جشنواره بین‌المللی «تئاتر دانشگاهی ایران» که دوره بیست و دوم آن در حال برگزاری است، نقش بسزایی در تزریق جسارت، خلاقیت و نوآوری به تئاتر ایران داشته هرچند این نقش گاه کمرنگ شده است. سینما خراسان – گروه هنر: جشنواره بین‌المللی «تئاتر دانشگاهی ایران» به طور حتم یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین رویدادهایی است که […]
جشنواره بین‌المللی «تئاتر دانشگاهی ایران» که دوره بیست و دوم آن در حال برگزاری است، نقش بسزایی در تزریق جسارت، خلاقیت و نوآوری به تئاتر ایران داشته هرچند این نقش گاه کمرنگ شده است.
سینما خراسان – گروه هنر: جشنواره بین‌المللی «تئاتر دانشگاهی ایران» به طور حتم یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین رویدادهایی است که در تقویم هنرهای نمایشی کشور جای گرفته است؛ رویدادی که اگر بخواهیم به پیشینه و سابقه برگزاری و خروجی آن نگاهی بیاندازیم، کارنامه درخشانی را در مجموع برای خود رقم‌زده است.
در این کارنامه درخشان که در دوره‌هایی بسیار قابل‌توجه بوده، جشنواره تئاتر دانشگاهی به‌عنوان رویدادی شناخته می‌شود که جسارت، خلاقیت و نوآوری را به تئاتر ایران تزریق کرده و چهره‌هایی را به تئاتر ایران معرفی کرده که حال از هنرمندان مطرح هنرهای نمایشی ایران هستند.
تولد یک رویداد جریان ساز
این رویداد تئاتری فعالیت خود را از سال ۱۳۶۴ و با عنوان جشنواره تئاتر دانشجویان کشور و با حمایت جهاد دانشگاهی آغاز کرد و تا ۱۵ دوره نیز با همین نام برگزار شد.
جشنواره تئاتر دانشجویان کشور توانست در همان چند دوره ابتدایی کارنامه قابل قبولی برای خود ثبت و خود را تبدیل به یکی از مهمترین رویدادهایی کند که چهره‌های جوان و خلاقی را در زمینه کارگردانی، نمایشنامه نویسی و بازیگری به تئاتر ایران معرفی کرد.
این جشنواره از سال ۱۳۷۶ به عنوان بخشی از جشنواره تئاتر فجر ادامه حیات داد که این ادغام به نوعی پایانی بر جشنواره تئاتر دانشجویان کشور بود. این جشنواره طی چند دوره ذیل چتر تئاتر فجر برگزار و پس از آن به صورت مستقل و با عنوان جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران و با حمایت وزارت علوم برگزار شد.
وزارت علوم سکاندار جشنواره تئاتر
تغییر شناسنامه این جشنواره و برگزار شدن آن زیر نظر وزارت علوم به زعم بسیاری از کارشناسان باعث شد تا سطح کیفی جشنواره در برخی مواقع با افت مواجه شود زیرا حمایت لازم چه به لحاظ مادی و چه معنوی از جشنواره صورت نمی‌گرفت و در نتیجه این رویداد تئاتری در اکثر مواقع با کمبود بودجه و شرایط سخت مالی برگزار می‌شد.
از سوی دیگر وضعیت نظارت بر تئاتر دانشجویی به شکلی بود که در برخی دوره‌ها کمتر شاهد جسارت و خلاقیت در آثار شرکت کننده بودیم که البته این روند در یک دهه اخیر برگزاری این جشنواره ۲۲ ساله بیشتر قابل رؤیت بوده است.
بلاتکلیف میان دو وزارتخانه
نکته قابل تأمل در برگزاری جشنواره تئاتر دانشگاهی ایران این است که قرار گرفتن نام وزارت علوم به عنوان متولی برگزاری این رویداد باعث شده تا وزارت ارشاد و اداره‌کل هنرهای نمایشی از فاصله‌ای دور به جشنواره نگاه کند و مسئولیت مشخصی را در قبال حمایت مادی و معنوی از این رویداد مهم تئاتری نپذیرد.
