یکی از آسیب‌های کرونا به جامعه، در بخش هنر به خصوص هنرهایی که نیاز به حضور مخاطب دارد مانند تئاتر وارد شد و جامعه هنرهای نمایشی استان سمنان را دچار مشکلات عدیده کرد. هنرهای نمایشی به دلیل لزوم حضور تماشاچی و مخاطب به صورت چهره به چهره یکی از بخش‌هایی بود که از اشاعه ویروس […]
یکی از آسیب‌های کرونا به جامعه، در بخش هنر به خصوص هنرهایی که نیاز به حضور مخاطب دارد مانند تئاتر وارد شد و جامعه هنرهای نمایشی استان سمنان را دچار مشکلات عدیده کرد.
هنرهای نمایشی به دلیل لزوم حضور تماشاچی و مخاطب به صورت چهره به چهره یکی از بخش‌هایی بود که از اشاعه ویروس منحوس کرونا بیشترین زیان را دید و بسیاری از هنرمندان فعال در زمینه تئاتر استان بیش از یک سال است که کاری را انجام نداده‌اند.
بی کاری هنرمندان علاوه بر مسائل اقتصادی، فرصت ارائه کارهایشان را نیز از آنان گرفته و در نتیجه شرایط روحی مساعدی را نیز در این یکسال اخیر برایشان رقم نخورده است به خصوص در این بین استعدادهای جوان‌تر و نوظهور استان در یکسال اخیر از لحاظ رغبت و انگیزه دچار لغزش زیادی شدند.
هرچند اداره کل ارشاد اسلامی استان سمنان کمک‌هایی را به صورت نقدی به فعالان هنرهای نمایشی کرد اما هرگز نتوانست جای خالی ارائه هنر این هنرمندان را بگیرد. در یک میزگرد با حضور عماد عبادی نویسنده و نمایش نامه‌نویس، بابک صبوری از چهره‌های سرشناس تئاتر استان سمنان و عضو هیئت‌رئیسه انجمن نمایش استان سمنان و همچنین عرفان خطیب زاده محقق و هنرمند عرصه تئاتر و نمایش به بحث و بررسی درباره مشکلات هنرهای نمایشی در استان سمنان و همچنین کرونا می‌پردازیم.
در این میزگرد از هنرمندان و کارشناسان مذکور پرسش‌هایی از جمله شرایط تئاتر در دوران کرونا، اکران مجازی، بازبینی کارهای هنری در زمینه نمایش نامه و اجرای صحنه‌ای و همچنین راهکارهای روشن نگه داشتن چراغ هنرهای نمایشی پرسیده شده است. بهانه این میز گرد هفتم فروردین ماه روز ملی نمایش است با ما همراه باشید.
سیاستگذاری دست هنرمندان نیست
بابک صبوری: با توجه به شرایط پاندومی کرونا و عدم تصمیم درست سیاست‌گذاران نتوانستیم به این اجماع برسیم که در مقوله تئاتر چه باید کرد با توجه به اینکه سیاستگذاری دست ما نیست فقط می‌توان پیشنهاددهنده بود. ازآنجاکه مخاطب خود را با کرونا وفق داده، اکنون تئاتر در سراسر دنیا نیز ناگزیر و ناچار به سمت فضای مجازی پیش می‌رود.
تئاتر هنر نفس به نفس یعنی تماشاچی و بازیگر به‌صورت زنده است در استان سمنان نیز قدم‌هایی در راستای بردن تئاتر در مقوله فضای مجازی برداشته شد تا چراغ تئاتر خاموش نشود اما طبیعتاً بدون فرهنگ‌سازی بازدهی لازم را ندارد اما این را باید در نظر گرفت که با توجه به شرایط موجود تنها گزینه‌ای که به ذهن می‌رسد بردن تئاتر به سمت فضای مجازی است لذا باید تدبیری اتحاد کرد تا جذابیت آن را بیشتر کند.
