“رضا گلچین” آپارتچی قدیمی است که سالها خاک سینما خورده و رشد کرده و امروز به فیلمساز باتجربه و همه فن و حریف این صنعت در مشهد تبدیل شده است، گذر زمان و توسعه زندگی دیجیتالی چیزی از ردپای او در سینماهای قدیمی شهر باقی نگذاشته است و او غصه نابودی یادمانهایی را دارد که هویت هنر سینمای این شهر را تشکیل می دادند.
گلچین در گفتگویی دوستانه با خبرنگار سینما خراسان می گوید: چند روز قبل از کنار “سینما آسیا” می گذشتم و چشمم به بقایای تخریب شده آن خورد و آهی جانکاه از نهادم برخاست که حلقه های زنجیره سینماهای این شهر یک به یک در حال از بین رفتن است. قبلاً شنیده بودم که این سینما را تخریب کرده اند اما خودم از نزدیک آن را ندیده بودم، حقیقتاً گریه‌ام گرفت و در کنار بقایای این سینما نشستم و چند لحظه ای اشک ریختم، طوری که ساندویچ فروشی نزدیک آن سینما به نزدم آمد و از تغییر حالم سوال کرد.
سه دهه فعالیت به عنوان آپاراتچی سینما
گلچین در تشریح سابقه کاری خود در سینماهای مشهد می گوید: از سال ۱۳۵۰ به عنوان آپاراتچی (کسی که مسئول نمایش فیلم در سینما است) در سینما آسیا مشغول به کار شدم، آن زمان فیلم دیجیتالی نبود، به صورت نگاتیو به سینماها می رسید، دستگاهی به نام آپارات بود که نگاتیوها را در آن قرار می‌دادیم و به وسیله آن نگاتیوها فیلم به نمایش درمی آمد، مسئول این کار هم “آپاراتچی” بود.
من به عنوان آپارتچی در تمام سالنهای سینمایی قدیمی مشهد کار می کردم، عاشق کارم بودم و سینما را خانه خود می دانستم، وقتی به خرابه های سینما آسیا، جایی که عمرم را در آن به عنوان آپارتچی” گذراندم، نگاه می کنم، از عمق قلبم احساس می کنم که خانه خراب شده ام.
همه خاطرات گذشته من مربوط به زمانی است که در سینماهای قدیمی مشهد به عنوان آپارتچی کار می کردم، محل استقرار سینما آسیا به عنوان نخستین محل کارم، در خیابان ارگ (حدفاصل خیابانهای مدرس و میدان ده دی کنونی) بود و این خیابان را محل سینمای شهر می دانستند و پاتوق همه اهالی سینما هم در این خیابان بود.
من آپاراتچی سینما آسیا ،سینما سانترال و بعد از انقلاب هم آپارتچی سینما استقلال یا همان شهر فرنگ، سینما آفریقا و برخی سینماهای دیگر بودم، تقریبا می شود گفت که تجربه کاری در همه سینماهای مشهد دارم و ۳۰ سال از عمر خود را در این خانه فیلم گذرانده ام.
اتفاقات شاد و عجیبی زیادی در خیابان ارگ و محله قدیمی سینماهای مشهد رخ داد که در خاطر من ثبت شده است، آدمهای مختلفی در این خیابان کار می کردند که دیگر یا در این دنیا نیستند یا پیر و فرتوت شده و خانه نشین هستند، عده کمی از اهالی این خیابان در قید حیات هستند و کتابی از خاطرات آنان می توان درباره ماجراهای سینماهای مشهد در این خیابان نوشت، چرا که این خاطرات بخشی از تاریخ سینمای مشهد است.
کاش فرصتی شود که این آدم های قدیمی خاطرات خود از سینماهای مشهد را بازگو کنند و این خاطرات در جایی ثبت شود تا برای آیندگان بماند، زیرا بسیاری از آنان که شاهد رشد سینما در این شهر بوده اند، از دنیا رفته و دیگر تاریخ را نمی توان بازگو کرد.
