ناگفته‌ها از حواشی داوری «فجر۳۸»/ سعید راد سیمرغ عزتی را وتو کرد؟

سینما خراسان- گروه هنر- نیوشا روزبان: جشنواره فیلم فجر در سی‌وهشتمین دوره برگزاری یکی از پرحاشیه‌ترین دوره‌های خود را پشت سر گذاشت، حاشیه‌هایی که در آیین اختتامیه به اوج خود رسید و پس از آن نیز در رسانه‌ها ادامه پیدا کرد.

از زمان رونمایی از فهرست فیلم‌های حاضر در دو بخش «سودای سیمرغ» و «نگاه نو» یکی از مهمترین چالش‌ها برای جشنواره از منظر رسانه‌ها، داوری این آثار بود. فیلم‌های راه یافته به جشنواره از استانداردهای قابل قبولی برخوردار بودند و به نظر می‌رسید این شرایط کار را برای قبول داوری جشنواره دشوار خواهد کرد. همزمانی این شرایط با جریان مجازی «تحریم فجر» حساسیت بر روی این بخش را بیشتر هم کرد.

ابراهیم داروغه‌زاده اما آن طور که خود بعدها اعتراف کرد، تصمیم گرفت در واکنش به این فشارها، به جای ۷ نفر، ۹ نفر را به‌عنوان داور معرفی کند تا پاسخی غیرمستقیم به مدعیان تحریم و عدم همراهی سینماگران با این رویداد ملی هم داده باشد.

اینگونه بود که نرگس آبیار نویسنده و کارگردان سینما، تورج اصلانی کارگردان و مدیر فیلمبرداری، عباس بلوندی طراح صحنه و لباس، رضا پورحسین مدیر فرهنگی، فریدون جیرانی نویسنده و کارگردان، سعید راد بازیگر، محمدمهدی عسگرپور کارگردان و تهیه‌کننده، طهماسب صلح‌جو منتقد و مازیار میری کارگردان به‌عنوان ۹ عضو هیأت داوران بخش «سودای سیمرغ» معرفی شدند.

آیین اختتامیه و زمان معرفی آرای این هیأت ۹ نفره اما فصل تازه‌ای از حاشیه‌ها را به دنبال داشت، از عدم حضور عوامل یکی از فیلم‌های رکورددار در شکار سیمرغ در مراسم گرفته تا حرف و حدیث‌هایی که پس از پایان اختتامیه درباره جابه‌جایی سیمرغ‌ها در محافل رسانه‌ای مطرح شد.

با گذشت ۱۰ روز از برگزاری آیین اختتامیه و فروکش کردن موج واکنش‌های مجازی به متن و حاشیه این رویداد، با عباس بلوندی یکی از اعضای این هیات داوران این دوره از جشنواره فیلم فجر به گفتگو نشستیم.

مشروح گفتگوی سینما خراسان با این طراح صحنه و لباس باسابقه سینمای ایران را در ادامه می‌خوانید؛

* افزایش تعداد داوران از ۷ نفر به ۹ نفر یکی از ویژگی‌های جشنواره سی‌وهشتم فیلم فجر نسبت به دوره‌های قبل بود، فکر می‌کنید این افزایش کمی تعداد داوران تا چه اندازه در داوری‌ها تاثیرگذار بود؟

زمانی که نظرات بیشتر می‌شود، تعداد آرا نیز افزایش پیدا می‌کند و رأی‌گیری در چنین شرایطی دقیق‌تر انجام می‌شود. در واقع حضور داوران با سلایق و تخصص‌های مختلف کمک می‌کند که با دقت بیشتری انتخاب‌ها صورت گیرد و نظرهای بیشتری برای رأی‌گیری وجود داشته باشد.

خوشبختانه در داوری این دوره از جشنواره چنین شرایطی فراهم بود و حتی معتقد بودم که داوران دیگری از رشته‌های مختلف سینما باید در این هیات قرار می‌گرفتند.

* هیات داوران سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر، متشکل از هنرمندان مختلفی از جمله هنرمندان رشته‌های فنی بود، حضور داوران فعال در رشته‌های فنی تا چه اندازه به انتخاب و داوری حرفه‌ای‌تر کمک کرد؟

حضور داورانی که در رشته‌های مختلف فنی فعال بوده‌اند تاثیر قابل‌توجهی بر داوری بخش‌های فنی داشت، چرا که هنرمندی که هم داور است و هم تخصصی در حرفه‌های مختلف سینما دارد، می‌تواند داوری دقیق‌تر و کامل‌تری داشته باشد.