ملاک‌های بازبینی
اولین مقوله‌ای به سمت تولید یک اثر هنری به نام تئاتر بحث مالی قضیه است زمانی یک سریال نمایشی تهیه می‌شود که پشتیبانی شبکه یا حمایت مالی را دارد اما این مهم در تئاتر کمتر رقم می‌خورد معتقدیم این مقوله جواب نمی‌دهد چراکه تماشاچی مخاطب خاص نیست و نمی‌تواند فیلم را از تئاتر تمیز دهد به‌هرحال از تئاتر به‌عنوان هنر زنده‌یاد می‌شود که جلوه‌های بصری آن با فیلم فرق دارد و در وهله نخست فرهنگ‌سازی تمیز فیلم از تئاتر ابتدا باید انجام شود
جدیداً یک مؤسسه برای مقوله تئاتر وارد کارزار شده است اما این صرفاً چاره کار نیست راه درازی مانده که به بحث تئاتر سریالی در فضای مجازی دست‌یابیم زیرا هنوز مخاطب خود را پیدا نکرده و کسی نیز رغبت چندانی نمی‌کند که فیلم تئاتر را ببیند زیرا این‌یک هنر زنده است.
برای هیئت بازبین فاکتورهای هنری تنها چیزی که مدنظر است و زیاد با مفاهیم کاری ندارد با توجه به اینکه در کشوری زندگی می‌کنیم که خط قرمزهایی دارد لذا بحث واضحی که باید به لحاظ مفهومی این چهارچوب‌ها رعایت شود در تئاتر مقوله‌ای به نام سانسور نداریم و صرفاً پیشنهادهایی به نوع بازی و موارد این‌چنین می‌شود.
تئاتر و اکران مجازی
عماد عبادی: پاسخ به این سوال از دو منظر هنرمند و هنر قابل‌توجه و بررسی است در منظر اول عامل هنرمند است؛ یعنی فردی با نگاهی زیبا شناسانه، حساس، دغدغه مند، خلاق و منعطف. هنرمند در هر شرایطی هنر خود را بروز می‌دهد و همواره تهدیدها و محدودیت‌ها را به فرصتی برای خلق اثر تبدیل می‌کند بنابراین شرایط قرنطینه و پاندومیِ کرونا نمی‌تواند مانعی جدی برای او محسوب شود. نویسنده برای نوشتن معمولاً به یک فضای خلوت و گوشه دنج برای خلق اثرش نیاز دارد تا با آرامش خاطر بنویسد و از این زاویه، محدودیت‌های کرونایی زمینه مناسبی برای او به وجود آورده است.
نویسندگانی که طی همین یک سال اخیر بیشترین و بهترین آثار خود را خلق و حتی به چاپ رساندند گواه این استدلال است بعلاوه فکر می‌کنیم برای همه ما لازم بود تا کمی روی افکار و زندگی خود متمرکز شده و دقیق‌تر به مختصات آن نگاه کنیم.
راهکارهای این‌یک سال اخیر اغلب خواندن متون نمایشی و اجراهای کوتاه بوده اما معتقدم درعین‌حال هنرمندان می‌توانند کار را ضبط و در محیط‌های مجازی پخش کنند البته قطعاً می‌دانیم کار حضوری گیرایی و تأثیرگذاری عجیب و غیرقابل‌انکاری دارد یعنی نفس بازیگر و چهره به چهره بودن با تماشاچی، قوت و اثربخشی اجرا را چند برابر می‌کند اما باید با این شرایط ساخت، جبر و امر مختومی است، نمی‌شود ماهیت آن (کرونا) را تغییر داد.
پیشنهاد این است که با توجه به حلول فصل بهار می‌توان کارهای خیابانی اجرا کرد تا تماشاچیان با رعایت فاصله و پروتکل‌های بهداشتی از آن بهره ببرند. همین‌طور می‌توان بعضی سبک‌های اجرایی نظیر پانتومیم یا تئاتر کودکان را در محیط‌های خانوادگی اجرا کرد و حتی آن‌ها را در فضاهای مجازی منتشر کرد.