همه سینماهای قدیمی به جز آفریقا و هویزه از بین رفته اند
گلچین از تخریب عمده سینماهای قدیمی که سالها در آنها کار کرده است، می گوید: تقریبا همه سینماهای قدیمی مشهد از بین رفته اند و فقط می توان سینما “آفریقا” و سینما “هویزه” را باقیمانده سالنهای سینمای قدیمی این شهر دانست، سینما “آفریقا” واقع در میدان شریعتی جزو قدیمی ترین سینمای موجود در مشهد است که افتتاح آن به سال ۱۳۵۰ بازمی گردد، نام این سینما قبلا “شهر فرنگ ” بود اما بعد از انقلاب تغییر نام داد و بازسازی شد.
سینما “هویزه” کنونی واقع در چهارراه دکتری مشهد در سال ۱۳۴۷ افتتاح شد و نامش “دیاموند” بود، این سینما نیز بازسازی شده و به کلی تغییر ساختار داده است.
سینماهایی مانند “سانترال”، “فردوسی”، “هما” و “آسیا” تخریب شده اند، دو سینما ” به نامهای “کریستال” و “متروپل” هم تبدیل به هتل شده اند، سینما “مولن روژ” واقع در کوچه استانداری و سینما “قدس” که قبلا نامش “آریا” بود نیز تخریب شده اند.
در ابتدای خیابان “جنت” ساختمانی با عنوان “زیست” وجود دارد، مردم اطلاع ندارند که قبل از این ساختمان، چه بنایی در این بخش مستقر بود، در حالی که ساختمان “زیست” کنونی محل استقرار سینما “ایران” بود که تخریب شد. سینما “ایران” از سال ۱۳۰۶ تا ۱۳۵۶ به مدت ۵۰ سال جزو سینماهای مهم شهر به شمار می رفته و اکنون اثری از آن باقی نیست، بیشتر مردم نمی دانند چنین سینمایی وجود داشته است و من دلم از این موضوع به درد می آید.
بازسازی به جای تخریب، هویت سینمایی شهر را از بین نبرید
این آپارتچی قدیمی شهر می گوید: معتقد هستم برای حفظ تاریخ و ثبت خاطرات مردم با سینماها، باید سینماهای قدیمی این شهر بازسازی می شد و چراغ سینما را در محلات قدیمی که خاطرات مردم با سینماهای آنها گره خورده است، روشن نگه می داشت.
مردم زمان حاضر با دو هدف یا برای حفظ نوستالوژی و یادآوری خاطرات گذشته یا برای تماشای فیلم به سینما می روند، چون رفتن به سینما فقط به خاطر تماشای فیلم نیست بلکه آن حس بودن در این فضا و یادآوری خاطرات گذشته و آشنایی جوانان با آنچه گذشتگان در سینما گذرانده اند؛ اهمیت زیادی دارد.
شاید یکی از دلایلی که مردم قدیمی مشهد دیگر به سینما نمی روند، این باشد که در سینماهای جدید احساس غریبی می کنند و دیگر قرار گرفتن در فضاهای جدید آن حس گذشته را برای تماشای فیلم به آنان نمی دهد، “سینما فقط خانه فیلم نیست، خانه دوم ما است”.
اگر سینماهای قدیمی مشهد بازسازی می شد، من آپارتچی ، دست فرزند یا نوه خود را می گرفتم، او را به سینما می بردم و به او می گفتم که در این مکان چه کارهای کرده ام و چقدر این فضا و سینما برای مردم اهمیت داشته است.
قرار گرفتن در فضای سینما هویزه یا سینما آفریقا، با اینکه بازسازی شده اند، اما حس خوشایندی به انسان می دهد که سینماهای جدید آن حس را ندارند، یک بنای قدیمی تاثیرگذاری زیادی در فرهنگ و هویت یک ملت دارد؛ بناهای قدیمی و تاریخ ساز را نباید هیچ گاه از بین برد چون هویت ما را تشکیل می دهند.
سینما یک مرکز فرهنگی است و می تواند برای همیشه پابرجا باشد، می تواند در زمینه ترویج یک فرهنگ، جریان ساز باشد، می تواند موزه ای از تاریخ و هویت مردم یک شهر باشد؛ در هیچ جای دنیا یک مرکز فرهنگی را تخریب نمی کنند اما در مشهد این کار انجام شد و سینماهای قدیمی تخریب شدند.
روشنا
این مطلب بدون برچسب می باشد.
Δ