببینند و با هم گفتگو کنند، به دلیل شیوع این بیماری رنگ باخته است. در حال حاضر به دلیل همه‌گیری ویروس امکان اکران فیلم‌ها یا میسر نبوده یا تحت شرایط خیلی سخت عملی می‌شود.

هزینه‌های تولید فیلم‌ها در شیوع کرونا بالا رفته است

وی درباره چگونگی تولید فیلم در این شرایط نیز بیان کرد: در حال حاضر به دلیل شرایط ناشی از شیوع کرونا، به هنگام ساخت فیلم ملزم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی هستیم که این جریان باعث می‌شود هزینه تولید بالا رود و در نتیجه آن، تعداد تولیدات تا حدودی کم شود.

صدابردار فیلم کوتاه «بانی» در پایان درباره جایگاه فیلم کوتاه در سینمای ایران گفت: سینمای کوتاه ما از جایگاه مطلوبی در سطح جهانی برخوردار است؛ اگر کمی تأمل و وقت بیشتری برای پرداخت فیلمنامه‌ها صرف شود و فیلم‌سازان عجولانه شروع به تولید نکنند، می‌توانیم نتایج بهتری در این حوزه شاهد و در رقابت‌های جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم. فیلم‌های ما از لحاظ فنی نسبت به فیلم‌های کوتاه جهان، چیزی کم ندارد و فقط باید همانند فیلم‌های بلندمان برای دیده شدنشان تلاش کنیم. ما مستحق این هستیم که جوایز جشنواره‌های معتبر دنیا، نظیر برلین، ونیز، کن و اسکار را دریافت کنیم.

تعریف جایگاه «سکوت» و «صدا» در سینما

وی در بخش دیگری از مصاحبه به موضوع جایگاه «سکوت» و «صدا» در سینما پرداخت و به سینما خراسان گفت: سکوت در سینما، به صورت آنچه که در زندگی واقعی وجود دارد نیست؛ در فیلم‌های صدادار یا ناطق از سکوت می‌توان به مثابه یک عمل دراماتیک استفاده کرد. «سکوت» در فیلم صدادار با سکوت در فیلم صامت دو مقوله متفاوت از هم هستند. سکوت در فیلم‌های صدادار معنا دارد و برای مثال اگر برای بیان یک موقعیت ذهنی و حتی نقص شنوایی به کار رود، می‌تواند به مثابه ناشنوایی بازیگر باشد. مثلاً در فیلم جنگی وقتی خمپاره‌ای در فاصله نسبتاً نزدیکی از یک رزمنده، منفجر می‌شود، قطع ناگهانی صدا می‌تواند نشانه‌ای برای ناشنوایی یا پاره شدن پرده گوش او باشد و گاهاً دیده‌ایم تصاویری که شخصیت از طریق دشمن و عوامل خارجی به خاک و خون کشیده می‌شوند، به صورت حرکت آهسته یا اسلوموشن هستند.

نجاتی در ادامه با ذکر یک مثال دیگر بیان کرد: می‌توانیم صدا را در مرحله صداگذاری کاملاً قطع کنیم یا سکوت در توجیه یک موقعیت آکوستیکی به کار رود چون منطق همراه آن نیز است؛ برای مثال کسی که از پشت شیشه یا پنجره‌های عایق صدا حرف می‌زند، اگر به یکباره و تعمدی صدا را قطع کنیم، توجه مخاطب را کاملاً به تصویر جلب می‌کنیم.

وی درباره سکوت در سینمای صامت نیز گفت: سکوت در فیلم صامت، یک امر اجباری بوده است، چرا که ناشی از نبود فناوری صدا درآن زمان بوده است. برای مثال فیلمسازان صامت، نبود صدا را را بر دوش تصویر می‌انداختند و با استفاده‌های هنری جالب، سبب می‌شدند بار معنایی تصویر بیشتر شود.

صدابردار فیلم کوتاه «باران آهسته می‌بارد» در پایان تصریح کرد: صدا نیز مثل تصویر می‌تواند به دو شکل عینی و ذهنی در فیلم و سینما به کار رود؛ همانطور که ما نماهایی را از دیدگاه شخصیت‌های فیلم به منزله نمای pov می‌بینیم همانطور هم می‌توانیم صداهایی به واسطه گوش آنها بشنویم، به عبارت دیگر صدایی یا صداهایی بشنویم که فقط شخصیت فیلم می‌تواند آنها را بشنود، البته برای نمای ذهنی به کار گرفتن اصلاح نمای pov نمی‌تواند معادل درستی باشد، چون نمای ذهنی مربوط به تخیلات و درونیات شخصیت است نه آنهایی که از دیدگاه خودش می‌بیند، مثل شخصیتی که سمعک دارد.

مجید نجاتی در کارنامه خود صدابرداری و صداگذاری فیلم‌های سینمایی «پیرمردها نمی‌میرند»، «طاق‌باز» و «پدرم تاج سرم» و فیلم‌های کوتاه «دابُر»، «تشریح»، «باران آهسته می‌بارد»، «صُراحی»، «سرلاک»، «منهای یک»، «آتو»، «مونالیزا»، «۱۷ سالگی»، «بادیه نشین»، «کناره»، «رو یا رو»، «مکث»، «مولتی فرم»، «اسنایپر»، «یک زن آمد»، «بانی» و «یوشید» را دارد.

وی همچنین در سی و هفتمین جشنواره فیلم کوتاه تهران نیز با فیلم‌های کوتاه «سی تومن نقد»، «آیدین»، «سایکو» و «پارک دوبل» حضور دارد.