هنر مهجور مانده
تئاتر در بین عده کثیری از مردم و مسئولان به شدت مهجور و فراموش‌شده است بنابراین بسیار نیازمند حمایت و تبلیغات است ولی سینما صنعتی و معمولاً سرمایه‌گذاران و بخش دولتی و خصوصی از تولید و اکران آن حمایت می‌کنند. مردم هم بیشتر آمُخته و مأنوس سینما و تلویزیون هستند. ارزش و کارکردهای تربیتی و آموزشی و آگاهی بخشی تئاتر باید از مجاری تبلیغات صداوسیما و بخش دولتی و
خصوصی دائماً گوشزد شود مثلاً تایم بیشتری در صداوسیما به نمایش تله‌تئاترها و نقد و تحلیل تئاتر و جشنواره‌ها و غیره اختصاص داده شود. شبکه‌های پخش خانگی نیز می‌توانند با تولید و اکران نمایش‌های کوتاه و مثلاً نیم‌ساعته به عرصه گری این هنر بپردازند. یادم می‌آید درگذشته شبکه چهار و بعضی کانال‌های تلویزیون، وقتی را به نمایش تله‌تئاترها اختصاص می‌دادند که اتفاقاً خیلی هم مورد استقبال قرار می‌گرفت اما در این سال‌ها پخش این قبیل برنامه‌ها به شدت کم شده و طبیعتاً توجه و اقبال مردم به نمایش هم رو به نقصان گذاشته است و اکثریت مخاطبان به‌سوی سریال‌ها روی آورده‌اند و تئاتر که تقویت‌کننده حسی گرم و شعوری زاینده و پویاست کم‌کم دارد به دست فراموشی سپرده می‌شود معتقدیم وجود آیتم تئاتر در برنامه‌های فرهنگی یک کشور، نشانه توسعه فرهنگی آن سرزمین محسوب می‌شود.
هیئت‌های بازبینی چهارچوب کاری از پیش تعیین‌شده‌ای دارند که بر اساس آن، متن، بازی و اجرا به لحاظ تکنیکی و هم هنری و زیبایی شناسانه مورد داوری قرار می‌گیرند. ممیزی واژه‌ی خیلی مناسبی برای انجام‌وظیفه هیئت‌های بازخوانی و بازبینی نیست چون بار معنایی منفی را در ذهن متبادر می‌کند. نگاه داوران قطعاً به سمت ایجاد ارزش‌افزوده و ارتقا و تعالی اثر است.
شرایط بازبینی کارها
ممیزی بیشتر به معنای حذف غیر عقلایی و سوگیرانه اثر در جامعه بازتاب دارد از این بابت نمی‌پذیریم چون داوران، خود یا پیشکسوت این عرصه هستند یا کارشناس و متخصص آکادمیک و صاحب‌تجربه بنابراین اعمال حب و بغض در قضاوت و داوری شأن دور از شأن و نگاه هنرمندانه‌شان است. البته منکر محدودیت‌ها در نگاه‌ها و اختلاف‌نظرها و افراط و تفریط‌ها نمی‌توان شد اما هدف باید همواره ارتقای کار و افزایش آگاهی و ایجاد اوقات خوش برای تماشاچی تئاتر باشد. از غرولند کردن و بهانه‌جویی و تخریب این‌وآن چیزی عاید کسی نمی‌شود. سپهر هنر به‌قدری وسیع و عمیق است که جا برای همه‌ی افراد و گروه‌ها به‌وفور پیدا می‌شود.
نکته آخر اینکه باید هنرمندان بتوانند ذوق، سلیقه و ذائقه مخاطب را عوض کنند اما اگر کارها سطحی و دم‌دستی ارائه شوند به‌مرور ذهن مخاطب دچار تنبلی و کاهلی می‌گردد و پرسشگری و فکر تغییر و اصلاح فراموش می‌شود.
گاهی دوستان پیگیر می‌شوند که چرا فلان کار تائید نشده یا مشروط شده؟ غالباً آثاری که پذیرفته نمی‌شوند ضعف متن و اجرا دارند و دست‌اندرکاران بدون هیچ اراده و تلاشی برای بهبود اثر، گاهاً به دنبال حاشیه‌سازی می‌روند. حواشی هیچ دخلی به هنر ندارند و موجب تخریب چهره‌ی آن و هنرمندان می‌شود. نکته حائز اهمیت این است که هیئت‌های بازخوانی و بازبینی متون نمایشی همیشه با حساسیت فراوان و از بین متخصصان و مجریان نمایش انتخاب می‌شوند و ارگان مربوطه به‌عنوان مرجع صدور احکام داوران، باید از آن‌ها حمایت کند اما گهگاه دیده می‌شود که استراتژی تثبیت‌شده‌ای وجود ندارد و در مواردی متأسفانه هیچ حمایت معنوی و مادی در کار نیست نه از داوران و نه از گروه‌های نمایشی و به همین لحاظ گروه‌های حرفه‌ای اغلب سرخورده می‌شوند. بدون تعارف تئاتر نیاز به اعتبار و کمک‌های ریالی دارد. نیاز به امکانات مناسب و حمایت‌های دولتی و خصوصی دارد که امیدوارم سال نو به همراه خبرهای نویدبخش دل اهالی تئاتر را نور و گرما ببخشد.