به عنوان مثال من به‌عنوان طراح صحنه و لباس هر چند در هیات داوری یک رای داشتم اما توانستم درباره بخش طراحی صحنه و لباس تخصصی‌تر صحبت کنم تا داوران دیگر با آگاهی بیشتری نظرات خود را بیان کنند. اگر در هر بخشی به رشته‌های فنی و هنری تخصصی نگاه شود بی‌شک داوری‌ها نیز به درستی انجام می‌شود و نگاه سلیقه‌ای کم می‌شود.

* براساس کیفیت فیلم‌هایی که در سودای سیمرغ حضور داشتند، داوری‌ها تا چه اندازه سخت بود؟

با توجه به فیلم‌های حاضر در جشنواره امسال داوری فیلم‌ها در رشته‌های مختلف بسیار سخت بود. به‌خصوص که خوشبختانه در بخش‌های فنی سینما پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم که همین مساله داوری را سخت‌تر می‌کرد. از جمله رشته‌هایی که بسیار خوب پیشرفت کرده، بخش فیلمبرداری است، ما در شرایطی قرار داشتیم که باید فیلمبرداری ۲۳ فیلم سینمایی را که هر کدام به نوعی از کیفیت خوبی برخوردار بودند، داوری می‌کردیم این کار دشواری بود.

خوشبختانه تورج اصلانی که خودش از جمله فیلمبرداران حرفه‌ای سینمای ایران است، در این دوره به‌عنوان داور در کنار ما حضور داشت و به خوبی توانست به‌صورت دقیق و کارشناسانه درباره فیلمبرداری فیلم‌ها اظهارنظر کند. در چنین شرایطی که کیفیت آثار در رشته‌های مختلف نزدیک به هم بودند، انتخاب‌ها سخت‌تر بود.

تاکید می‌کنم که دفاع از آرای جشنواره برعهده ابراهیم داروغه‌زاده دبیر جشنواره فیلم فجر است و درست نیست که هیات داوران در این زمینه ورود پیدا کنند و بیانیه‌ای صادر کنندمعتقدم که باید در هیات داوران از هنرمندان فنی سینمای ایران به‌عنوان داور استفاده شود، چرا که با وجود این افراد می‌توانیم انتخابات خوبی داشته باشیم. البته به عنوان یک داور دوست داشتم که بخش صدا و صداگذاری از هم جدا باشند و هر کدام سیمرغ خود را داشته باشند نه اینکه برای دو بخش صدابرداری و صداگذاری تنها به یک فیلم جایزه اهدا شود. چرا که ممکن است صداگذاری خوب یک فیلم فدای صدابرداری نامناسب آن فیلم شود که البته نتیجه عکس این امر نیز پیش می‌آید.

* با وجود این دشواری که به آن اشاره می‌کنید، نتایج آرا نشان می‌دهد که در این دوره به جوان‌ها توجه بیشتری داشته‌اید و خیلی از برگزیدگان به‌نوعی سیمرغ‌اولی بودند.

اهدای جوایز سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر براساس لیاقت و کاری که هنرمندان انجام داده بودند صورت گرفت و می‌توان گفت جوان‌هایی که در این دوره از جشنواره در رشته‌های مختلف جایزه گرفتند کاملا لیاقت این جوایز را داشتند.

با توجه به حضور هنرمندان جوان انتخاب بهترین‌ها سخت می‌شد، چرا که در چنین شرایطی اگر انتخاب غلطی صورت می‌گرفت می‌توانست آینده این جوان‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد. هنرمندان جوان سرمایه‌های سینمای ایران به شمار می‌روند و آنها هستند که در آینده نزدیک سینما را در دست می‌گیرند و آن را پیش برند.

