معمای «صدای فیلم» در سینمای آنلاین

این روزهای کرونایی که بازار سینما و تئاترها کساد است، علاقمندان به فیلم‌های سینمایی به تماشای فیلم از طریق پلتفرم‌های مختلف ایرانی پناه آوردند و خوشبختانه در مدت زمان کوتاهی استقبال خیلی خوبی از اکران فیلم‌های سینمایی در بستر فضای مجازی شد.

در خصوص موضوع اکران آنلاین و جنبه‌های مختلف آن بحث‌های تخصصی بسیاری وجود دارد که مجال طرح همه آن‌ها نیست ولی یکی از موضوعات مهم اکران‌های آنلاین، بحث صدای فیلم‌هایی است که از طریق این پلتفرم‌ها، نمایش داده می‌شود. اهمیت این موضوع هم به این دلیل است که در اکران آنلاین، فیلم‌های سینمایی که برای نمایش در سالن‌های سینما و متناسب با آن فضا صداگذاری شده‌اند، از طریق تلویزیون، لپ تاپ و یا حتی گوشی‌های موبایل دیده می‌شوند و چون پلتفرم‌های موجود در ایران هنوز در بحث صدا ارتقا نیافته‌اند، نسخه استریو فیلم را نمایش می‌دهند.

این نسخه از لحاظ ساختاری و کیفیت، تفاوت‌های بسیاری با نسخه اصلی فیلم دارد که جزئیات بیشتر در این باره، در گفتگو با زهره علی اکبری، صداگذار فیلم‌های سینمایی تشریح می‌شود.

علی اکبری در جشنواره فیلم فجر امسال صداگذار فیلم «مامان» به کارگردانی آرش انیسی بود که جوایز بسیاری هم در بخش‌های مختلف دریافت کرد. علی اکبری در کارنامه کاری خود سابقه صداگذاری آثار بسیاری از جمله انیمیشن «قدم یازدهم»، فیلم کوتاه «لچک»، دستیار صداگذار «فیلم اژدها وارد می‌شود»، «چهل سالگی» و… را دارد.

* در ابتدا نظرتان را راجع به اکران آنلاین به واسطه شرایط کرونایی پیش آمده و نقش صدا در این گونه اکران بفرمایید.

اکران آنلاین از جهت‌های مختلفی روی کیفیت فیلم‌ها و در کل سینما تاثیر گذاشته و باعث کم رونق شدن بازار سینما به‬‌خصوص سینمای مستقل شده است چون سینمای مستقل، برخلاف فیلم‌هایی که با حمایت دولت ساخته می‌شوند سود خود را از طریق اکران و فروش بلیت به دست می‌آورد. در چنین شرایطی هر المانی که به جذاب‌تر شدن فیلم‌ها و تشویق مخاطبان برای خرید بلیت سینما کمک کند مهم است. از جمله این عوامل می‌توان به پرده بزرگ سینما اشاره کرد، بسیاری از فیلم‌ها بخاطر جزئیات بصری و فرم انتخاب شده در تصویربرداری نیازمند این هستند که در سینما اکران شوند تا جذابیت بیشتری برای مخاطب داشته باشند در مورد صدا هم همین اتفاق افتاده است.

* کمی در خصوص تفاوت صدای اکران در سینماها با اکران آنلاین در پلتفرم‌ها توضیح دهید.

امروزه، همه فیلم‌های سینمای ایران حداقل با شش باند صوتی (پنج و یک یا سوراند) اکران می‌شوند و برای پخش نیازمند سیستم استاندارد پنج و یک هستند و خوشبختانه اکثر سینماهای ایران به این سیستم مجهزند و دارای شش مجرای صوتی در جهت‌های راست، وسط، چپ، راست عقب، چپ عقب و یک مجرا برای فرکانس‌های بیس و القای حجم بیشتر هستند. شما وقتی به عنوان بیننده در سالن قرار می‌گیرید همه چیز از جمله آکوستیک سالن و کالیبریشن بلندگوها محاسبه شده است و در چنین شرایطی همه آن چیزی که کارگردان و طراح صدا می‌خواهند بیننده بشنود فراهم است ولی در اکران آنلاین برای بیننده‌ها نسخه استریوی فیلم‌ها نمایش داده می‌شود و امکان نمایش سوراند یا پنج و یک برای سایت‌های فروش و نمایش اکران آنلاین وجود ندارد.