تئاتر آنلاین بد یا خوب؟
عرفان خطیب زاده: کرونا کار و اجرای هنرمندان را تعطیل کرده است چیزی به اسم تئاتر آنلاین آمده که با آن مخالفم یکی از راهکارها این است که صدا سیما و تلویزیون برای ساخت تله‌تئاتر از نویسندگان بزرگ دنیا پیش‌قدم شوند تا این هنرمندان حمایت شوند و در شبکه‌های ملی و استانی مردم بتوانند آن‌ها را ببینید در همین استان سمنان چرا از تولیدات فاخری که در جشنواره‌های تئاتر استفاده نمی‌کند هم مردم در خانه می‌توانند ارتباط خود را حفظ کنند هم هنرمندان حمایت‌شده و برای تلویزیون نیز خیلی خوب است.
تئاتر آنلاین اشتباهی مسیر را دارد طی می‌کندنمایش‌های خیابانی و میدانی در دل مردم است خیلی می‌تواند مثبت و راهگشا باشد که تئاتر را بین جامعه ببریم به‌خصوص الان که وجود آن بیش از هر زمان دیگری نیاز است با هماهنگی گروه‌های مختلف می‌توان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی این اجراها را برگزار کرد و مردم نیز در این شرایط اقتصادی پولی پرداخت نمی‌کند و گروه در کمتری زمان ممکن می‌تواند حرف خود را بزند یا مردم را بخنداند یا در این شرایط روی کودکان کارکنیم اکنون بچه‌ها نادیده گرفته شدند بسیاری از آن‌ها مهدکودک و مدرسه نمی‌روند در خانه هستند چه باید کنند و در فضای مجازی خوراک خوبی به آن‌ها داده نمی‌شود اما اگر راهکاری اندیشه شود می‌تواند راهکار دیگر باشد.
تئاتر و دغدغه جامعه
ازنظر نمایشنامه‌نویسی و پژوهش نیز گزینه دیگری است تایم کرونا را می‌توانند یکی از بهترین زمان ا برای خود قلمداد کنند و می‌تواند نمایش‌نامه‌هایی با رویکرد مبتنی بر کمدی بنویسند و به‌جای تمرکز بر روکارهای تراژیک و کلاسیک نمایش‌نامه خوانی رخ دهد قطعاً این اتفاق می‌تواند رخ دهد اگر تئاترها به سمت تله‌تئاتر تلویزیونی پیش برود می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد مردم سرگرمی ندارند اگر درون‌مایه طنز باشد خیلی بهتر است مردم نیاز به روحیه دارند و حتی برای مخاطب خاصی تولید شود سریال‌ها چقدر تأثیرگذار هستند سوال مهمی که باید کارهای تولید شود که مردم روی آن متمرکز هستند موضوع دغدغه و تفکر پشت آن اهمیت بسزایی دارد.
بازبین ازنظر فرمالیستی و محتوایی تأثیرگذار است و هنرمندان آن‌قدر خلاق هستند که بتوانند مفهوم را برسانند مردم خیلی آگاه‌تر از این حرف‌ها شدند که لب کلام را متوجه شوند که یک سری چهارچوب‌ها باید رعایت شود و اگر از خلاقیت خود را استفاده کنند می‌توانند حرف خود را بزنند تئاتر هنر زده است و از بین رفتنی نیست و تنها دغدغه تأمین معیشت زندگی هنرمندانی که از این طریق کسب درآمد داشتند وگرنه برای ذات تئاتر کرونا گذرا است./مهر
Δ