* یکی از شایعه‌هایی که اتفاقاً در برنامه تلویزیونی «هفت» هم یکی از کارشناسان به آن استناد کرد، این بود که از بین ۹ داور این دوره از جشنواره، تصمیم نهایی برای اعلام نامزدها و منتخبان را تنها دو نفر گرفته‌اند، این تا چه اندازه صحت دارد؟

این مساله را کاملا تکذیب می‌کنم و چنین جوی در میان هیات داوران وجود نداشت. از همان ابتدا نیز قرار نبود که تنها ۲ نفر از اعضای هیات داوران درباره لیست نهایی تصمیم‌گیری کنند. معمولا هر کس که در خارج از گود قرار دارد فکر می‌کند که شرایط خاصی حاکم بر داوری وجود دارد و انتخاب‌ها درست انجام نشده است. این نوع از تفکر البته کاملا هم طبیعی است. اما در این دوره از جشنواره که بنده به عنوان داور حضور داشتم، می‌توانم با جرات بگویم که انتخاب‌ها به هیچ عنوان سفارشی نبوده و هیچ نهادی یا فردی ما را مجبور به انتخاب یک فیلم یا یک هنرمند خاص نکرده است.

رای‌ها در این دوره از جشنواره کاملا مستقل اعلام شد. داوران برای همه رشته‌ها و بخش‌های مختلف بحث‌ها و گفتگوهای زیادی با هم داشتند تا همه به یک نتیجه نهایی برای نامزدها دست پیدا کنند. البته نظرها با هم متفاوت بود و طبیعتاً این تفاوت‌های جزو ذات داوری به شمار می‌رود.

بازهم تاکید می‌کنم که تحت هیچ شرایطی انتخاب‌های نهایی تنها توسط ۲ نفر از داوران انجام نشده و فرد یا گروهی داوری‌ها را به هیچ سمت و سویی هدایت نکرده‌اند.

* غیبت اعتراضی سعید ملکان و عوامل فیلم «روز صفر» در آیین اختتامیه حواشی بسیاری به همراه داشت و برخی حتی این انتظار را مطرح کردند که باید در همان مراسم و با توجه به حضور همه داوران بر روی سن، جوابی به این اقدام که به نوعی توهین به هیأت داوران هم بود، داده می‌شد؛ چرا هیات داوران نسبت به این اعتراض هیچ واکنشی نشان نداد؟

در روز اول داوری صحبت‌هایی با دبیر جشنواره فیلم فجر داشتیم و به ما اعلام شد که باید داوری‌ها جدا از هرگونه مسائل و حاشیه‌هایی مانند تحریم کردن جشنواره توسط هنرمندان انجام شود. هیات داوران قرار بود داوری تخصصی فیلم‌ها را برعهده بگیرد و بحث ممیزی و یا هرگونه تغییری در فیلم‌ها وظیفه ما نبود. ما نیز همین کار را کردیم.

تاکید می‌کنم که وظیفه ما داوری بود و فیلم «روز صفر» سعید ملکان هم از این امر مستثنی نبود، داوری این فیلم در رشته‌های مختلف انجام شد و جوایزی هم دریافت کرد و اینکه سعید ملکان در اختتامیه حضور نداشت و یا هر مشکلی که با آرا داشت به هیأت داوران مربوط نبود. این مساله برعهده دبیرخانه جشنواره فیلم فجر بود. معتقدم وظیفه هیات داوران این دوره از جشنواره فیلم فجر، این نبود که جوابیه یا واکنشی نسبت به این برخورد و اعتراض این کارگردان داشته باشد.

تاکید می‌کنم که ما یک هیات داوری تخصصی بودیم و واکنش نشان دادن نسبت به چنین برخوردهایی، باید توسط شخص دبیر جشنواره صورت گیرد. سعید ملکان هم در بیانیه خود اعلام کرد که مشکلی با داوران نداشته و تنها با مسئولان فرهنگی و هنری کشور مساله دارد.

کنار گذاشتن جواد عزتی به خاطر نظر سعید راد نبود بلکه در این زمینه بحث‌های زیادی شد که در نهایت نتیجه آن در شب اختتامیه مشخص شد. البته یکی از گزینه‌های اصلی ما در نقش مکمل مرد جواد عزتی بود و باید بگویم که بازی این هنرمند در فیلم «آتابای» بسیار خوب است اما راگیری نهایی به نفع این بازیگر تمام نشدبرخی از دوستان بعد از داوری به ما می‌گویند که مثلاً فیلمبردار فیلم ایکس باید چه کاری می‌کرد که شما به آن جایزه دهید و من می‌گویم که شما تنها یک فیلم را می‌بینید در صورتی که انتخاب هیات داوران براساس تماشای ۲۳ فیلم صورت گرفته است. یک جمع ۹ نفره هیات داوران، با نظرهای مختلف فیلم‌ها را داوری کردند و فیلم سعید ملکان نیز جدا از این امر نبود.