وزارت علوم نیز با توجه به برگزاری رویدادهای مختلف دانشجویی، جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران را در اولویت چندم فعالیت‌های خود قرار داده و همین امر نیز باعث متغیر بودن سطح کیفی برگزاری جشنواره چه به لحاظ اجرایی و چه به لحاظ آثار و بخش‌های مختلف، شده است.
آرام آرام حضور در جشنواره‌ای رسمی باعث شد تا هنرمندان ریسک پذیری کمتری داشته باشند و در اکثر موارد شاهد شکل‌گیری و اجرای آثار نمایشی در یک سطح و اندازه باشیم و به ندرت اتفاقی نو و قابل توجه در عرصه کارگردانی و اجرای اثری نمایشی در سالن‌های به ظاهر حرفه‌ای تئاتر دیده شود.
خلاقیت در ذات تئاتر دانشجویی است
اما دانشجویان و ذات تئاتر دانشجویی همیشه با جسارت و خلاقیت همراه بوده و جشنواره تئاتر دانشگاهی نیز بستری برای دیدن اجرای آثاری متفاوت از اجراهای رایج تئاتر در کلام حرفه‌ای است.
نکته قابل تأمل و تأسف این است که مشخص نبودن متولی تئاتر دانشگاهی و در نتیجه جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران و شرایط نامساعد مالی و حمایتی از تئاتر دانشجویی باعث شده تا جشنواره تئاتر دانشگاهی نیز در دوره‌های اخیر با شرایطی متفاوت مواجه شده و کمتر شاهد اجرای آثاری با ویژگی‌های جسورانه و خلاقانه باشیم و در بیشتر موارد دانشجویان حضور در جشنواره تئاتر دانشگاهی و اجرای آثار خود را تنها پلی برای ورود به تئاتر رسمی یا به ظاهر حرفه‌ای می‌بینند و همین نگاه جسارت و خلاقیت را از آثار دانشجویی حذف کرده است.
مرز گمشده میان جسارت و وقاحت
در کنار این شرایط نامساعد در سطح سیاستگذاری و اجرای این رویداد، در برخی موارد در میان آثار راه یافته به جشنواره تئاتر دانشگاهی که بیست و دومین دوره خود را هم سپری می‌کند، شاهد اتفاقی ناخوشایند هستیم و آن جایگزینی وقاحت به جای جسارت در برخی موارد است. آسیبی که در دوره فعلی این رویداد هم می‌توان نشانه‌ها و مصادیقش را رصد کرد.
برخی شرکت‌کنندگان دانشجویی گمان می‌کنند که استفاده از کلمات و رفتارهایی نامناسب و ساختارشکن، نشان از جسارت تئاتر دانشجویی دارد در صورتی که چنین رویکردی اتفاقاً زنگ خطری برای تهی شدن تئاتر دانشجویی از جسارت، خلاقیت و نوآوری است.
نباید این مهم را نادیده گرفت که تئاتر دانشجویی و جشنواره بین‌المللی تئاتر دانشگاهی ایران نه تنها از تئاتر در کلام حرفه‌ای و جشنواره به ظاهر بین‌المللی تئاتر فجر کم اهمیت‌تر نیست بلکه بدون اغراق در بسیاری از موارد جایگاه و اهمیت بالایی دارد و توجه و حمایت درست متولیان فرهنگی و هنری و همچنین بالا بردن سطح کیفی آموزش‌های آکادمیک در دانشگاه‌ها می‌تواند این جریان تأثیرگذار تئاتری را در مسیر درست خود هدایت و نگه دارد. در غیر این صورت تئاتر ایران تئاتری خواهد بود که روزمرگی آن را گرفتار خود خواهد کرد و یکی از مهمترین پشتوانه‌های خود یعنی تئاتر دانشگاهی را از دست خواهد داد.
Δ