* تفاوت صدای نسخه استریو با نسخه سوراند و فراگیر چیست؟

در ایران صداگذاری همه فیلم‌های سینمایی با شش مجرا انجام می‌شود اما در برخی اوقات، عوامل فیلم می‌خواهند یک نسخه دم دستی داشته باشند که بتوانند فیلم را در لپ تاپ ببینند یا درجایی آپلود کنند، برای چنین موردی نسخه استریوی فیلم نمایش داده می‌شود که دو باند کانورتی از نسخه پنج و یک است و نسبت به نسخه پنج و یک محدودیت بیشتری دارد. در واقع در نسخه استریو، شش مجرای صوتی در دو مجرا گنجانده شده که از فضای کمتری برخوردار است.

* پس اینکه کیفیت صدای فیلم‌ها در اکران آنلاین مطلوب نیست به محدودیت پلتفرم‌ها بر می‌گردد؟

بله، من با پشتیبانی فنی چند پلتفرم نمایش صحبت کردم و گفتند هنوز امکان پخش صدای فراگیر را ندارند ولی قرار است به زودی مجهز به این سیستم بشوند. به طوری که برای هر نسخه فیلم دو کیفیت صدا (هم استریو هم شش باند) را به فیلم پیوست کنند تا مخاطب خودش با توجه به ابزاری که برای نمایش فیلم دارد انتخاب می‌کند که چه نسخه‌ای را می‌خواهد تماشا کند.

* ویژگی صداگذاری شش باند یا سوراند چیست؟

در صداگذاری سوراند، از تکنیک‌های مختلفی برای تاثیرگذاری بیشتر بر روی مخاطب استفاده می‌شود مثل جهت بخش‌های مختلفی که برای متحرک ساختن سوژه‌ها به کار برده می‌شود و فضا و صحنه را برای بیننده واقعی‌تر می‌کند ولی در نسخه استریو این امکان فراهم نیست و فقط می‌توانیم بین مجرای صوتی راست و چپ حرکت داشته باشیم در نتیجه صداگذاری پنج و یک فضا و جغرافیا را برای بیننده واقعی‌تر می‌کند. نسخه استریو در بهترین حالت ممکن می‌تواند زاویه بین ۹۰ تا ۱۸۰ درجه را بازسازی کند که به خاطر شکل سر انسان و محل قرارگیری گوش‌ها صداهای پشت سر و کنار به خوبی شنیده نمی‌شود ولی در سالن‌های سینما که مجهز به سیستم پنج ویک هستند به خاطر چیدمان بلندگوها، آکوستیک سالن و همه محاسبات انجام شده ساختمان سر انسان را بازسازی می‌کند و صدا همانطور که برنامه ریزی شده به گوش مخاطب می‌رسد و احساس واقعی بودن و قرار داشتن در جغرافیای فیلم به بیننده دست می‌دهد.

سیستم شش باند در عمق و پرسپکتیو خیلی تاثیرگذار هستند و بیننده را بیشتر درگیر حس و حال فیلم می‌کنند علاوه براینکه در اکران آنلاین ممکن است مخاطب فیلم را با هر کیفیت سخت افزاری مثل اسپیکرهای کوچک و خراب ببیند که در جهت درستی هم گذاشته نشدند یا مثلاً در یک اتاق پرسروصدا دیده شود که همه این عوامل باعث شنیده نشدن بخشی از صدای فیلم می‌شود. بنابراین در اکران آنلاین جدا از ضعف‌های نسخه استریو، عوامل دیگری هم وجود دارد که هرکدام می‌توانند باعث تضعیف صدا شوند. بخاطر همین همیشه دغدغه فیلمسازان این است که مخاطب کجا قرار است فیلم را ببیند چون ژانر بعضی از فیلم‌ها بیشتر وابسته به جزئیات صوتی یا بصری شان هستند و مهم است که در کجا و با چه ابزاری دیده و شنیده شوند.

* پس ژانر فیلم هم در صداگذاری آن تاثیر دارد و مهم است؟

بله، قطعاً مهم است. بعضی از فیلم‌ها از لحاظ فیلمنامه، سلیقه کارگردان و تصاویری که دارند نیازمند کار صداگذاری بیشتری هستند و با یک مشورت گروهی تصمیم گرفته می‌شود که چه مدل فضای صوتی برای کار ساخته شود. گاهی قرار است در واقعیت فضا راه بروی و المان مشهودی به آن اضافه نکنی و همه چیز باید در بستر واقعیت باشد ولی گاهی اوقات صدا وظیفه بیشتری در روایت به عهده دارد.

* در کشورهای پیشرفته و پلتفرم‌های خارجی معروف نمایش فیلم‌ها و کیفیت صدایشان به چه صورت است؟

آن سایت‌ها امکان نمایش نسخه شش باند را دارند ضمن اینکه امروزه خیلی از سینماهای مطرح دنیا مجهز به سیستم هفت و یک هستند./مهر