درست است که معمولا بسیاری از دوستان در سینما از داوران انتظار دارند که به فیلم و یا رشته‌هایی که در آن حضور دارند بیشتر توجه شود، خود من ۴۸ ساعت مانده به پایان داوری تلفن خود را خاموش کردم تا مجبور به جواب دادن به کسی نباشم که بعد نتوانم خواسته آن‌ها را عملی کنم.

تاکید می‌کنم که داوری‌ها و نتیجه آن براساس یک خرد جمعی صورت گرفت و داوری هیچ رشته‌ای از این امر مستثی نبود. در این میان ۲ مورد در رشته‌های مختلف داشتیم که به ۲ بار رأی‌گیری رسید چرا که هیات ۹ نفره داوران سه رای به سه فیلم داده بودند که این خود مشکل‌ساز می‌شد به همین دلیل دوباره رای گیری می‌کردیم تا بتوانیم به یک نتیجه نهایی برسیم.

می‌خواهم بگویم که برای انتخاب برگزیدگان نهایی همه موارد مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت لیست نهایی اعلام شد. در چنین شرایطی اعتراض از سوی یک هنرمند نسبت به داوری یا هر چیز دیگر را درک نمی‌کنم. البته این را هم باید بگویم معمولا داوری‌های جشنواره فیلم فجر در دوره‌های مختلف همواره با حاشیه همراه بوده است چرا که سلیقه‌ها و نگرش‌ها در سینمای ایران مختلف است.

در نهایت تاکید می‌کنم که دفاع از آرای جشنواره برعهده ابراهیم داروغه‌زاده دبیر جشنواره فیلم فجر است و درست نیست که هیات داوران در این زمینه ورود پیدا کنند و بیانیه‌ای صادر کنند.

* یکی دیگر از حاشیه‌ها درباره برگزیدگان این دوره، این بود که برخی رسانه‌ها اعلام کردند جواد عزتی با نظر هیأت داوران به‌عنوان برگزیده بخش بهترین بازیگر مکمل برای فیلم «آتابای» انتخاب شده بود اما به دلیل مخالفت سعید راد سیمرغ این بخش به امیر آقایی اهدا شده است. این نکته همزمان با عدم نامزدی عزتی برای نقش اول فیلم «شنای پروانه» شائبه‌ها در این زمینه را بیشتر هم کرد. چه پاسخی به این روایت‌ها دارید؟

واقعیت این است که ماجرای سیمرغ جواد عزتی به این داغی که در فضای مجازی و اخبار آمده است، نبود. آقای راد یکی از پیشکسوتان سینمای ایران در حوزه بازیگری است و نظرات وی نیز می‌تواند برای همه مهم باشد. اختلاف نظری در زمینه انتخاب جواد عزتی به عنوان بازیگر نقش مکمل بود اما به این شدت که در رسانه‌ها منتشر شد نبود.

البته تاکید می‌کنم که اختلاف‌نظرها می‌تواند طبیعی باشد و ممکن است یک داور از بازی آقای ایکس خوشش بیاید و یک داور از بازی این بازیگر خوشش نیاید. اما درباره این بخش بعد از بحث‌های بسیار در نهایت هیات داوران به یک نتیجه واحد رسیدند که اعلام هم شد.

کنار گذاشتن جواد عزتی به خاطر نظر سعید راد نبود بلکه در این زمینه بحث‌های زیادی شد که در نهایت نتیجه آن در شب اختتامیه مشخص شد. البته یکی از گزینه‌های اصلی ما در نقش مکمل مرد جواد عزتی بود و باید بگویم که بازی این هنرمند در فیلم «آتابای» بسیار خوب است اما راگیری نهایی به نفع این بازیگر تمام نشد.

در مورد نامزدی در بخش بازیگر نقش اول مرد برای فیلم «شنای پروانه» اما باید بگویم که جواد عزتی در این بخش رای کمی گرفت که همین مساله سبب شد تا در این بخش نامزد هم نشود.